VOV4.M’nông- Gĭt vât nău mĭn, nău rŏng bâh wa Hồ tâm săm ƀŭt njoăl an Đại hội đại biểu ăp mpôl rnoi đê̆ mpeh Nam năm 1946, năm 2009, rlău 240 bu ranh ƀon ta Tây Nguyên lĕ ndơn an ƀon lan ăp mpôl rnoi đê̆ geh ký “Nău njoăl” ,pơl nău nsrôih, tâm ban nuih n’âm rdâk njêng Tây Nguyên hun hao lĕ rngôch, ntop ta nău kan rdâk njêng n’hanh mât ngih dak. Tâm rnôk geh ƀư tĭng nău njoăl bâh wa, ăp bu ranh ƀon way hăn lor bôk năp mpơl nău knơm, nău dơi bâh nơm, jêng geh ntĭt kơt lah ăp tơm si n’hu geh nău trĕ lam têh dăng mpeh nău mĭn, nău rŏng bâh wa Hồ tât đah ƀon lan Tây Nguyên.

Lĕ jêng nău bên, bu ranh ƀon Hmrik rnoi Jarai ta ƀon Ia Nueng, xã Biển Hồ, nkuăl ƀon têh Pleiku, n’gor Gia Lai way dâk ơm. Bu ranh ƀon Hmrik nkoch: Ŭch mbơh tơih ăp nău ntrŭnh bâh Đảng, pháp luật bâh ngih dak tât ƀon lan, rĭ săk rnăk vâl păng nơm an geh hăn lor bôk năp. Mhe aơ, ngih dak lĕ kơl an 300 rkeh prăk gay ma rdâk ƀư ntŭk tâm mâp ƀon lan lah Ia Nueng. Lôch rnôk geh tâm rgop 1 rkeh prăk, wa hăn rgŏ jă tâm ƀon, ăp rnăk tâm rgop 500 rbăn prăk, ntop rdâk njêng ngih tâm mâp ntŭk ƀon lan ueh têh, tŏng ăp, bu ranh ƀon Hmrik ngơi:

“Đah nău kan lah bu ranh ƀon, gâp ŭch nkah tay an lĕ rngôch ƀon lan rêh an tâm pêt tâm rŏng, tâm kơl ndrel, mô geh tâm nglah phung chroh. Yor geh nău tâm rnglăp mơ jêng nău dơi, ntŭk i geh nău tâm rnglăp rĭ ta nĕ geh soan dăng. Nĕ lah nău ma wa Hồ lĕ ntĭnh ntăn an he. Gâp năm aơ 75 năm deh, mât nău kan ƀư bu ranh ƀon lĕ 18 năm aơ, gâp hăn lor bôk năp, ƀư ăp nău kan ueh, geh nău kan ueh an ntŭk rêh jêng, kanŭng geh kơt nĕ rĭ ƀon lan mơ geh djăt tĭng”.

Bơi tât 20 năm geh săch ƀư bu ranh ƀon, wa Hmrik way geh ăp gâl kan, n’gâng kan rnê, nkhôm. Ntoh lư kơt lah: Bằng khen bâh n’gâng kan mât rnă njrăng ngih dak yor lĕ geh nău dơi ntoh lư tâm nău kan tâm rlong “Năm deh âk, nău kan ntoh ang”; Bằng khen bâh kruanh Ủy ban nhân dân n’gor Gia Lai yor geh nău dơi ntpoh lư tâm nău kan “lĕ ƀon lan mât đăp mpăn rnă njrăng ngih dak”, Bằng khen bâh Ban Tuyên giáo Trung ương yor lĕ geh nău dơi têh tâm nău kan “Nti n’hanh ƀư tĭng nău ueh ang ntoh lư Hồ Chí Minh”. Bu ranh ƀon  Hmrik nkoch: Dŭt rhơn, rnê đah ăp nău nkhôm têh khlăy, lơ ma kahgĭt lơn tât nău rŏng têh khlăy, dăch bên bâh wa Hồ, rnôk njoăl sƀ tât Đại hội Đại biểu ăp mpôl rnoi đê̆ nuĭh ta Pleiku, nar 19/4/1946, bâh nĕ, kơt lah geh tay soan dăng gay ma ntop săk soan pah kan.

“Wa Hồ mô geh tât râng rơh đại hội ndrel đah ƀon lan, yor trong ngai, jêng wa kanŭng njoăl săm ƀŭt tât an ƀon lan. Wa lah 54 mpôl rnoi oh nô he tâm nĕ geh rnoi Yuan, Jrai, Rđe...lah oh nô du ndul deh da dê, he an geh tâm rnglăp. Tâm rnglăp gay ma rdâk njêng du neh dak têh dăng lơn hun hao lơn, gay ma an ƀon lan đăp mpăn hơm răm, kon său geh tât ngih nti tŏng ăp. Wa Hồ ê hŏ geh du tơ̆ tât ta aơ, yơn tâm nuih n’hâm ƀon lan way geh rup wa Hồ. Bâh geh wa leo trong, ma nău rêh bâh ƀon lan ăp nar lơ ma hơm răm lơn, geh điện, geh trong, ngih nti, ngih dak si kloh ueh têh hvi..”.

Bu ranh ƀon Siu Plim rnoi Jarai ta ƀon Bloi, nkuăl têh Ia Ly, nkuăl Chư Păh, n’gor Gia Lai lah ngoăy tâm rnoh rlău 240 bu ranh ƀon ta Tây Nguyên lĕ ký nău njoăl mpơl nău nsrôih, du nuih n’hâm rdâk njêng Tây Nguyên hun hao lĕ rngôch. Lĕ rlău 80 năm deh, lah du hê tahen ơm, nkre lah du hê nai nti lĕ rlu ranh, n’hanh geh ƀon lan săch ƀư bu ranh ƀon rlău 30 năm ba năp, wa Siu Plim way geh gĭt văt nău mĭn tâm rnglăp tâm sƀ wa Hồ njoăl an Đại hội Đại biểu mpôl rnoi miền Nam năm 1946, n’hanh way geh uănh sƀ njoăl kơt lah du nău ndơ khlăy tâm ăp rnăk vâl. N’hanh wa lĕ dŭt rhơn rnôk geh tât râng rơh sa nkra rup ndah wa Hồ đah Tây Nguyên n’hanh sa nkra lăp an dŏng Quảng trường Đại đoàn kết ta nkuăl ƀon têh Pleiku.

“Sămƀŭt wa Hồ njoăl an Đại hội đại biểu ăp mpôl rnoi đê̆ nuĭh geh pă an ƀon lan ăp mpôl rnoi Jarai, Bahnar, Xơđăng, ăp rnăk geh da dê. Nkô̆ nău săm ƀŭt njoăl bâh wa Hồ dŭt khlăy lah na nê̆ nău tâm rnglăp mpôl rnoi. Djăt tĭng nau wa Hồ, ăp mpôl rnoi tâm rnglăp lơh dơi mpôl rlăng, rklaih đăp mpăn neh dak, tâm rnglăp rgum rdâk njêng ta ƀon tơm. Săm ƀŭt njoăl bâh wa kơt lah du ntil ndơ dŭt khlăy. Bâh geh săm ƀŭt Wa njoăl, nău mĭn ntĭm leo lĕ rngôch, nuĭh ƀon lan djăt tĭng n’hanh ƀư tĭng du nuih n’hâm, du nău mĭn tĭng ƀư. Wa Hồ ê hŏ tât ta aơ yơn sƀ wa njoăl lĕ tât đah ăp nuĭh Tây Nguyên dŭt rhơn ngăn”.

Kơt nti tĭng săm ƀŭt njoăl bâh wa Hồ, rnăk vâl Siu Plim way hăn lor tâm ăp nău kan. Mpeh pah kan jan sa, rnăk vâl wa geh rlău 3 ha gay ma pah kan, tâm nĕ geh 4 sào ba lŏ, 3 sào neh gay ma tăm tơm gleh nar, 1 ha bời lời, 1,3ha cà phê n’hanh 8 sào cao su. Nău geh ăp năm geh rlău 150 rkeh prăk. Rnôk nău wăng sa đăp mpăn, rnăk vâl wa way kơl an ăp rnăk vâl êng hôm nha jêr jŏt mô geh tơm ntil tăm, an manh mô kơp prăk kon. Ngăn lah, đah nău knơm bâh bu ranh ƀon, wa Siu Plin lĕ mbơh tơih, rgŏ jă nuĭh ƀon lan tâm rnglăp, nsrôih pah kan gay ma hun hao ƀư sâm geh. Djăt tĭng wa, ƀon lan lĕ nănh ndơ̆ ăp ntil tơm ntil, kon rong mhe đah nău geh âk ta nău pah kan n’hanh ƀư ntŭk gay ma hun hao wăng sa rnăk vâl, ntop rdâk njêng nkual ƀon lan mhe.

Nay Jek- Quốc Học/ VOV Tây Nguyên

Nuĭh rblang: Thị Đoắt