VOV4.M’nông: Nau dơi hăn ro ndrel gu\ âm tâm neh neh dak nơm bah ăp nu\ih mro geh pháp luật kơp dơn ndrel ma mât. Nau aơ geh ntoh tâm nau tâm ban tâm nau mi\n ndrel nau kan bah Đảng ndrel Ngih dak nơm, tâm ntrong kan pháp luật nar lơn ma ueh lơn nau kan kơt ti\ng luật khlay aơ.

Ntơm bah ăp năm bôk rach năm XX, nau mi\n mpeh nau dơi gu\ âm bah nu\ih [on lan geh Nguyễn Ái Quốc-Hồ chí Minh nkah tâm bản Tuyên ngôn Độc lập bah du rnoi mpôl thuộc địa rnôk geh bu in đah lam ntur neh mpeh nau u\ch dah ro\ng, tâm ban ndrel nau dơi geh dah ro\ng tâm ban nê. Tâm nê, nau dơi dah ro\ng geh nkah tât âk ngăn, geh ăp nau dơi: dah ro\ng mpeh báo chí ndrel nau ngơi, dah ro\ng mpeh tâm rnglăp ndrel r[u\n, dah ro\ng nti\m nti…ndrel nau dơi dah ro\ng gu\ âm. Jêh rnôk geh nsi\t n’gâng kan ân nơm, Đảng ndrel Ngih dak nơm mro ndơn tâm di, ntô| n’hao ndrel mât ăp nau dơi kon nu\ih, nau dơi [on lan ndrel nau năl nau dơi gu\ âm bah nu\ih [on lan lah nau dah ro\ng, nu\ih [on lan geh nau dơi săch êng nơm ntu\k gu\ tâm di đah nau dơi ngăn bah nơm.

Ndơn ndrel hun hao ăp nau mi\n mpeh nau dơi kon nu\ih, rơh r[u\n tal 6, Quốc hội gưl XIII ho\ nchră luh Hiến pháp năm 2013, ăp nau dơi kon nu\ih, nau dơi công dân lo\ geh ndơn ndrel hun hao ân tâm di đah nau geh văng sa, rêh jêng bah neh dak. Ti\ng nê, nau dơi kon nu\ih ndrel nau dơi bah nu\ih [on lan geh ntru\nh tâm Chương 2 (rgâl ân Chương 5 Hiến pháp năm 1992) đah 36 điều. Nau dơi dah ro\ng gu\ âm bah nu\ih [on lan geh ntru\nh tâm điều 23: “Công dân geh nau dơi dah ro\ng hăn ro ndrel gu\ âm tâm dak, geh nau dơi hăn dak ba dih ndrel tă dak ba dih si\t dak nơm. Kan [ư nau dơi ao yor pháp luật ntru\nh”.

Nau dơi gu\ âm hôm geh ntru\nh đah nkô| nau kơt Hiến pháp năm 1992. Nau nê ntoh nau tâm ban tâm nau mi\n kan bah Đảng, Ngih dak nơm đah nau dơi kon nu\ih lah nsum ndrel nau dơi dah ro\ng gu\ âm bah [on lan lah êng. Ăp nau dơi aơ mro geh [ư tâm ntrong kan pháp luật, geh Ngih dak ryơk ndrel nchră luh ăp nau kan pháp lý gay nu\ih [on lan geh [ư dơi nau kan gu\ âm bah nơm. Ngih dak knu\ng mô ân đah ăp nau dơi ao lah nau geh nchâp ndrel tâm nau ti\ng ăp nau ntru\nh bah pháp luật.

Gay dah ro\ng gu\ âm bah [on lan ntru\nh tâm Hiến pháp năm 2013 năn lăp tâm nau rêh, Bộ luật Dân sự năm 2015 ho\ geh du ntrong êng ntru\nh mpeh ntu\k gu\ bah nu\ih [ư nau kan nsing tâm pháp lý gay mât nau dơi dah ro\ng gu\ âm bah nơm. Luật gu\ âm năm 2006 ko\ geh rgâl nkra, ntop tay tâm năm 2013 đah du đê| nau mhe gay ma mât ntu\k gu\ ân ueh nâp lơn.

Lo\ [ư ti\ng ăp nau kan mhe ntrong kan, nau ntru\nh bah Đnagr, Hiến pháp năm 2013 mpeh nau kan dah ro\ng gu\ âm bah nu\ih [on lan, pơk njêng  ntrong kan pháp lý đăp mpăn ân ueh lơn nau kan [ư nau dah ro\ng gu\ âm bah [on lan, Chính phủ ho\ ntru\nh nau nchrăp luật gu\ âm (rgâl nkra) dăn nau rgop bah Quốc hội gưl XIV ta rơh r[u\n tal 9 ndrel tal 10. Âk nkô| nau khlay bah nau nchrăp luật ao geh ăp nu\ih ntoh măt Quốc hội uanh khlay tâm nau tâm nchră. Ntoh ngăn lah ăp nau ntru\nh mpeh nau [ư đăng ký gu\ âm. Wa Triệu Thanh Dung, rmôt kan bah n’gor Cao Bằng:

  ‘ Nar nchrăp năm rnôk nơm gu\ mô geh rgâl mpeh ntu\k ho\ tă đăng ký bah năp nê, ma knu\ng ân ntoch jong tay nar gu\. Yor ri ma gâp ân lah nau kan geh [ư nau nchrăp gu\ tay kơt lah nau dăn mbơh gu\ lah nau mô kâp geh [ư. Gâp đă tâm nchră luật gay ân geh uănh, mi\n, ntru\nh mpeh nau kan, nau nchrăp tâm nar khlay gu\ ân geh dơh nơih lơn nau đăng ký gu\. Kơt lah knu\ng kâp phiếu nchrăp ân gu\ mô lah đăng ký ngăn đah điện thoại, nau do\ng điện tử gay ma đăp mpăn ngăch, nơih, dơh lơn ân nu\ih [on lan rnôk [ư nau kan aơ”.

Ăp nau ntru\nh bah Luật gu\ âm (rgâl nkra) ho\ geh ndâk tâm nau kan kơt ti\ng ndrel hun hao ăp nau ntru\nh bah pháp luật rnôk aơ, đăp mpăn tâm ban đah nau mi\n, nau ntru\nh bah Đảng, Ngih dak mpeh nau mât gu\ âm ndrel ntru\nh nau [ư ân nơuh lơn nau kan hành chính, săm [u\t geh tât nu\ih [on lan geh tât nau mât ntu\k gu\. Êp nê, kan ndâk njêng, ntru\nh Luật gu\ âm (rgala nkra) gay mât ân đăp mpăn ueh lơn nau dơi dah ro\ng gu\ âm bah nu\ih [on lan ko\ kơt lah rgop nau n’hao nau săk tam tâm nau mât Ngih dak mpeh nau rnă njrăng đăp mpăn tâm rơh mhe.

Rnôk nchrăp săch nau kan kơt ti\mng ndrel rgâl, kêng măng 13/11/2020, Quốc hội ho\ yơr ty nchră nau nchrăp Luật gu\ âm (rgâl nkra) geh 7 chương đah 38 điều. Luật aơ mra geh nau tam ntơm lơ 1/7/2021, đah âk nau mhe ti\ng trong nkre đăp mpăn nau dơi [on lan, nkre rgop nau n’hao lơn tay nau săk tam bah nau kan mât Ngih dak, rnă njrăng, đăp mpăn tâm rơh mhe. Ngăn lah, kơp ntơm nar Luật gu\ âm (rgala nkra) geh âk nau tam gay ma ntru\nh, sổ hộ khẩu, sổ tạm trú ho\ geh pă, hôm geh do\ng ndrel geh rnoh khlay kơt lah săm [u\t geh tât nau nalư mpeh ntu\k gu\ ti\ng nau ntru\nh bah Luật aơ ân tât lôch lơ 31/12/2022.

Nau dơi dah ro\ng gu\ âm geh nsum đah nau dah ro\ng hăn ro bah nu\ih [on lan, geh kơp dơn n’ăp tâm luật neh dạk ndrel luật pháp lam ntur neh. Ăp nu\ih mra geh pháp luật mât gay ma kơt ti\ng nau dơi aơ du trong ueh to\ng ngăn, lah mô geh nau tih ăp nau ntru\nh bah pháp luật neh dak ko\ kơt lah pháp luật bah lam ntur neh./.

Nu\ih rblang: H’Thi