5 n’gor, Sơn La, Lai Châu, Điện Biên, Yên Bái n’hanh Lào Cai bah Tây Bắc dơi gĭt tât lah nkual rgum ach o bah lam dak. Ta âk n’gor, rnoh âk  rnăk ji ngot ach o nha hôm âk, âk rlău 20% rnoh nuĭh lam n’gor. Gay rdâk tay nău mĭn, nău nđơr, njêng suan ntrôl nuĭh ƀon lan klaih rlău ach o, nsing nơm chuat jâng lăp tâm rơh hun hao mhe bah neh dak, ăp năm mhe aơ, ăp n’gor tâm nkual Tây Bắc hŏ an ƀư âk trong nkra ngăn ngăn, geh nău dơi  tam.

Ƀon lan Mông gŭ rêh lơn âk ta ăp bah pŭng dor yôk prêh; nău rêh bah nuĭh ƀon lan  ntơm nơh lơn âk nsing tâm nău kan mir ba n’hanh mât rong nchah nchrai. Yor kơt nê̆, nău rêh wăng sa dŭt jêr jŏt; âk nkual, ji sât ji ngot mƀui tĭng mbro. Ndrĭ yơn, ăp năm mhe aơ, mô djơt rnăk nuĭh Mông rsong hăn ma ndeh ô tô; rdâk ƀư jay nâp uĕh đah ăp ndơ năp dŏng tâm trôm jay khlay prăk….Rnăk nô Chang A Hảng, ta bản Chu Va 8, xã Sơn Bình, nkuâl  Tam Đường (Lai Châu) lah du nău ntĭt. Tă lah rnăk ach o bah ƀon, ntơm nơh, nău rêh bah 6 nuĭh tâm rnăk ăp năm way sa mô ăp, nđăp mô tŏng. Nơm geh gưl uỷ, n’gâng kan ta n’gor nkoch trêng, rƀŏng trong hun hao wăng sa n’hanh dơi rnăk wâl ntrŭt nsôr, năm 2021, nô hŏ nănh manh 200 rkeh prăk bah ngân hàng, ntop đah prăk ơm ntêm nkre đê̆ đă, nô hŏ kuĭh 2 n’glău ka đah rnoh hvi 200m2 gay mât 3.000 mblâm ka tầm. Rlău 3 năm kơp ntơm bah rnôk n’gluh tăch ka bôk năp, rnăk nô mô dơn klaih rlău ach o ma hôm jêng rnăk geh mbơm oi ta ƀon. Nô Chang A Hảng nkoch:

Ntơm nơh nău rêh bah rnăk hên dŭt jêr jŏt ngăn, tât rnôk saơ oh nô ta Sa Pa khân păng manh neh gay mât ka dak nđik jêng gâp joi gĭt tay, kơt nti. Saơ khân păng mât rơ̆ jêng uĕh, rnăk hên ntuh kơl, sơch ka tầm gay mât n’hanh tât aƀaơ hŏ mât geh 3 năm hôm. aƀaơ wăng sa bah rnăk wâl hŏ nsĭt geh âk rlău bar pe năm bah năp nơh”

Nô Sùng A Sử, nuĭh ƀon lan ta bản Căng Há, xã n’har bri Tung Qua Lìn, nkuâl Phong Thổ (Lai Châu) nkoch, rnôk nuĭh ƀon lan mô hôm di nuih n’hâm đah nău rêh jêr jŏt, rgâl nău mĭn, gĭt nsan hao êng klaih rlău ach o, ri trong rêh ma ngih dak ntop kơl lah “brâm ndar”, lah “ntŭk nsing” gay khân păng nsan hao:

Rnăk gâp dơi Ngih dak ntop kơl 18 rkeh prăk rvăt rpu deh kon. Gâp hŏ dŏng prăk hăn rvăt rpu sĭt mât n’hanh lôch mât chăm ri aƀaơ rnăk gâp hŏ geh 2 mblâm, n’hao lĕ rngôch rnoh rpu bah rnăk hao 3 mblâm. Gâp dŭt lah uĕh Đảng n’hanh Ngih dak hŏ mât uănh, ntop kơl rnăk wâl hên nsan hao.

Ntrŏng n’hŭch ach o jŏ jong lah nău dơn kan chính trị rgum tơm, jêng Lai Châu hŏ uănh khlay ntrŭt ntrôl nău kan tuch tăm geh ndơ tăch, hun hao tĭng trong tâm n’glăp ntŭk tăch rgâl, rgâl nău mĭn ƀư huêt jê̆ nchah nchrai dŏng sa êng an nơm tâm hun hao; ntop kơl rgâl geh wăng sa n’hanh nău rêh bah ƀon lan ăp rnoi nuĭh. Lơn lah uănh khlay nkoch trêng, “jeo” tâm nuih  n’hâm nsrôih, ndôr êng, nđơr nsan hao klaih rlău ach o, ƀư geh ndrŏng êng jêng ngăn ngăn. Wa Trần Bảo Chung, Kruanh UBND nkuâl Phong Thổ, n’gor Lai Châu an gĭt, ntơm bah ăp trong ƀư nê, nkuâl Phong Thổ hŏ hŭch rlău 5% rnoh rnăk ach o tâm năm 2024.

Nkuâl rđău đă ăp xã rdâk njêng trong nchrăp na nê̆ gay an ƀư; tâm rglah kloh ăp rnăk ach o, kơt rnăk ach o mô tŏng tơm nuĭh kan ri mpôl hên ntop kơl tơm nuĭh kan mpeh tuch tăm, mô lah ntop kơl ăp rnoh tât n’hŭch ach o klaih rlău ach o….

Ntrôl dăng hun hao ăp trong ntĭt leo wăng sa tâm di đah nău geh ngăn ngăn tĭng ntŭk; nkrêp nău dơn kan nuĭh đảng viên ân ƀư lor, leo lor gay kônh wa kơt nti, ƀư tĭng. Ma trong ƀư dja, pah kan n’hŭch ach o bah n’gor mpeh yôk yang, n’har bri Điện Biên geh âk nău dơi ngăn. Ntĭt kơt xã Chà Nưa mpeh nkuâl n’har bri Nậm Pồ ntơm nơh lah nkuâl dŭt ach o n’gor Điện Biên n’hanh mpeh rmôt ăp nkuâl dŭt ach o lam dak, yơn aƀaơ hŏ jêng ntŭk chrat ang mpeh jut jăng ji ngot n’hŭch ach o, rdâk njêng ƀon  lan mhe ta nkual n’har bri. Wa Khoàng Văn Van, Bí thư đảng ủy xã an gĭt.

Xã Chà Nưa mpôl hên aƀaơ dơn hôm 4,3% rnoh rnăk ach o dơm; năm 2015 ri hôm 56% rnoh rnăk ach o, tât aƀaơ dơn hôm rlău 4% rnăk ach o. Mpôl hên saơ lah nău dơi jut jăng ji ngot n’hŭch ach o ta ntŭk dŭt geh nău dơi ngăn ngăn.

Mpeh trong an ƀư gay geh nău dơi dja, wa Khoàng Văn Van nkoch:

"Đảng viên leo lor, ƀon lan kơt tĭng bah kơi", u che he bah kăl e hŏ lah kơt nê. ŭch hun hao wăng sa ta xã nkual jru nkual ngai kơt Chà Nưa ri cán bộ, đảng viên ân dâk leo lor gay kônh wa ƀon lan kơt tĭng ƀư bah kơi, aơ lah ăp nău nkoch trêng dŭt dăng, geh nău tam, lah ngơi dơm ma mô ƀư lah kônh wa mô ŭch djăt tĭng ôh; he djăt ma ƀư lor, saơ geh nău dơi tam lah kônh wa kơt tĭng ƀư dơm”

Tât rnôk dja, n’gor mpeh yôk yang Yên Bái hôm rlău 12.500 rnăk ach o, tâm ban đah 5,68%. Rđĭl đah rnoh rnăk ach o kơp tât kêng dŭt năm 2023 lah hŏ hŭch rlău 7.600 rnăk, tâm ban đah hŭch 48%. Ngoăy tâm ăp trong nkra ma Yên Bái hŏ an ƀư gay dơi geh tât nău dja lah ntop kơl nuĭh kan ta ƀon lan râng hăn kan dak bah dih; nkre nkoch mbơh nău kan an nuĭh kan ta ăp doanh nghiệp tâm dak. Wa Lê Văn Lương, Groi Giám đốc Sở Lao động, Thương binh n’hanh Xã hội n’gor Yên Bái an gĭt, ăp năm, n’gor nta joi nău kan ntơm bah 20.000 tât 22.000 nuĭh kan.

Mpôl hên way nkoch trêng đah nuĭh kan ntrŏng năl dơi moh nti nău kan, moh ndơ kan; nău ŭch nti gay geh nău kan n’hanh nti gay nsĭt geh wăng sa an rnăk wâl, săk nơm n’hanh jut jăng ji ngot n’hŭch ach o.

Tây Bắc – nkual neh mpêr n’har bah neh dak, dôl n’hanh hŏ “lhut săk rgâl ntô”. Ndrel đah ăp nău nsrôih bah ƀon lan, ăp trong kơl ma Đảng, Chính phủ an ƀư mô dơn rgum tâm trong kan wăng sa, ma rgâl jêng hŭch ach o âk ding ta âk rnoh nsing êng êng, kơt nău kan, bảo hiểm y tế, ntĭm nti, dak kloh rsang… lơn ma njêng suan ntrôl, lah “ntŭk nsing” nâp gay Tây Bắc tĭng ƀư jêng ngăn ngăn nău nđơr klaih rlău ach o, nsan hao.