VOV4.M’nông: Năm 2019, n’gâng kan tuch tăm ân tâm rdâng đah âk ntul rlong, jêr jo\t rnôk tâm rlong ndơ tuch tăm hôm rbăn lhơ, hôm ât rdâng đah nău tât khuch têh bah nuh srê ji ndu\l djroh su\r châu Phi rêng lam dak đo\ng, lơh khuch khat mô ho\ tă geh đah n’gâng kan mât rong. Tât khuch bah rgâl duh nđik trôk nar n’hanh tâm rkeh tăch rgâl đah ăp jâng wa\ng sa têh ndro\ng, [ư an nău kan tăch n’gluh n’glăp ndơ tuch tăm tơm way dâk ta năp nău tât rmoh rman đo\ng, âk quy định mhe mpeh [oi t^ng tơm luh, rnoh đăp mpăn kloh ue\h ndơ ngêt sa nar lơn ma âk…Yơn lah, rlău dơi le\ rngôch, n’gâng kan tuch tăm mât rong hôm hun hao dăng đo\ng, tăch n’gluh nchrăp geh rlău 41,3 rmen đôlar, hao nklăp 3,5% rđ^l đah năm 2018 an saơ nău hun hao năn ngăch bah n’gâng kan tuch tăm mât rong.

            Tâm năm 2019, ntu\k tăch rgâl âk ndơ tuch tăm mô đăp mpăn tă bah tât khuch tâm rkeh tăch rgâl đah ăp dak têh ndro\ng, lơn lah đah du đêt ndơ tuch tăm tơm tăch n’gluh. Ta ntu\k tăch n’gluh hăn Trung Quốc, âk ndơ tuch tăm tăch n’gluh ho\ geh tât khuch tă bah ăp quy định mhe lhăt lơn, ăp to\ng rêng lơn. Wa Nguyễn Quý Dương, groi Cục trưởng Cục mât njrăng si tăm (Bộ Nông nghiệp n’hanh Mât rong [on lan) uănh năl:

            “He leo t^ng [ư gay mhâm [ư đăp mpăn săk ue\h mpeh đăp mpăn kloh ue\h ndơ ngêt sa di quy định, leo [ư tâm rgop tay nău kan tuch tăm di rêng VietGap Global Gap. Aơ lah rnôk gay he rgâl trong kan tuch tăm, trong leo [ư kloh ue\h ndơ geh [ư tuch tăm gay tăch n’gluh tât ăp dak”.

            Nkoch mpeh ăp jêr jo\t mpeh n’gâng kan tuch tăm, he mbra saơ kloh, ntơm bah ăp khay bôk năm, nuh srê ji ndu\l djroh su\r châu Phi ho\ tât krit hô n’hanh ntoh luh ngăch ta 63/63 n’gor, nkual [on têh mpeh Trung ương ho\ lơh khuch hô đah 6 rkeh mblâm su\r nkh^t su jăng, [ư rnoh âk poăch su\r hu\ch bơi 9%. He mbra dơi lah, aơ lah nău roh hoach du\t têh. Wa Nguyễn Xuân Dương- Cục trưởng Cục mât rong (Bộ Nông nghiệp n’hanh Mât rong [on lan an g^t:

            “Mô ho\ tă geh n’gâng kan mât rong Việt Nam mâp jêr jo\t kơt năm 2019, mô dơn đah nu^h mât rong ma le\ ma ngân sách ngih dak đo\ng. aơ lah năm ngân sách ngih dak ân ntop kơl nu^h mât rong âk lơn”.

            Bol ma mâp âk jêre jo\t kơt nê|, ndr^ yơn, le\ rngôch geh tăch n’gluh ndơ tuch tăm, si gle, tui ka năm 2019 nchroh geh tât rlău 41,3 rmen đôlar, hao nklăp 3,5% rđ^l đah năm 2018. Gay dơi geh nău dja, n’gâng kan tuch tăm ho\ geh ăp nău rđău đă, năn ngăch gay rdêl bah nuh srê, mât uănh lhăt ntil su\r gay plơ\ mât rơ\ jêng tay. Nkre t^ng [ư ăp trong nkra dăp rgum tay nău kan mât rong bên ngăch, ngăch plăch đah nô nău kan gay ntru\t ntrôl hun hao ăp n’gâng kan hôm geh hun hao ue\h kơt: Tơm sa play; nkret njêng tăch n’gluh, hao rnoh âk tui ka mât rong, lơn lah tui bing dak lêng n’hanh ka tra. Mpeh tui ka tăch n’gluh, Hoa Kỳ ho\ kơp dơn ngăn Việt Nam tâm ban kơt nê đo\ng mpeh mât uănh kloh ue\h ndơ ngêt sa đah ka tra, pơk luh nău mpo\ng têh gay ăp doanh nghiệp tăch n’gluh tay tâm Mỹ.

            Bôk nău kan rdâk njêng [on lan mhe gưl neh dak ho\ njêng luh muh măt mhe an ăp n’gor. Tât a[aơ, lam dak geh 4.806 xã di rnoh rdâk njêng [on lan mhe, r^ng lam dak geh 15,66 ntil nău kan/xã, mô hôm geh xã ta nâm 5 rnoh ntil nău kan, [ư tât rnoh 10 năm (2010- 2020) lor bah năp 1 năm n’gul. Gay n’hao nău tam n’hanh rnoh khlay an ăp ntil ndơ tuch tăm, mât rong, nău ntru\t ntrôl, rdâk njêng rêng [ư tâm rgop lhăt tâm nkret njêng, tăch ndơ geh [ư êng uănh khlay. Ăp Tổng công ty, Tập đoàn tuch tăm ho\ rgop du\t têh tâm nău kan dja. Nt^t kơt nău tâm rgop đah nu^h [on lan ta nkual tuch tăm mât rong tơm mô lah rdâk njêng ăp nhih máy nkret njêng lôch klêh ta Tây Nguyên. Wa Nguyễn Quốc Toản- Cục trưởng Cục nkret njêng n’hanh hun hao ntu\k tăch rgâl ndơ tuch tăm mât rong (Bộ Nông nghiệp n’hanh hun hao [on lan) uănh năl:

            “Nău rdâk njêng ăp nhih máy nkret njêng ta nkual Tây Nguyên rgop du\t n’hâm khlay. He ân leo [ư tâm rgop, yor rnoh hvi neh tăm tơm sa play bah he du\t têh. Nău [ư nhih máy nkret njêng tâm ăp ntu\k rgum tăm tơm geh nkô| du\t khlay. Tây Nguyên lơn âk lah tơm sa play kơt chanh rse, bơ, sầu riêng ri dơn geh [ư nhih máy nkret njêng ri mơ rlău dơi ăp mpêr n’gar êng [a [a\”.

            Đah ăp nău kan tuch tăm ba, tâm năm 2019, Bộ Nông nghiệp n’hanh hun hao [on lan ho\ rđău đă ăp n’gor rgâl hang rbăn ha ba geh ma nău duh phang, mô to\ng dak to\ rgâl jêng tăm tơm êng [a [a\. N’gâng kan phe ba Việt Nam mât tay rnoh hao săk geh âk, rnoh khlay “săk ntơ lư phe Việt Nam”, T^ng kơn an saơ nsing nơm kalơ ntu\k tăch rgâl lam ntu\r neh kơt: Phe hữu cơ Quảng Trị; phe TS25 geh ndơ nkhôm rnê “Phe du\t kah lam ntu\r neh”…wa Trần Xuân Định- Groi Cục trưởng ơm Cục mât rong (Bộ Nông nghiệp n’hanh Mât rong [on lan, nu^h ho\ tă âk năm krêp dêh đah ăp ntil si tăm an g^t:

            “Aơ lah nău dơi du\t têh đah le\ ma yơng ntil n’hanh năl di tay ntu\k khlay gu\ găr phe Việt Nam…)

            Bol ma mâp du\t âk jêr jo\t, yơn tâm năm 2019, tăch n’gluh si gle hôm hao dăng tay đo\ng, tât rlău 11 đôlar. Âk ntil ndơ dơi pơk hvi tăch n’gluh tay tât ntu\k khăch khoch đo\ng, njêng nău hun hao nâp dăng. Lơn lah, Hiệp định u\ch tât râng êng mpeh t^ng [ư Luật si gle, mât njrăng bri n’hanh tăch rgâl si đah Việt Nam n’hanh EU lah rnôk gay ma ăp ndơ geh [ư bah si Việt Nam lăp tâm ntu\k tăch rgâl EU n’hanh ăp dak. Thứ trưởng Bộ tuch tăm mât rong n’hanh hun hao [on lan Hà Công Tuấn an g^t:

            “Hiệp định dja geh nkô| du\t n’hâm têh khlay, lah rjăp he do\ng ăp trong tâm lăp nsum, dơn ngoăy đăp mpăn t^ng [ư pháp luật dak bah dih tâm tăch rgâl ndơ geh [ư bah si, đăp mpăn [oi t^ng tơm luh si tâm di gay hun hao jo\ jong. Ndr^ păng njêng ntu\k tăch rgâl soih aih lơn an ăp doanh nghiệp tâm tăch rgâl ndơ geh [ư bah si”.

            He mbra dơi lah, tâm năm 2019 n’gâng kan tuch tăm hôm nsan hao dăng tay đo\ng, n’hao rnoh khlay ndơ geh [ư r[o\ng tât tăch n’gluh hăn di trong r[o\ng. Yơn lah, ăp ntul rlong ndơ\ luh đah nău kan tuch tăm mô dơi dơh tâm ăp năm tât./.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân