VOV4.Mnông: Gay ma [ư t^ng na nê| Nghị quyết mbrô 04 bâh n’gor uỷ Dak Nông mpeh hun ha tuch tăm do\ng công nghệ mhe, năm 2013, n’gor Dak Nông le\ ntru\nh n’hanh ntuh kơl rdâk njêng nkual tuch tăm do\ng công nghệ mhe đah nău têh 120 ha gay ma rdâk njêng ăp nău kan mbơh n’hơ, [ư t^ng ăp bôk nău kan m^n ua\nh, an geh ăp nu^h kan khoa học, doanh nghiệp ntuh kơl mbơh nti khoa học kĩ thuật tuch tăm công nghệ mhe an tâm di đah nău dơi geh na nê| bâh n’gor. Bâh 6 năm lăp pah kan, nkual tuch tăm do\ng công nghệ mhe le\ geh âk nău ueh mhe, kơl an Dak Nông geh njoat rdâk njêng n’gâng kan tuch tăm hun hao le\ rngôch t^ng trong ueh mhe, nâp nâl.

Nkual tuch tăm do\ng công nghệ mhe n’gor Dak Nông geh ntuh kơl rdâk njêng đah nău têh hvi 120 ha, ta xã Dak Nia, nkuăl têh Gia Nghĩa. Tât a[aơ  rlău 6 năm lăp pah kan, nkual tuch tăm do\ng công nghệ mhe le\ geh ntuh kơl rdâk njêng ndơ do\ng ntung trong tơm khlăy, geh ăp nău kan kơt lah: trong hăn, trong pă dak kloh, ntu\k ngâr dak do\ng n’hanh dak to\ djrah an ăp nău kan, ntu\k mbơh tâm ôp nău, internet, trong điện pe pha le\ geh ntrup kơl an nău u\ch do\ng bâh ăp nu^h ntuh kơl…Tât a[aơ, le\ geh 10 nu^h ntuh kơl geh UBND n’gor Dak Nông u\ch an ntuh kơl nău kan ta nkual tuch tăm do\ng công nghệ mhe, đah le\ rnoh neh pă an doanh nghiệp lah 55ha gay ma mbơh [ư nău kan.

Cty CP Inno Gennetics ta nkuăl têh Gia Nghĩa n’gor Dak Nông lah ngoăy tâm âk doanh nghiệp ntuh kơl ta nkual tuch tăm do\ng công nghệ mhe ta trong kan [ư găr ntil n’hanh bum biăp tăch rgâl. A[aơ, cty CP Inno Gennetics geh pă an bơi tât 9 ha neh đah le\ rnoh ntuh kơl klâp ma 35 rmen prăk gay ma hun hao. Wa Nguyễn Khánh Dư, Giám đốc cty CP Inno Gennetics, Gia Nghĩa Dak Nông an g^t, cty mbra dơi geh tăm văr năm đah âk ntil biăm bum êng êng, tâm di đah nău u\ch bâh ntu\k tăch rgâl. Nău hun hao tuch tăm công nghệ mhe n’hanh tuch tăm kloh ueh ns^t tay an nu^h do\ng ăp ndơ kloh ueh, ndơ đăp mpăn ueh, mât ueh săk soan an nu^h do\ng ndơ.

“Dak Nông geh nău ueh lăng trôk nar tâm di đah ăp ntiltơm tăm, mpôl hên lah cty bôk năp [ư găr ntil, geh ntu\k pah kan [ư găr ntil bri nđik. Lôch ua\nh nđôi nkual neh n’hanh trôk nar ta Dak Nông r^ mpôl hên nchră ntuh kơl ta nău kan ne\. du nău kan êng r^ mpôl hên mbra hun hao ntil tăm biăp ntrăm dak, mpôl hên [ư t^ng Globalgap”.

Nău nchrăp kan tăm mắc ca bâh Cty cổ phần Vinamaca le\ geh ua\nh rnê geh âk nău dơi. Nău kan tăm mắc ca bah cty Vinamaca geh rnoh neh hvi 15ha, geh [ư bâh khay 8 năm 2016,ta nkual tuch tăm do\ng công nghệ mhe bâh n’gor Dak Nông. Lôch bơi tât 3 năm tăm, le\ rngôch rnoh neh tăm mác ca bâh cty hun hao tâm ban, mô nă geh bu tuh, ton mbra ns^t tay săk rnglăy wa\ng sa âk. T^ng wa Hoàng Tùng, Tổng Giám đốc Cty cổ phần Vinamacca, đah nău do\ng tơm ntil ueh tâm di, mât chăm di kĩ thuật, nău kan tăm mắc ca bâh cty Vinamacca le\ ns^t tay âk săk rnglăy bôk năp kơt: mir tơm hun hao tâm ban, mô geh bu tuh n’hanh rnoh luh kao, kơn play âk. Nchrăp, lôch 9-10 năm tăm, rnoh găr geh klâp ma 15kg/tơm/năm n’hanh mbra hao tâm ăp năm let năp. Ndrel đah tăm mắc ca, cty Vinamacca hôm nha [ư n’hanh tăch an ntu\k tăch rgâl rlău 300 rbăn tơm ntil ăp năm n’hanh rvăt le\ ndơ [on lan geh [ư.

“Ăp tơm ntil aơ lah ăp tơm ntil bôk rah. Mpôl hên koh n’g^ng ndop le\ geh ntu\k kan tuch tăm n’hanh hun hao [on lan kơp dơn. Ăp tơm ntil ne\ le\ geh ăp nu^h way kan Úc pă an bâh nău kan hun hao tơm mắc ca bâh n’gâng kan tuch tăm n’hanh hun hao [on lan bâh năm 2005. nău nchrăp kan ne\ ndơ\ tât Việt Nam lah ăp ntil ueh, mpôl hên săch 6 tât 7 ntil dôl geh tăm ueh ta Tây Nguyên”.

Ta meng ăp nău dơi geh r^ a[aơ nău hun hao tuch tăm do\ng công nghệ mhe bâh n’gor ê ho\ geh nău dơi kơt nơm u\ch. Du nkô| lah yor nroh prăk ntuh kơl bâh ngih dak n’hanh nu^h [on lan an nău kan aơ mô ho\ âk. Tât a[aơ, rlău ma nău ntrơn ntu\k, ntuh kơl bôk năp r^ le\ rngôch ăp nău kan tơm khlăy kơtlah ê ho\ geh [ư, [ư jêr an ăp nu^h ntuh kơl mbơh dăn tât râng ta ăp nău kan nsum. Ta meng ne\, nău kan doh rklaih tâm pit, run in neh ntu bâh ăp nu^h ntuh kơl tâm nkual tuch tăm do\ng công nghệ mhe ê ho\ geh n’gâng kan ta ntu\k doh rklaih. Nu^h ntuh kơl ê ho\ geh UBND n’gor pă an s[ dơi do\ng neh jêng nu^h ntuh kơl ê ho\ đăp mpăn dơn ntuh kơl. Wa Trần Mạnh Hùng, Giám đốc nkual tuch tăm do\ng công nghệ mhe bâh n’gor Dak Nông an lah:

“Gay ma rnâng kan mât ua\nh nkual tuch tăm do\ng công nghệ mhe geh pah kan ueh, tâm let năp tay nkual an geh rdâk njêng ntu\k rlong kan, ntu\k rong mât mô, nkual pah kan gay ma geh mông nar m^n ua\nh, nkre lah săch ăp ntul ueh. Ne\ lah ăp nău hôm nha mô geh đah rnâng kan n’hanh nkual. Ndeh klư gay ma lăp ta ntuk kan r^ ê ho\ geh dơi lăp, jêng lah ăp nu^h ntuh kơl an geh ua\nh năl na nê| tâm nău ntuh kơl ta nkual tuch tăm do\ng công nghệ mhe”.

     Nthoi tay bah kơi aơ, phóng viên nkô| way nkoch geh rơh tâm ôp đah wa Lê Trọng Yên, Giám đốc Sở Nông nghiệp n’hanh Phát triển nông thôn n’gor Dak Nông mpeh nău t^ng [ư Nghị quyết mbrô 04 bah Tỉnh uỷ Dak Nông tâm rdâk njêng hun hao tuch tăm do\ng công nghệ mhe ta Dak Nông tâm bah ri aơ.

             - Ơi wa, tâm bah ri aơ, nău an [ư tuch tăm do\ng công nghệ mhe ta n’gor mhâm mêh?

            Lê Trọng Yên: Ntro\ng năl dơi nău khlay bah n’gâng kan tuch tăm ma UBND n’gor ho\ rđău đă dăch dêh tâm ăp năm rlău aơ, rdâk njêng ăp đề án dăp rgum tay nău kan tuch tăm n’hanh dăp rgum nkual tuch tăm do\ng công nghệ mhe. Lôch t^ng [ư nghị quyết 11 bah Tỉnh uỷ năm 2013 mpeh hun hao tuch tăm do\ng công nghệ mhe ri ăp trong leo [ư ma mpôl hên uănh năl [ư ntơm bah 50 rkeh prăk tât năm 2018 hao 90 rkeh prăk/ha, nê lah nău tă dơi geh bah n’gâng kan tuch tăm. Âk nkual doanh nghiệp ho\ tuch tăm rgum t^ng trong công nghệ VietGap kơt phe ba Krông Nông, mô lah du đêt ndơ geh [ư tơm kơt cà phê, tiêu, trong nchrăp tăm tơm sa play, biăp kloh ue\h, he ho\ hun hao tuch tăm do\ng công nghệ mhe tât 60ha. A[aơ ăp doanh nghiệp kơt Tδ T, Sam, FLC r[o\ng tât ntuh kơl tuch tăm do\ng công nghệ mhe. Du đêt tơm tăm tơm ri mbra dơi rgum tâm nkret njêng, rdâk njêng ăp rêng rnoh khlay VietGap nkre đah ntu\k tăch rgâl.

            - May mbra nkoch tât du đêt trong leo kan ho\ geh nău dơi tâm nău tuch tăm do\ng công nghệ mhe đo\ng?

            Lê Trọng Yên: Du nău nt^t dơm, du kí măng cụt tăm t^ng trong ơm 1kg dơn geh 30 tât 35 rbăn prăk dơm, yơn ntu\k tuch tăm têh bah Gia Hân bu tăch luh 80 tât 100 rbăn prăk, mô dơn nê 110 rbăn prăk/kg, du kí ntơm bah 9 tât 11 mblâm play, djăt ma geh dah âk play bu hăn rvăt le\ tât dah nê, to\ng đah rnoh kah ue\h tăch n’gluh le\ ma Hàn Quốc n’hanh Nhật Bản, Khân păng ho\ [ư ntu\k tơm luh, năl ntu\k tăm, rêng di tuch tăm Globalgap, ho\ geh tem [oi tơm luh lah ndơ nê tăm ta xã Dak Nia, thị xã Gia Nghĩa, n’gor Dak Nông bah ntu\k tuch tăm Gia Hân. Mô lah du đêt ntu\k tăm tơm sa play bah Ntu\k tuch tăm têh hvi kloh ue\h kơt nê đo\ng, Ntu\k tuch tăm têh hvi Gia Trung, bu to\ng nău dơi kah ue\h tăch n’gluh t^ng trong r[o\ng hữu cơ, trong joi tăch luh đăp mpăn ta nkual [on têh Hồ Chí Minh, njêng dơi ăp rêng rnoh khlay, rdâk njêng nău way trong kan tuch tăm jo\ jong.

            - Hơi wa, gay do\ng công nghệ mhe tâm nău kan tuch tăm ri [on lan kan lo\ mir, doanh nghiệp ân to\ng geh moh ndơ mêh?

            Lê Trọng Yên: Rnôk leo [ư tuch tăm ri ân njrăng uănh tât ăp rnoh tât mpeh kloh ue\h neh ntu mô an n’hôl djơh ôm tơm dak, nău do\ng phân poh, dak si ndru\ng ri ân do\ng công nghệ sinh học, hữu cơ, ăp chế phẩm sinh học gay tuch tăm gay bah ir bu tuh sa, đăp mpăn ndơ geh [ư ue\h lơn. 3 ntil ndơ lah mpeh neh ntu, nkô| nău mpeh wa\ng sa, nkô| nău mpeh lam rêh jêng kon nu^h tâm trong nta joi nău kan, ndr^ ri doanh nghiệp lah nu^h ân hăn lor dâk bôk năp, khân păng mơ dơi buăt nthoi ntu\k tăch rgâl, khân păng mbra tâm rgop đah rmôt tâm boh ndrel kônh wa [on lan kan lo\ mir gay njêng du nkual tuch tăm rgum. Doanh nghiệp lah nhih pah kan rdâk njêng trong nt^t leo lor đo\ng gay ntơm bah nê pơk hvi an kônh wa [on lan kơt do\ng tâm rêng [ư tuch tăm t^ng trong r[o\ng mhe a[aơ.

            - Ơ dăn lah ue\h wa!

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân n’hanh Thị Đoắt