VOV4.Mnông: Kaman bêk hoa\nh blân srat dôl ntưp trêng âk ta n’gor Lâm Đồng mô dơn [ư khuch mpeh nău wa\ng sa ta tơm tăm lah blân srat tăm âk ta nkuăl Đơn Dương, ma ntil kaman aơ hôm nha ntoh, [ư khuch âk tât tơm biăp n’hanh kao ta nkuăl [on têh Đà Lạt.

            9 khay bôk năm 2018, nkuăl Đơn Dương- nkual tăm blân srat âk ta n’gor Lâm Đồng sr^h tăm geh klâp ma 1.200ha blân srat, r^ le\ geh bơi tât du n’gul rnoh neh geh ntưp kaman bêk hoa\nh, tâm ne\ geh bơi tât 20% rnoh neh le\ roh dơm. Nkual geh tâm rdâng đah nău khuch tât du\t âk lah ăp xã Lạc Xuân, Lạc Lâm, Ka Đô n’hanh Próh…T^ng nău mbơh bâh wa Lộc Nguyệt Liên, ta thôn Lạc Xuân 2, xã Lạc Xuân, nkuăl Đơn Dương, kaman [ư nău bu tuh le\ khuch khat âk an [on lan, âk mir tơm blân srat mhe tăm geh 3 khay rôk jăng le\ rngôch. Cán bộ khuyến nông s^t nt^m [on lan nău njrăng săm yơn mô bah đo\ng.

            “A[aơ lah he mô rôk jăng r^ păng mbra ntưp trêng, hôm lah rôk jăng r^ bah ntưp dơm. Mô geh dak si săm bah, bu geh mir ntơm nơh bu tuh jo\ săm mô dơi bah đo\ng r^ he mhâm blău săm bah. ntu\k kan khuyến nông geh đă cán bộ jur nti nău kan, geh nt^m nti đo\ng yơn lah mô geh bah đo\ng”.

            Mô dơn đah tơm blân srat ta Đơn Dương, kaman hoa\nh kro blân srat hôm nha ntoh luh n’hanh [ư khuch âk ta tơm biăp n’hanh kao ta nkuăl [on têh Đà Lạt. wa Nguyễn Hữu Tâm ta phường 7, nkuăl [on têh Đà Lạt an g^t, bôl ma wa geh tă g^t nău tăm kao cúc tâm jay bil bâh âk năm aơ, yơn mir kao cúc bâh rnăk vâl wa le\ roh dơm le\ rngôch. Tơm dôl hao jêng ueh r^ ntoh mbor krăk, lôch ne\ tơm hoănh êr lôch ne\ kh^t. geh rnôk, tơm le\ luh mblom kao yơn kao que, mô dơi dang.

            T^ng nău mbơh wa Tâm, chi cục tuch tăm n’hanh mât tơm tăm n’gor Lâm Đồng geh so\k ntil gay ma ua\nh năl, lôch ne\ ua\nh năl nău bu tuh lah kaman bêk hoa\nh blân srat. Bôl ma rnăk vâl le\ do\ng âk ntrong mât săm t^ng nău mbơh nt^m yơn mô bah đo\ng.

            “Păng krăk ta tơm lôch ne\ êr n’ha, ăp ntu\k kan pă tơm ntil le\ ndơ\ mbơh âk ntil dak si yơn lah puh mô bah đo\ng. lơ ma puh r^ tơm mô dơi rêh, geh rêh 5-7 nar mbra hoa\nh tay. Nău bu tuh aơ le\ lăn geh păng mbra ntưp trêng”.

            Mô dơn ntoh ta ăp mir tăm kao cúc, nău bu tuh yor kaman hôm nha ntoh luh n’hanh [ư khuch âk ta tơm biăp, ngăn lah đah biăp xà lách ăp ntil. T^ng wa Nguyễn Thị Hằng, ta nkual Đất Mới, phường 7, nkuăl [on têh Đà Lạt, kaman aơư ntoh luh [ư khuch du\t ngăch ta tơm tăm, mir xà lách 2 rbăn met vuông bâh rnăk vâl mhe tăch, bu rvăt ê ho\ năn rôk, r^ le\ kh^t hoa\nh tât 2/3, n’hanh  ê ho\ bah đo\ng. yan biăp xà lách aơ, rnăk vâl wa Hằng roh dơm.

            “Tăm 35 rbăn tơm ma kh^t tât rlău n’gul hôm, rnăk hên le\ tăch geh 20 rkeh prăk yơn a[aơ bu đă mplơ\ tay prăk”.

            T^ng nău mbơh bâh n’gâng kan tuch tăm Lâm Đồng, ntil kaman aơ ê ho\ geh dak si săm bah jêng ănu kan njrăng săm mâp âk nău jêr. Gay ma nău khuch khat yor kaman hoa\nh ta blân srat [ư, rlău ma nău kan do\ng ăp ntrong mât săm nsum, [on lan kan lo\ mir le\ [ư t^ng ăp nău mbơh nt^m bâh ăp n’gâng kan têh đo\ng.

            Gay ma kơl an [on lan geh tay nău g^t khlăy gay ma njrăng ăp ntil kaman aơ, wa Đào Ngọc Toàn, groi kruanh  n’gâng kan tuch tăm n’hanh mât tơm tăm n’gor Lâm Đồng nt^m mbơh ta rơh tâm ngơi ba kơi aơ.

Ta rnôk a[aơ, nu^h [on lan tăm blân srat n’hanh du đêt ntil biăp kao ta Lâm Đồng geh bêk nhop hoănh lha blân srat khuch hô tât nău dơi tuch tăm n’hanh geh nău geh ndơ tăch luh. Gay kơl kônh wa geh tay nău g^t gay njrăng n’gang ntil bêk sa dja, PV nkô| way nkoch le\ geh tâm ôp bah kơi aơ đah wa Đào Ngọc Toàn, Groi Chi cục tuch tăm n’hanh mât njrăng si tăm n’gor Lâm Đồng, jă kônh wa n’hanh băl mpôl gu\ djăt.

Ơi wa, rlău ma tơm blân srat ri bêk nhop hoănh lha blân srat le\ ntoh luh n’hanh lơh khuch le\ ma tơm biăp n’hanh kao đo\ng, nău ngăn geh dja mhâm mêh?

Wa Đào Ngọc Toàn: Ơi kônh wa n’hanh [on lan kan lo\ mir, bêk nhop hoănh lha blân srat le\ ntoh ta ăp ntil tơm tăm êng [a [a\ đo\ng kơt kao cúc, si lat, kao cát tường ta Đà Lạt, Chi cục tuch tăm n’hanh mât njrăng si tăm n’gor Lâm Đồng le\ so\k ntil njoăl ăp nhih pah kan dơi kan gay uănh năl, lôch nê [ư tiăr nti an kônh wa, jêh nê hvi neh bêk nhop hoănh lha blân srat ntưp rêng le\ hu\ch âk.

A[aơ, na nê| lah ntơm bah khay 3 rlơ\ aơ, geh rnôk bri duh hô n’hanh tăm tâm jay bil jêng ăp bu ro\ têl trong mpor lah bu jôp hao rơ\ âk, ndr^ tâm bah ri aơ nơh, hvi neh bêk nhop hoănh lha ta tơm kao n’hanh biăp hao âk. Na nê| ta kao cúc ri âk neh tăm geh ntưp tât 120 ha, ăp ntil biăp lah rlău 20ha.

Ơi wa, ndr^ jêr jo\t tâm pah kan njrăng n’gang ntil bu tuh dja lah moh ndơ? N’hanh nu^h [on lan ân do\ng trong mât chăm rgum mhâm [ư mêh?

Wa Đào Ngọc Toàn: Jêr jo\t tâm nău njrăng n’gang kaman lah a[aơ ăp trong nkra do\ng dak si mât njrăng tơm tăm gay njrăng n’gang lah mô ho\ geh, he ân njrăng n’gang ma ăp ndơ ntưp rêng bu tuh. Đah ndơ ntưp rêng bu tuh nhop hoănh blân srat dja dơi năl lah ăp ntil s^ch, n’hanh mbra ntưp rêng ma ăp ntil, jêng he ân nking nchăng nău ntưp rêng bah 2 trong dja.

Bôk năp, gay mât njrăng dơi s^ch ro\ sa, kônh wa tuch tăm tâm jay bil ri ân geh trong mât njrăng. Tâl bar lah rnôk yơng ntil, a[aơ lơn âk ntil kao cúc ri kônh wa yơng ntil mô deh kon, yơn lah ăp ntu\k yơng ntil cấy mô a[aơ mô ho\ do\ng trong nkra kỹ thuật cấy mô nchrăp hao săk jêng. Dơn geh cấy mô nchrăp deh hao jêng ri mơ dơi mât njrăng  bu tuh. A[aơ, kônh wa [on lan Đà Lạt le\ tuch tăm tâm jay bil yơn mô ho\ do\ng le\ nău dơh ue\h bah nău tuch tăm tâm trôm jay bil lah do\ng ăp jal nking nchăng bu tuh lăp, du đêt geh do\ng yơn jal mô di kỹ thuật, jal srang jêng bu tuh lăp dơi, rnôk dơi lăp hôm ri tâm jay bil păng n’hu\t răm jêng du\t tâm di an s^ch ro\ sa rơ\ jêng. Nkô| nău đo\ng lah rêng kơt do\ng ngăn, kônh wa ho\ [ư jay bil hôm yơn mpông luh lăp [ư mô ho\ j^r ue\h, ăp trong nkra mât uănh rgum mô ho\ dơi mât njrăng ue\h.

Gay mât njrăng ue\h ri ăp ntu\k [ư yơng ntil ân t^ng [ư jăp, t^ng [ư jăp ăp rêng [ư yơng ntil, lơn lah ân gu\ m^n gay do\ng kỹ thuật mât nchrăp hao jêng, n’hanh geh jal nkrum bah s^ch ro\ sa lăp du\t đêt lah ntơm bah 40m tât 50m ri mơ geh nău tam nking bah s^ch ro\ sa lăp. Tâm rnôk [ư ân rao kloh ue\h gay njêng an tơm kloh bah bu tuh, ntơm bah nê mơ pă an tăm. Tâl bar, tâm rnôk tuch tăm ta lo\ mir, kônh wa rvăt ntil ta ăp ntu\k [ư njêng geh tơm ntil đăp mpăn ue\h jêng, đăp mpăn kloh bah bu tuh. N’hanh tâm rnôk do\ng [ư ri he ân mât njrăng dơi ndơ rêng ntưp bu tuh.

A[aơ, gay mât njrăng dơi s^ch ro\ sa lăp ma ăp trong [ư: do\ng ăp jal geh hvi 40 tât 50m gay nking nchăng s^ch ro\ sa lăp bah dih; do\ng ăp dăk ư\r geh nkh^t tơm ndơ rêng ntưp lah s^ch. Măt êng, lah rnoh s^ch ro\ sa âk ri do\ng ăp ntil dak si le\ an tăch n’hanh do\ng di rnoh njrăng đă bah nu^h tơm [ư njêng. Rlău ma nê, a[aơ geh du đêt dak si gay puh ntil bu tuh kơt Nigamixin ri he mbra do\ng gay njrăng n’gang bu tuh bêk nhop blân srat.

Ơi wa, rlău ma trong mât njrăng rgum kơt nău mhe nkoch, nu^h [on lan ân moh ndơ njrăng gay n’hao nău dơi tam pah kan rdâng lơh mêh?

Wa Đào Ngọc Toàn: Rlău ma ăp trong njrăng n’gang rgum kơt nău gâp mhe nkoch nê ri a[aơ đah tơm ntil geh du đêt tơm bu tuh hô ta lo\ mir kơt tơm silat caron, kao cúc đại đoá, he lơi ir tăm âk ntil tơm dja.

Tâm rnôk mât tăm ri he ân njrăng lah a[aơ tă bah ndơ bu tuh gu\ nde ta âk tơm kơt kao cúc, blân srat, klôih, si lat, mô dơn nê ta tơm atiso đo\ng…ntu\k gu\ nde bu tuh du\t têh jêng kônh wa he ân mât kloh ue\h mir tơm bah he, mô an ndơ gu\ nde ơm gu\ tâm mir, mô lah lah way mât tăm ăp ntil êng êng kơt nê| ri s^ch ro\ sa lăp mbro đo\ng, jêng he ân nkh^t gay tâm pleh ăp tơm tăm êng [a [a\. Tâl 3, kơt gâp le\ mbơh rblang lah ân mât njrăng tơm ndơ rdu rêng tơm bu tuh bah s^ch ro\ sa lăp tâm rnôk [ư yơng ntil cấy mô. Geh kơt nê| mơ nkra bah dơi bu tuh sa ta tơm tăm.

Dăn lah ue\h wa!

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân n’hanh Thị Đoắt