Dak Lak lah nguay tâm âk n’gor geh rnoh neh tăm cao cao du\t âk ta lam dak, đah rlău 2 rbăn 500 ha. Bâh rlău âk năm a[aơ tơm ca cao dôl geh rơh joi hun hao, rnôk ma nău u\ch do\ng ntil tơm ap ta lam ntur neh hao âk. PV radiô nău ngơi VN geh nău nkoch.

Tâm 10 năm ba năp, cty Cà phê Tháng 10 ta nkuăl Krông Pách, n’gor Dak Lăk rgâl mhe 160 ha cà phê ranh jêng tăm ca cao. Pe năm aơ, mir tơm ca cao aơ le\ an nău geh râng geh 1,7 tấn ca cao găr kro/1ha. Đah rnoh khlay tăch kơt a[aơ, du ha ca cao an nău geh klâp ma 90 rkeh prăk/1 năm. Rnăk vâl wa Lê Văn Tráng ta xã Ea Kênh, nkuăl Krông Pách rvăt tay bâh cty Cà phê Tháng 10 du ha ca cao gay ma mât chăm êng. Nău geh năm bôk năp, rnăk vâl wa geh 2 tấn n’gul găr ca cao, tăch geh rlău 125 rkeh prăk, lôch n’hâp le\ prăk mât chăm hôm klâp ma 70 rkeh prăk.

Năm aơ r^ rnoh ca cao hao khlay, nău pah kan geh rlău đah tăm cà phê. Nău pah kan rđil đah tăm tơm cà phê r^ ca cao ueh lơn bâh nău lêh play, mât prăp thuk lơn đo\ng. nău geh r^ an nău geh âk đo\ng. gâp nchră mât tăm jo\ ntil tơm ca cao aơ.

Ntu\k tăch bâh găr ca cao ta Dak Lăk a[aơ đăp mpăn đo\ng, bâh geh ntu\k rvăt tăch bâh ăp cty dak bah dih geh pơk ta lam Dak Lak. Yuh Nguyễn Thị Hoà-tơm ntu\k tăch rvăt ca cao ta nkuăl Krông Pách an g^t, ăp năm yuh rvăt play ca cao bâh ăp rnăk ta n’gor, s^t ih pâr tay geh 70 tấn ca cao găr kro.

Gâp rvăt s^t lôch ne\ do\ng kĩ thuật an jêng ndrui, lôch ne\ tăch an ăp cty dak bah dih. Ua\nh nsum yan ca cao aơ geh găr ueh. Đah rnoh tăch ca cao kơt a[aơ n’hanh hăn tăm ca cao r^ nău geh mbra âk lơn đah cà phê.

Âk năm ba năp, nu^h [on lan Dak Lak le\ geh pơk hvi rnoh neh tăm ca cao, tâm ne\ du\t âk lah Ea Kar, đah klâp ma 800 ha. Âk rnăk [on lan ta aơ le\ tâm rgop njêng rmôt kan tâm ton kan nsum mât tăm ca cao, an ta xã Cư Ni. Tât a[aơ, ntu\k kan nsum aơ le\ geh 10 mpôl pah kan, đah 150 ha ca cao le\ an nău geh n’hanh 200 ha ta rơh ntơm mât tăm. Năm e nơh, rnoh geh bâh hợp tác xã geh 55 tấn ca cao găr kro, n’hanh nchrăp năm aơ mbra hao klâp ma 100 tấn. wa Thái Xuân Quang-kruanh ntu\k kan tâm rgop mât tăm ca cao Ea Kar, n’gor Dak Lăk an g^t.

Rnoh khlăy r^ năm aơ mbơm oi, năm tay, ntu\k kan nsrôih hun hao tay 100 ha, pơk hvi rnoh nu^h kan nsum, nsrôih bâh a[aơ tât năm 2010 mbra geh 500 ha ca cao.

T^ng nău ua\nh năl bâh mpôl kan way kan, nău u\ch do\ng ca cao ta lam ntur neh hao, tâm rnôk rnoh pă an le\ geh huch. Aơ mbra lah rơh nkhêp gay ma hun hao rnoh neh ca cao ta Việt Nam lah nsum n’hanh Dak Lăk lah êng. Ntu\k kan tuch tăm n’hanh hun hao nkual [on lan ta Dak Lak le\ ntru\t đă nu^h [on lan ntrôl dăng nău kan tăm ca cao, gay ma dơi geh nkô| mpo\ng 6 rbăn ha tâm năm atay.

          Kơt nău le\ nkoch bah ntơm bôk, n’gor Dak Lak lah êng n’hanh nkual Tây Nguyên lah nsum du\t săk geh gay ma hun hao tơm ca cao. Yơn lah, nkô| nău kônh wa uănh khlay lah nkô| nău tăch ndơ geh [ư? Geh trong ntop kơl gay kônh wa tăm âk ntil tơm dja đo\ng lah mô? ndrel hăn đah [on lan kan lo\ mir nar aơ geh wa Nguyễn Bá Dũng, cán bộ mât uănh mpeh tơm ca cao bah Công ty TNHH Cargill Việt Nam ta Dak Lak mbra mbơh g^t tay đah kônh wa n’hanh băl mpôl mpeh ntu\k tăch n’hanh nău dơi tăm âk ntil tơm dja ta n’gor:

            Ơi wa, lah ntu\k rvăt ca cao tơm ta nkual Tây Nguyên, dăn may an g^t rnoh khlay bu rvăt ndơ dja tâm bah ri aơ nơh ư\h?

            Wa Nguyễn Bá Dũng: “Rnoh khlay ca cao tâm bah ri aơ nơh đêt hu\ch hao n’hanh way gu\ ta rnoh khlay. A[aơ rnoh khlay bah nu^h [on lan tăch ntơm bah 58 tât 64 rbăn prăk 1kg găr kro. Rnoh khlay năm aơ way hao n’hanh đăp mpăn lơn rđ^l đah năm bah năp nơh. A[aơ rnoh khlay ca cao dơi mbơh g^t lam hvi n’hanh way [ư mbro jêng nu^h [on lan g^t dơi đah rnoh khlay tă bah ăp công ty têh mbơh g^t. Ca cao ta Việt Nam geh dah âk, mpôl hên mbra rvăt le\ an kônh wa”.

            T^ng nău may lah ri, hu\ch hao rnoh khlay kơt nê t^ng khay klêh play lah geh nău hao khlay mbro jo\ jong?

            Wa Nguyễn Bá Dũng: T^ng ăp nu^h rnâng kan bôk năp lam ntu\r neh nchroh rnoh ndơ tăch mô to\ng bah 60 rbăn tât 120 rbăn tấn. Nkô| nău du đêt dak tăm ca cao lam ntu\r neh dôl ma kro ranh. Tâl bar lah tă bah tu ndru\ng chuh sa hô, jêng rnoh ca cao lam ntu\r neh dôl mô to\ng âk. Yor kơt nê| păng mbra ndơ\ tât du rnoh khlay đăp mpăn n’hanh way gu\ ta rnoh khlay an nu^h [on lan tăm ca cao.

            Ơi wa, lôch âk năm công ty Cargill rvăt ca cao ta Tây Nguyên lah nsum n’hanh Dak Lak lah êng, phâm may uănh năl kah ue\h ca cao ta mêh?

            Wa Nguyễn Bá Dũng: Uănh nsum ca cao ta Tây Nguyên du\t kah ue\h. ăp nu^h rnâng kan uănh năl găr ca cao ta Tây Nguyên bôk năp lah găr têh, yơn [ô kah găr ca cao ta Tây Nguyên du\t ue\h. yơn sơ chê lôch rnôk klêh ri ân rgâl ue\h lơn gay găr ca cao tâm ban ue\h.

            Ndr^ lah Tây Nguyên du\t săk geh gay hun hao tơm ca cao, ndr^ Cargill moh geh trong kan gay pơk hvi ntu\k tăm ta aơ mêh?

            Wa Nguyễn Bá Dũng: Ntop kơl bôk năp bah mpôl hên lah geh tât kỹ thuật. Nt^t kơt ta Dak Lak, ăp năm mpôl hên kơl rlău 5 rbăn tơ\ rnăk [on lan dơi tât mpeh khoa học kỹ thuật, ntơm bah tăm mât chăm tât nkret njêng găr ca cao. Tâl bar lah mpôl hên rdâk njêng du\t âk ntu\k an uănh ta ăp ntu\k tăm ca cao gay [on lan kơt nti n’hanh do\ng t^ng khoa học kỹ thuật nê. Tâl pe lah mpôl hên rdâk njêng ăp ntu\k sơ chế, ndum an luh ndrui an [on lan kan lo\ mir, rgum ta ăp ntu\k tăm âk gay [on lan geh ntu\k tăch ndơ geh [ư. Bah meng nê mpôl hên an [ư bôk nău kan manh phân poh tâm 3 khay mô kơp deh prăk kon gay [on lan nănh ntuh kơl an mir tơm gay ma n’hao âk săk geh. Cargill geh rmôt kỹ thuật way hăn kơl an [on lan kan lo\ mir [ư luh ăp mir yơng ntil di rnoh ue\h gay pă an ntil ue\h ta n’gor đo\ng. Bah meng nê Cargill an [ư bôk nău kan ca cao kơp dơn UTZ certified kơl an [on lan kan lo\ mir tât đah ăp ndơ kơp dơn rnoh kah ue\h gay pă an ntu\k tăch lam ntu\r neh đo\ng.

             Cargill moh geh trong kan gay ntru\t nsôr [on lan kan lo\ mir [ư geh âk ca cao ue\h lơn mêh, hơi wa?

            Wa Nguyễn Bá Dũng: Đah ăp ca cao geh [ư kah ue\h kơt râng bôk nău kan UTZ ri ntu\k râng bôk nău kan UTZ nê mbra ntop tay 120 USD/1 tấn ca cao kơp dơn rnoh kah ue\h. Bah meng nê, rnôk râng mpeh kah ue\h ri ăp đại lý tâm ban kơt nu^h [on lan dơi geh sa tay mpeh rnoh kah ue\h bah 4 rbăn tât 5 rbăn prăk/kg đo\ng. Mpôl hên lah rjăp kônh wa [on lan rnoi mpôl đê| [ư ca cao nha geh sa đo\ng, yơn kônh wa ân gơih mât chăm. Nt^t kơt du đêt rnăk ta nkuâl Lak n’hanh Buôn Đôn khân păng way [ư tăm ca cao, n’hanh tât rnôk dja tơm ca cao le\ ns^t tay nău geh wa\ng sa âk. Nt^t kơt yuh H’Bim ta xã Yang Tao (nkuâl Lak), yuh H’Yun bah meng nê ntơm bah 200 tơm ca cao a[aơ le\ geh tât 1.200 tơm ca cao, wa\ng sa tơm bah rnăk wâl so\k bah tơm ca cao đo\ng”.

            Ơ, dăn lah ue\h wa!