VOV4.Mnông:Đah nău kan [ư t^ng na nê| nău ntru\nh khoa học kĩ thuật mât chăm tơm tiu, âk nu^h [on lan ta Dak Lak le\ hun hao nâp nâl ăp ntil tơm tă, aơ, ns^t tay nău geh rhiăng rmen prăk ăp năm. Tâm rnôk nău bu tuh kh^t ngăch kh^t mbrơi dôl ntưp âk ta nkual, r^ ăp mir tiu tăm mô di kĩ thuật  njrăng nău bu tuh le\ rngôch hôm nha hun hao ueh, an nău geh đăp mpăn rlău 3 tấn 1 ha. Ba kơi aơ, mpôl hên dăn nkoch nău tăm mât tiu bâh [on lan pah kan jan sa blău ta Dak Lak, jă kônh wa n’hanh băl mpôl djăt ndrel.

Leo hên hăn ta nklang 3 ha tiu ueh nđir, wa Trần Đình Hai, ta thôn 24, xã Ea Ning, nkuăl Cư Kuin an g^t, yan mhe nơh, rnăk vâl wa geh rlău 12 tấn tiu kro. Gay ma mir tiu hun hao ueh, njrăng rdâng đah nău bu tuh, wa ua\nh njrăng tât nău poh phân hữu cơ ôm lêk an neh ueh rmu\. Wa le\ ntop tay ăp ntil ndơ đa trung vi lượng an tơm tiu đah nău do\ng ăp ntil phân poh ueh jêng bâh ăp cty geh nău lư ơm kơt lah phân pih Bình Điền, wa Trần Đình Hai ngơi.

Du năm gâp ntuh mât tơm tiu lah klâp ma 15kg phân ăch ndrôk/ntu, hôm phân vô cơ r^ gâp do\ng phân jêng. Lah ma poh phân mô jêng r^ păng an geh rnoh âk r^ mbra roh âk n’hanh roh âk mông nar, hôm do\ng phân ueh khlăy r^ săch phân geh ntoh lư mbra đăp mpăn lơn.

Đah nău tă blău 15 năm tăm tiu an nău geh wa\ng sa âk, wa Trần Minh Phúc ta [on B’Hôk, xã Ea B’Hôk , nkuăl Cư Kuin, mbơh nău, tơm tiu du\t khlăy lah reh păng, reh geh hun hao ueh mơ tơm dăng n’hanh dơi rdâng đah nău bu tuh. Mir tơm an geh luh dak ueh mô geh dak băm. Rnôk geh mât chăm r^ an geh njrăng [ư khuch tât reh tơm. Tơm tiu mô kâp an geh âk phân hoá học, n’hanh phân poh r^ an geh [ư pă jêng âk tơ\, nkre lah lơi ir geh do\ng âk dak si mât tơm tăm. Wa Trần minh Phúc, an g^t, mir tơm tiu đăp mpăn nău geh rlău 3 tấn 1 ha, wa an geh [ư di đah kĩ thuật njrăng nău bu tuh le\ rngôch.

Bôk năp lah njrăng nău bu tuh, tal 2 lah nău mât chăm koh n’g^ng poh phân, tal pe lah trong n’hoch dak, tal 3 r^ lah mât tăm tiu lah hăn bôk năp. Nt^t lah koh n’g^ng r^ ăp jro\ng tiu rêh aơ lah du năm koh n’g^ng mbah 3 tơ\, koh n’g^ng gay an păng ueh aih, mir tơm bah ir bu tuh. Hôm mpeh nău mât poh phân r^ du năm gâp pă jêng 5 tơh poh phân hoá học, du rơh phân ndum. Bâh bôk khay mih lah an poh phân ndum ăch nrdôk, hôm dak si mât tơm tăm r^ t^ng nău bu tuh ma puh săm, ua\nh nđôi mir tơm saơ geh mơh nău bu tuh r^ do\ng dak si săm an bah dâl, lah hôm saơ bu tu\h dak si aơ dak si r^ ma he kơ tu\h ta mir he lah mô tâm di.

Tât ua\nh nău kan tăm tiu bâh wa Trần Minh Phúc, Tiến sỹ Phan Việt Hà, viện khoa học kĩ thuật Lâm nghiệp Tây Nguyên an lah, mir tơm tiu aơ le\ geh [ư t^ng di nău ntru\nh kĩ thuật gay ma hun hao nâp nâl.

Mir tiu bâh wa Phúc do\ng le\ rngôch lah n’gâng rêh, r^ aơ lah nău hên u\ch [on lan [ư gay ma geh du mir tiu nâp nâl. Nkre đah tăm n’gâng rêh r^ mir tiu aơ mbra dơi an luh dak du\t ueh, der geh dak băm. Nău geh aơ lah du rơh mih đah rnoh dak du\t âk ma mir tiu mô geh kh^t du tơm, kơt ne\ lah le\ do\ng di đah kĩ thuật njrăng nău bu tuh le\ rngôch t^ng nău mbơh njrăng bâh ăp nu^h kan khoa học. 

Tiến sỹ Phan Việt Hà, Trưởng phòng Kế hoạch Khoa học, Viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên, le\ mbơh nti trong mât njrăng bu tuh an tơm tiêu tâm khay wai. Nthoi tay bôk ntuh nău ngơi nar aơ, Tiến sỹ Phan Việt Hà geh ăp nău mbơh njrăng lor kônh wa n’hanh băl mpôl mpeh pă an ndơ sa kah an tơm tiêu:

            Nkô| nău lor bôk năp lah he ân mât uănh poh ăp to\ng phân hữu cơ, gay păng pă an ăp to\ng ăp đa vi lượng, trung vi lượng n’hanh ndơ rêh ue\h an neh. Rnôk poh phân hữu cơ tâm ban kơt phân vô cơ ri he ân poh di trong: he koch mbor wa\r n’hâm tơm tiêu nklăp ma 15cm, poh phân n’hanh lôch nê bôr tay ma neh. Đah phân hữu cơ ri he ân poh phân I rmu\ ôm ngăn; n’hanh rnôk ma ndum an phân rmu\ ôm ri he ân ntop tay tâm ăp chế phẩm sinh học tricodema, lơh lêk hữu cơ, mât đạm an tâm ban kơt ơm, lơh lêk lân.., n’hanh lơn lah tricodema tâm rdil đah kaman sa reh n’hanh mbr^ng sêt fusarium.

            Tâm khay wai trôk nar duh, kônh wa ân njrăng way to\ dak mbro, mât l’ư\t mbe\ an neh gay tiêu luh hao jêng reh. Bol ma nău u\ch geh phân poh an tiêu du\t đêt, yơn tơm du\t u\ch geh ndơ sa kah du trong an tâm di, yor aơ lah rnôk nchơm luh mu\n kao, rgum ndơ sa kah gay tiêu luh kao kơn play. Tiến sỹ Phan Việt Hà rblang:

            Nău mha êng bah tơm tiêu lah reh păng luh jêng đêt jêng rnôk he poh phân bah neh ri păng du\t jêr lăp sa le\ rngôch dak kah. N’hanh lah he poh mô di trong ri păng [ư jêng ăp nău tât khuch reh, lah trong gay ma kaman lăp sa [ư jêng kh^t ngăch kh^t mbrơi. Ndr^ ri mpôl hên mbơh njrăng lor lôch rnôk do\ng phân hữu cơ ri nău tâl bar lah he ân kơi poh ntop tay ndơ sa kah an tơm ma trong lha ma phân puh lha an tơm tiêu. Phân poh lha ri he m^n tât rnoh u\ch geh âk bah tơm t^ng rơh đo\ng gay puh t^ng rơh, n’hanh uănh nsum puh lơn ma âk tơ\ lơn ma u\eh. Rnôk t^ng [ư ri puh mbe\ lam n’hâm lha, phâm [ư an mbe\ le\ ma lha bah lơ n’hanh bah dâng, n’hanh puh rnôk trôk nđik.

            G^t dơi nău hao jêng bah tơm tiêu, kơi ntop poh ndơ sa kah tâm di, sơch di phân poh, poh di trong, lah ngoăy tâm ăp trong kan gay ma an mir tiêu hao jêng ue\h jo\ jong an săk geh âk.

                                              Răk rblang: Thị Đoắt+ Điểu Thân