VOV4.Mnông: Tâm rnôk aơ, dôl ta khay mih, âk mir cà phê bâh [on lan kan lo\ mir dôl ru\ng play nse ma ê ho\ geh ntrong kan gay ma njrăng săm bah, [ư khuch âk tât nău geh n’hanh nău ueh mir tơm. Aơ lah nău m^n rvê nsum bâh âk rnăk [on lan tăm cà phê.

Mir cà phê bâh nô Kiều Trang ta thôn Tiến Cường, xã Quảng Tiến, nkuăl Cư M’gar le\ an nău geh lêh play tât 18 rơh. Yơn lah, ăp tơ\ khay mih ăp năm mir cà phê geh nău ru\ng play ma tât a[aơ nô ê ho\ geh g^t ntrong săm. Nô Trang an g^t, mhâm bu nt^m kơt kơt ne\, nii le\ rlong âk trong, bâh rgâl ntil phân poh tât do\ng dak si hoá học ma mô geh bah đo\ng. “Bôk khay mih le\ poh phân hôm yơn mô g^t mơh lơh tât nklang khay mih lah ru\ng play. Bar pe năm ba năp mô g^t. lah hăn ntu\k tăch phân dak si puh tơm tăm, mhâm bu nt^m [ư kơt ne\. geh nu^h lah mô to\ng phân, geh nu^h lah neh mô ueh, an [ư ueh neh.

Ta ndrel du thôn, mir cà phê bâh wa Kiều Tre geh kơt ne\ đo\ng.

“Gâp mô g^t mơh lơh cà phê ru\ng play âk. Lah ru\ng kơt aơ r^ [on lan roh dơm du\t âk, mô g^t mhâm [ư r^ a[aơ u\ch ăp nu^h kan khoa học m^n ua\nh na nê|.

Nô Phạm Thanh Nhàn , ta thôn Tiến Cường an g^t, mô dơn geh nău ru\ng play, ta nklang khay mih, mir cà phê hôm nha geh âk ntil nău bu tuh đo\ng. [on lan [ư cà phê ta nkual le\ rlong âk ntrong săm yơn mô geh săk rnglay. Nô Nhàn u\ch geh ăp kỹ sư nông nghiệp joi trong gay ma kơl [on lan tăm cà phê njrăng nău bu tuh, ndâk nsơm ueh mir tơm. “Nklang khay mih cà phê mô geh bu tuh, mbr^ng sêt, ôm reh, sêt gu\...way geh ăp năm, gâp way poh phân hữu cơ ta bôk khay mih, a[aơ djăt du đê| nău mbơh bâh n’gul khay mih jêng poh tay phân hữu cơ mô lah vô cơ. Kơt ne\ ôp nu^h way kan, di đo\ng lah mô.

   Nău ru\ng play cà phê geh âk ta mir cà phê mô dơn ta Dak Lak ma ta Lâm Đồng, Dak Nông n’hanh Gia Lai đo\ng… [ư an âk nu^h [on lan m^n rvê rnoh cà phê năm tay mbra huch jur. Bôl ma ê ho\ geh rnoh kơp na nê| mpeh rnoh cà phê Tây Nguyên geh ru\ng play yơn t^ng nău mbơh bâh âk nu^h tăm cà phê, rnoh ru\ng play mbra âk lơn đah ăp năm ba năp.

   T^ng nău ua\nh năl bâh Viện khoa học kỹ thuật Nông- lâm nghiệp Tây Nguyên, geh âk nkô| nău jêng tât ru\ng play, mbra lah yor nău têh jêng bâh tơm (âk ir play tâm du rku\m, jêng lah păng ru\ng [a\), ru\ng play yor bu tuh mô lah mô to\ng ndơ kah. Bâh nău ua\nh nđôi ta ăp mir cà phê ta Dak Lak, nkô| nău ru\ng play du\t âk yor mô to\ng ndơ kah, phân poh mô tâm ban. Du nkô| nău tay jêng tât play cà phê ru\ng lah yor ta rnôk tơm luh kao mâp trôk duh jo\ jong bâh bôk năm tât khay 6. aơ lah nău dơh nơih gay ma bu tuh ntoh hao. Yơn lah, tât rnôk kơn play r^ cà phê mâp mih jêng play nse geh ôm krăk ta nkong n’hanh ru\ng. yor ne\, gay ma njrăng bah nău ru\ng play, an geh ntop to\ng ăp ndơ kah n’hanh mât nău ueh aih ang an tâm di đah nău têh jêng bâh tơm, gay ma tơm rong play ueh, nkre lah to\ng ueh n’g^ng lơ ma nâp dăng an năm ba kơi.

     N’gul khay mih lah rnôk hao têh jêng ngăch bah cà phê, tơm hao jêng ngăch mpeh n’ging lha n’hanh hao têh ngăch mpeh play. Rnôk dja ntoh ru\ng play nse ta du đêt mir cà phê [ư kônh wa rvê đo\ng yor păng khuch du\t hô tât săk geh cà phê năm bah kơi tay. Ta năp ăp w^ we\ n’hanh gay rblang ăp nău rvê bah kônh wa, phóng viên nkô| way nkoch le\ geh rơh tâm ôp đah Thạc sĩ nông nghiệp Đào Hữu Hiền – Viện KHKT Nông lâm nghiệp Tây Nguyên.

Moh nkô| [ư jêng ru\ng play cà phê n’gul khay mih mêh hơi thạc sĩ?

Đào Hữu Hiền: Lah poh phân mô tâm di mô tâm ban ri păng mbra ru\ng mô lah mpơl jêng geh bu tuh bu sa, mô lah rđiăt tuh mbra khuch tât ru\ng play. N’hanh he ân njrăng, tâm n’gul khay mih, lah play ho\ hao têh tâm ban ri rnôk dja nkô| [ư jêng ru\ng play mbra tă bah nău way êng, ndơ sa mât play mô tâm ban mô lah geh mo\k o\l ndơ sa tâm tơm, lah rku\m play âk ir ri păng mbra ru\ng dơm. Mô lah phân poh mô to\ng ăp nguyên tố vi lượng kơt Bo, Manhê, Silic ri mbra [ư jêng ru\ng play.

Kơt thạc sĩ mhe nkoch, ngoăy tâm ăp nkô| [ư jêng ru\ng play lah tă bah mô tâm ban geh ndơ sa. Ndr^ moh ntil phân he do\ng gay poh an tâm ban geh ndơ sa kah an mir cà phê mêh?

Đào Hữu Hiền: Geh ăp ntil phân he dơi do\ng lah phân êng du ntil, tâm nê, geh phân SA, Ure, phân lân, kali. Tâl bar, rgâl bah hôm poh êng du ntil phân ri he mbra poh phân NPK. Rnôk poh phân NPK tâm khay wai mô lah khay mih [ư tâm pă jêng 3 tơ\ poh da dê, n’hanh lơn lah ân uănh khlay gay bah ir mô to\ng ăp nguyên tố trung n’hanh vi lượng ri sơch ăp ntil phân le\ geh tăch to\ng ăp nguyên tố ri mir tơm mbra geh nău tam. A[aơ bu geh tăch âk ntil phân, kơt công ty phân poh Bình Điền [ư njêng luh phân 16-8-16-13S, geh tay nguyên tố vi lượng lah nguyên tố Bo, mô lah ntil phân 16-7-17-13S, geh do\ng nguyên tố Manhê n’hanh Silic n’hanh kơi ntop tay ăp nguyên tố trung lượng ri mbra kơl mir cà phê săk jêng ue\h n’hanh đăp mpăn.

Dah âk rnoh u\ch geh phân poh an mir cà phê tâm rnôk dja mêh hơi thạc sĩ?

Đào Hữu Hiền: Nău way mpôl hên njrăng đă, phân tâm rlu\ NPK ri kônh wa ân poh rnoh âk bah 1,8 tấn tât 2,5- 2,7 tấn/ha n’hanh uănh âk geh play bah mir tơm ma poh an tâm di. N’hanh mpôl hên njrăng đă kônh wa lah ân do\ng 3 tơ\ tâm bôk- n’gul n’hanh kêng du\t khay mih gay poh an tâm di.

Kỹ thuật poh an tơm cà phê rnôk dja phâm rêng [ư mêh wa?

Đào Hữu Hiền: Lor rnôk poh phân, kônh wa ân kuaih le\ lha bah lơ. Mô poh dăch kêng n’gu tơm ma ân poh wa\r mpu\m lha. Gay poh an phân geh nău tam, nău dơi lăp ue\h ri lôch poh ân so\k ku\k bôr tay, der n’hui luh phân, [ư jêng mô to\ng ndơ sa kah.

Ơ, dăn lah ue\h thạc sĩ le\ nkoch an kônh wa mpôl hên g^t mât chăm cà phê.

Nu^h răk rblang: Điểu Thân n’hanh Thị Đoắt