VOV4.M’nông: Đah nău bư lah dak lăp kan nsum ăp nkô̆ nău tâm ton lam ntŭr neh, dak lăp kan nsum Hội đồng nhân quyền Liên hợp quốc, Việt Nam way mpơl nău dơn kan bah he tâm nău đăp mpăn ăp tŏng ăp nău dơi kon nuĭh. Tâm nê, nău dơi bah ăp nuĭh rnoi mpôl đê̆ dơi uănh khlay n'hanh đăp mpăn dŏng ƀư.

Hiến pháp năm 2013 quy định: “Dak cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam lah dak dơn ngoăy bah ăp rnoi nuĭh ndrel gŭ rêh ta neh dak Việt Nam; ăp rnoi nuĭh geh nău tâm ban, tâm rnglăp, tâm uănh khlay nsum n'hanh tâm kơl nsum ndrel hun hao; mpăng ăp nău tâm mưch rmot, tâm rkeh rnoi nuĭh, nău ngơi neh dak lah tiếng Việt. Ăp rnoi mpôl đê̆ geh nău dơi dŏng nău ngơi, chữ nchih, mât ndray săk tơm rnoi mpôl đê̆, mât uĕh nău way ơm, gŭ rêh n'hanh văn hoá uĕh lăng bah he; Ngih dak tĭng ƀư trong kơl hun hao lam lĕ rngôch n'hanh nta trong dơh gay ăp rnoi mpôl đê̆ mât uĕh suan dăng he nơm, hun hao ndrel đah neh dak" (Điều 5).

Ndrel đah nău tor lor an dŏng mpeh nău dơi bah ăp rnoi mpôl đê̆, Việt Nam hŏ n'hanh dôl tĭng ƀư geh nău tam ăp trong  kơl, pháp luật mpeh ăp rnoi mpôl đê̆, ƀư an nău rêh, drăp ndơ, nuih n'hâm bah ƀon lan ăp rnoi mpôl đê̆ nar lơn ma dơi n'hao prêh. Bah meng nê, ăp nău dơi mha êng bah ăp rnoi mpôl đê̆, kơt: nău dơi mpư n'hao uĕh tay săk tơm văn hoá, nău dơi Ngih dak ntop kơl hun hao...hŏ njêng luh nău geh tâm ban an ăp rnoi mpôl đê̆ rnôk râng ăp tâm boh chính trị, văn hoá, rêh jêng kon nuĭh.

Yơn lah, ăp năm rlău aơ, tĭng ƀư trong kan "Joi trong ƀư roh đăp mpăn", ngoăy tâm ăp trong ƀư dŭt djơh bah ăp phŭng rlăng gay nde lah nsŭk nsôr têk klônh, mplư rlăm nuĭh rnoi mpôl đê̆, gay lơh chrai nău tâm rnglăp ăp rnoi mpôl đê̆, ƀư roh đăp mpăn, chính trị, rêh jêng kon nuĭh....

Gĭt di mpeh nău dơi rnoi mpôl đê̆ n'hanh gĭt kloh trong nchrăp, trong kan bah Đảng n'hanh Ngih dak Việt Nam tâm mât đăp mpăn tĭng ƀư nău dơi dja lah rgop nking nchăng nău tih bah ăp mpôl nkhuch ƀon lan, lơh djơh neh dak. Aơ lah nkô̆ nău dŭt n'hâm khlay tâm nău gĭt êng bah ăp nuĭh ƀon lan rnoi mpôl đê̆, n'hanh ăp cán bộ pah kan ta nkual ƀon lan rnoi mpôl đê̆.  

Wa Đỗ Văn Chiến - tă ƀư Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc ơm hŏ lah rjăp nău nsrôih bah rlău 14 rkeh ƀon lan rnoi mpôl đê̆ lam dak:

“54 rnoi nuĭh oh nô tâm ban kơt tơm du ndru, kơt kon du rnăk, way tâm grêt dêh nsum tâm n'gâng kan rlăch ndăng rklaih luh rnoi nuĭh, rdâk njêng n'hanh mât njrăng neh dak. Ăp phŭng rlăng, bol dah nău đăng djơh mô dơi lơh chrai nău tâm rnglăp têh bah he ơm. Ƀon lan ăp rnoi mpôl đê̆ du nuĭh n'hâm tĭng êng Đảng, nkah jru tât nting mham nău ntĭm nti huêng khlay bah wa Hồ rmưn rbăn nău dêh rŏng: “Ƀon lan Yăn mô lah Thổ, Mường mô lah Mán, Gia Rai mô lah Ê Đê, Xê Đăng mô lah Ba Na, n'hanh ăp rnoi mpôl đê̆ êng ƀa ƀă, lah kon său Việt Nam, lah oh nô du ndŭl mham da dê. He khĭt rêh geh nsum, krit jêr geh nsum, hơm răm ji sât ji ngot geh nsum. He ân tâm rŏng nsum, tâm uănh khlay nsum, ân tâm kơl nsum gay joi geh nău rêh rhơn răm".

Thủ tướng Chính phủ ơm Nguyễn Xuân Phúc hŏ lah rjăp nău dja ta Đại hội đại biểu lam dak ăp rnoi mpôl đê̆ tâl 2 dơi ƀư tâm kêng dŭt năm e nơh:

“Rnôk êng ang, ăp he dơn kơt du ntruh dak dơm, ndrel nsum he lah du dak lêng têh. Dơn rnôk tâm têk ti nsum hăn let năp, 54 rnoi nuĭh oh nô kon lạc său hồng, he mbra rdâk njêng dơi du neh dak têh dăng”.

Nău dơi kon nuĭh lah ăp nău dơi geh êng, ơm geh n'hanh di bah kon nuĭh dơi kơp dơn n'hanh mât njrăng tâm pháp luật neh dak n'hanh ăp nău tâm ton pháp lý lam ntŭr neh. Ta Việt Nam, nău dơi kon nuĭh, nău dơi n'hanh nău way bôk năp bah ƀon lan way dơi uănh khlay n'hanh đăp mpăn. Ndrel đah nău kơp dơn nău dơi kon nuĭh, nău dơi n'hanh nău way tơm bah nuĭh ƀon lan tâm ăp si ƀŭt Hiến pháp năm 1946, 1959, 1980, 1992, Đảng n'hanh Ngih dak he hŏ dŏng ƀư âk trong kan đăp mpăn nău dơi kon nuĭh, nău dơi n'hanh nău way tơm bah nuĭh ƀon lan n'hanh râng lĕ rngôch ăp nkô̆ nău tâm ton lam ntŭr neh mpeh nău dơi kon nuĭh.

Nđơn tay n'hanh hun hao ăp quy định bah ăp si ƀŭt Hiến pháp ntơm nơh mpeh nău dơi kon nuĭh, nău dơi n'hanh nău way tơm bah ƀon lan, Hiến pháp năm 2013 hŏ geh ăp nău rgâl tơm, khlay lĕ mpeh dăp rgum, bôk nkô̆, trong nchih n'hanh nkô̆ hôr. Tâm rđĭl đah ăp si ƀŭt Hiến pháp ntơm nơh, lơn lah Hiến pháp năm 1992, he lơn ma saơ kloh nău nê.    

Luật pháp dak bah dih tâm ban kơt Việt Nam kơp dơn n'hanh đăp mpăn kơt dŏng du trong dŭt têh khlay nău dơi bah nuĭh ƀon lan rnoi mpôl đê̆. Yơn lah, ta mpeh rlơ̆ tay, ăp ƀon lan rnoi mpôl đê̆ đah nău ƀư lah ƀon lan ta neh dak nơm, ân geh nău gĭt êng ngăn rnôk dŏng nău dơi bah he. Tâm rnglăp rnoi mpôl đê̆ mbra njêng suan dăng rnoi nuĭh. Geh kơt nê̆, he mơ rdâk njêng geh nău dơi du neh dak Việt Nam nâp dăng lam lĕ rngôch./.

  Nuĭh rblang: Điểu Thân