VOV4.Mnông: Klâp ma 2 năm ba năp, ta nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột, n’gor Daklak, du hê kĩ sư nông nghiệp le\ nănh ntuh kơl 2 rmen prăk [ư 1.800 mét vuông jay bil gay ma tăm biăp ntrăm ma dak. Nău kana ơ ns^t tay nău geh âk, ntu\k tăch đăp mpăn.

            Tâm jay bil hvi 1.800 mét vuông bâh Cty Agri-Eco Daklak, yor kĩ sư Phan Nguyên Bic, ta phường Ea Tam, nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột [ư tơm, 5 nu^h pah kan dôl ndăn tôch ăp ntil biăp kơt lah: xà lách, cải nđir, biăp rklân…ndơ geh [ư lôch ne\ geh mât kloh ueh, tâl ta thùng xốp, hộp cát tông gay ma tăch an ăp siêu thị tâm nkuăl [on têh.

            Nô Cam Mậu Minh Hà, kruanh rmôt leo tăm biăp ntrăm ma dak, Cty Agri-Eco Daklak an g^t, tăm biăp t^ng trong ntrăm ma dak way an nău geh âk bâh rlău 20%-40% đah tăm êng d until ta neh. Yor ndrel du rnoh neh r^ ăp ndrơng biăp tăm ntrăm ta dak mbra geh tăm âk tơm, nkre lah ndơ kah ueh an tơm geh mpli nsum ta dak n’hanh hoch mbro tâm ăp d^ng jêng lah ndơ kah pă an tơm geh mât đăp mpăn, bâh ne\ tơm hao jêng tâm ban. Ndrel đah nău geh âk r^ nău ueh mông nar tăm ăp rơh geh rhoăt âk đo\ng.

            “Ntil tăm r^ he an ta ka chok, ăp kchok an du găr ntil, lôch ne\ he ndơm ta ndrơng ươm to\ dak an tâm ban ueh gay ma geh to\ng nđik, tâm ban ndơ kah gay ma an biăp hun hao. Đah tơm xà lách lah mô geh tăm ntrăm ma dak kơt hên kanu\ng geh 27-28 nar du tơ\, hôm đah biăp cải r^ geh klâp ma 20 nar dơm”.

            Agri-Eco Daklak lah doanh nghiệp bôk năp ta nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột tăm biăp t^ng trong ntrăm ma dak đah rnoh têh. Nô Phan Nguyên Bic, Giám đốc Cty Agri-Eco Daklak an g^t, nô ua\nh t^ng nău kan tăm biăp ntrăm ma dak bâh du\t năm 2016, lôch jo\ năm t^ng nti nău kan ta nkuăl [on têh Đà Lạt. yơn lah, rơh bôk năp, yor trôk nar mih sial ta Daklak duh lơn n’hanh geh êng đah Đà Lạt jêng biăp mô nă jêng, hao jêng mô tâm ban.

            Mô plơ\ ruch, nô hôm nha tăm tay rơh tal 2 yơn lah [ư rgâl mhe trong to\ puh êng, ntru\p tay d^ng [ư nđik, máy veh rnoh mbrô ua\nh năl rnoh ndơ kah. Ăp nău bâh săch ntil, sr^h tăm, mât chăm an tât tôch biăp le\ geh [ư di t^ng nău ntru\nh mât tăm biăp kloh ueh. Bâh ne\, biăp hun hao ueh, mô geh nău bu  tuh, an nău geh tâm ban n’hanh nău geh âk. Đah rlău 12 ntil biăp sa n’ha a[aơ, ăp khay, cty tăch an ntu\k tăch rgâl klâp ma 120 tấn biăp, đah rnoh tăch 35-40 rbăn prăk/1kg, ăp khay n’huch le\ prăk do\ng kan hôm geh bâh 60-70 rkeh prăk đo\ng.

            “ Tăm biăp ntrăm ma dak r^ an geh ntuh kơl âk máy mok gay ma ua\nh njrăng, yor lah tăm ta jay bil jêng lah nău duh duh lơn đah bah dih. Rlău ma ne\ r^ an geh ua\nh năl ndơ kah an tơm. Tăm biăp ntrăm ma dak r^ mbra dơi tâm pleh tăm biăp ngăch yor lah mô di neh, hôm tăm ntrăm ma dak r^ he kanu\ng rao kloh d^ng to\ lah dơi tăm tay dâl. Hôm nău ueh jêng biăp ntrăm ma dak r^ đăp mpăn, yor tâm rnôk tăm hên tăm tâm jay bil geh mât ua\nh le\ rngôch ăp rnoh ntil kơt lah: ntil, ndrơng, an tât ndơ kah”.

            A[aơ, ta Daklak geh 5 doanh nghiệp tăm biăp t^ng trong ntrăm ma dak đah rnoh hvi klâp ma 4 ha, ăp khay pă an ntu\k tăch rgâl Buôn Ma Thuột n’hanh ăp nkuăl kiau meng rlău 300 tấn biăp kloh t^ng nău mpo\ng VietGap. Tâm ne\, êng Agri-Eco Daklak geh tât 1/3 le\ rnoh âk.

            T^ng wa Lê Đăng Pha, groi giám đốc ntu\k kan do\ng nău mhe khoa học n’hanh công nghệ, n’gâng kan Khoa học n’hanh Công nghệ n’gor Daklak, ntu\k tăch rgâl an biăp aơ du\t âk jêng lah mbra hun hao pơk hvi rnoh neh tăm tay.

            “Gâp ua\nh năl tăm biăp ntrăm ma dak r^ aơ lah ntrong kan mhe gay ma tăm biăp kloh. Lah ma ntuh kơl r^ an geh [ư t^ng nău kan têh gay ma ntuh [ư du tơ\ lôch ne\ mât nău kan công nghệ pă an ntu\k tăch rgâl. Nău u\ch bâh ntrong kan tăm biăp ntrăm ma dak aơ r^ mbra dơi ntuh kơl pơk hvi tay ntu\k tăm yor ntu\k tăch rgâl u\ch âk n’hanh đăp mpăn. 

Kơt ho\ nkoch g^t, hôm du gâl bah kơi aơ, Tiến sỹ Nguyễn Văn Minh, Kruanh khoa Nông Lâm nghiệp mpeh nhih nti Đại học Tây Nguyên mbra mbơh nti mpeh kỹ thuật tơm tâm nău tăm, mât chăm biăp ntrăm ma d^ng dak.

            Ơi tiến sĩ, nu^h [on lan ân g^t moh ntil ndơ gay ma tăm biăp ntrăm ma d^ng dak tâm jay bil mêh?

            Tiến sỹ Nguyễn Văn Minh: Lor bôk năp, kônh wa ân nchrăp neh gay ma [ư jay bil, rnôk geh ntu\k neh he rdâk rpaih loih gay ntru\p jay bil, ndrơng rkơl d^ng dak, máy bơm, bép to\ n’huk dak…gay ma do\ng tăm biăp ntrăm ma d^ng dak. Tâm trôm jay bil ri kônh wa njrăng: ta Dak Lak du\t duh ri he ân geh jal ntưm gay păng hu\ch bah ir duh bah dih lăp n’hanh bah ir kru\l duh tâm trôm jay bil.

            Tăm biăp ntrăm ma d^ng dak n’gân du ntu\k ri ndơ [ư ndrơng rkơl d^ng dak hoch n’hanh phân poh lêk tâm dak mhâm mêh hơi tiến sỹ?

            Tiến sỹ Nguyễn Văn Minh: {ư ndrơng rkơl nău way bu [ư ma ăp ntil loih, nhôm, inox n’hanh nsrôih [ư an du\t nâp. N’hanh ndơ [ư dja mô jêr, kônh wa ân njrăng lah rnoh âk dak n’hanh rnoh âk d^ng rkơl bah lơ, tơm biăp hao jêng gay [ư an păng ue\h, ân do\ng moh ntil loih. Mpeh rnâng kan [ư ăp jay jal ri nu^h tăch khân păng mbơh nti du\t na nê| an kônh wa, jêng kônh wa lơi d^ng rvê ôh. Rnôk [ư ndrơng ri kônh wa êng njrăng uănh khlay lah ân d^ng tâm l^n lơ đah bôk d^ng n’hanh bu\t d^ng nklăp 15 độ, yor lah an tâm ban ri dak tâm d^ng mô dơi hoch.

            Tiến sỹ an g^t tâm [ah đah ăp mbor, đah ăp tơm n’hanh trong mbor hăn tâm nău tăm biăp ntrăm ma d^ng dak a[aơ mêh?

            Tiến sỹ Nguyễn Văn Minh: Tâm [ah đah ăp d^ng ri nklăp 20cm, n’hanh ăp du tơm ri tâm [ah nklăp 18cm, hôm đah ăp mbor gay rong trong lăp mât chăm ri nklăp 60- 80cm gay dơh an rsong hăn, pe\ rôch. Hôm lah mir hvi ri ân [ah 1m ri ue\h lơn, hôm ta n’gul ri ân rong mbor nklăp rlău 1m gay rsong hăn rôk pe\, nchuăn rdeng dơh lơn.

            Tâm nău tăm biăp ntrăm ma d^ng dak, dak lah ndơ an geh lor bôk năp jêng geh nău dơi. Ndr^ dăn tiến sỹ an g^t nău nkra tơm dak gay tăm biăp ntrăm ma d^ng dak?

            Tiến sỹ Nguyễn Văn Minh: Đah tăm biăp ntrăm ma d^ng dak ri thu\ng đâng, bể n’gâr dak du\t khlay. Bah meng nê, tơm dak du\t khlay đo\ng, lor rnôk [ư ri he ân uănh năl lor tơm dak gay đăp mpăn to\ng rnoh ue\h tăm biăp ntrăm ma d^ng dak lah mô. Tâm nău tăm biăp ntrăm ma d^ng dak, ân geh bar trong d^ng dak luh lăp gay tâm mbluh nsum, du trong d^ng rhôp dak mât an tơm sa kalơ bong tăm biăp, n’hanh trong d^ng tâl bar lah d^ng n’hoch dak djơh luh tât du thu\ng êng gay n’hoch dak djơh lôch rnôk hoch rlău tơm tăm. Dak djơh dja ri he ân nkra ue\h, ân ndjăt kloh mô geh ăl trong hoch, mô lah rnôk geh măt nar n’hanh dak rmeh păng mbra geh luh mbr^ng [ư jêng ăl trong hoch dak mô dơi to\.

            Dăn tiến sỹ nkoch du đêt trong nkra kỹ thuật srih găr tăm biăp ntrăm ma d^ng dak mêh?

            Tiến sỹ Nguyễn Văn Minh: Đah găr ntil tăm biăp ntrăm ma d^ng dak ri lor bôk năp he sui tâm bong geh geh jro\, nsop đung, ăp ndơ dja ri ân lơh kloh kaman. Lah sui lăp ri an 60- 70% n’glô tâm trôm bong lôch nê sui găr n’hanh njâm tay 30% hôm [a [a\. lôch tê| sui găr, kônh wa ndjôt n’gân kalơ ndrơng an ăp ntil tơm jê| ndrơng jê| gay an tơm hun hao nklăp 5-7cm tâm 7 nar ri an kalơ ndrơng têh. Lôch nê, biăp mbra ntoch jong nklăp 20- 25 nar ri mbra an rôk tăch uănh t^ng ntil biăp gay geh t^ng rơh biăp.

            Nkô| nău tu ndru\ng chuh sa bah nău tăm biăp ntrăm ma d^ng dak dơi nu^h [on lan uănh khlay đo\ng, dăn tiến sỹ an g^t du đêt trong njrăng n’gang rnôk mir tăm biăp ntoh du đêt ntil bu tuh?

            Tiến sỹ Nguyễn Văn Minh: Tăm biăp ntrăm ma d^ng dak tâl jay bil ri bu way [ư jay bil lor ma trong puh dak si nkh^t kaman gay nkra lơh d^l rnôk nar bôk năp lôch nê mơ ju\r ntil. Bah meng nê, nu^h [on lan way u\ch do\ng ntô jot ndrôm, kho ao nsoh mât njrăng săk gay an tâm [ah bah tu ndru\ng rêng lam. Lah an geh ntưp rêng, nu^h [on lan ân do\ng jal sinh học gay nhu\p măch, ong, bu chuh gay njrăng bu sa biăp. Khân păng way yông tâm mir ăp jal gu\r ư\r gay nhu\p măch rhoăy bu chuh sa yor păng krêp dơi ndơ bu tuh mpăr, lah mô ri nhu\p ma ti ta mir biăp d^l, lah geh pih hon mor ri rôk jăng d^l gay der bah ntưp rêng.

            Ơ, dăn lah ue\h tiến sỹ.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân n’hanh Thị Đoắt