VOV4.M’nông: Đảng n’hanh Ngih dak he ho\ n’hanh dôl t^ng [ư âk trong nchrăp, trong kơl đăp mpăn nău dơi hun hao lam le\ rngôch đah [on lan nu^h rnoi mpôl đê|, tâm nê geh n’hao săk blău tơm nu^h kan bah [on lan nu^h rnoi mpôl đê| ta nkual Tây Nguyên n’hanh Tây Bắc. Nkual Tây Nam Bộ, Duyên Hải - miền Trung.

Nkual Tây Nam bộ (hôm kuăl lah miền Tây) gu\ ta bri dâng dak me sông Cửu Long, lah 12 n’gor (An Giang, Bạc Liêu, Bến Tre, Cà Mau, Đồng Tháp, Tiền Giang, Sóc Trăng, Long An, Hậu Giang, Kiên Giang, Trà Vinh, Vĩnh Long) n’hanh 1 nkual [on têh mpeh Trung ương (Cần Thơ). Nkual duyên hải miền Trung blah ăp n’gor, nkual [on têh ntơm bah Quảng Bình lăp tât Khánh Hòa, đah rnoh hvi rlău 60 rbăn km², rnoh âk rlău 12 rkeh nu^h, rnôk ntru\t ntrôl ngăch hun hao công nghiệp- ue\h blău mhe, lăp rgum dak bah dih nkre đah hun hao wăng sa nu^h g^t blău bah ăp n’gor, nkual [on têh ân geh tơm nu^h kan săk blău âk.

Ntoh bah nău u\ch geh ngăn ngăn, {an rđău đă Tây Nam Bộ kan nsum đah ăp n’gor, nkual [on têh tâm nkual dăn đă rdâk njêng trong kơl mha êng nt^m nti tơm nu^h kan nu^h rnoi mpôl đê| n’hanh dơi Bộ Giáo dục n’hanh Đào tạo tâm ban u\ch, an t^ng [ư. Na nê|, an ăp nhih nti đại học tâm nkual sơch lăp, nt^m nti t^ng trong [ư cử tuyển, uănh năl sơch lăp, nt^m nti t^ng ntu\k đă an gu\ kan, nkre an ăp nhih nti đại học bah dih nkual tâm rgop đah ăp nhih nti tâm nkual to\ng nău dơi gay nt^m nti tơm nu^h kan kalơ ăp trong kan.

Lôch 3 năm t^ng [ư nău way, trong kơl mha êng mpeh nt^m nti tơm nu^h kan, ho\ geh âk nău dơi ue\h. Nt^m nti bah gưl nti mầm non tât phổ thông bah nkual geh njuat hun hao du\t di ma nkoch. Rnoh âk kon se nti, sinh viên nu^h rnoi mpôl đê| bah ăp nhih nti cao đẳng, đại học tâm nkual hao âk n’hanh đăp mpăn. Rlău ma rnoh nt^m nti t^ng trong kơl mha êng, rnoh âk kon se nti nu^h rnoi mpôl đê| tâm nkual dơi lăp tâm ăp nhih nti đại học ta nkual Đồng bằng sông Cửu Long n’hanh ăp nhih nti ta nkual [on têh Hồ Chí Minh geh âk, t^ng kơn ndơ\ ăp n’gor, nkual [on têh tâm nkual luh bah ntu\k “rđu\ng nt^m nti”. A[aơ, lam nkual geh nklăp bơi 80.000 viên đại học; rlău 4.000 học viên cao học n’hanh bơi 300 nghiên cứu sinh. Ntoh lư kơt ta nkuâl mpeh yôk yang jru ngai A Lưới- n’gor Thừa Thiên Huế, rnoh âk cán bộ nu^h Tà Ôi, Pa Cô lôch nti Đại học âk bơi 90%. Ntơm bah năm 2005, A Lưới lah nkuâl lor bôk năp an [ư đề an tâm pă nu^h rnoi mpôl đê| lôch nti đại học s^t pah kan ta 12 xã n’har bri. Âk cán bộ mom geh nău dơi kan, le\ nău g^t blău ho\ do\ng nău g^t blău rgum geh tâm săk s^t do\ng an n’gâng kan ta ntu\k.

Nơm geh trong kơl uănh khlay nt^m nti bah Đảng n’hanh Ngih dak, ndrel nău nsrôih êng, tơm nu^h kan nu^h rnoi mpôl đê| săk blău âk ta nkual Tây Nam Bộ, Duyên hải miền Trung nar lơn ma âk mpưm đah âk rnoi nu^h lơn. Mbra dơi nkoch tât wa Rơ Đăm Thị Bích Ngọc, bu ur tiến sỹ lor bôk năp bah rnoi nu^h Xơ đăng, a[aơ dôl pah kan ta Viện Tâm lý học (Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam); nô Cil Duin – bu ndăm lor bôk năp bah nu^h K’Ho hăn nti dak bah dih n’hanh dơn bằng tiến sĩ quốc tế…. Wa Hồ Thị Minh, thạc sĩ nu^h Vân Kiều lor bôk năp ta nkuâl Hướng Hóa n’gor Quảng Trị, a[aơ ho\ lah Đại biểu Quốc hội khóa 14, Kruanh ban Ban Tuyên giáo huyện ủy Hướng Hóa, nkoch:

“Săk nơm saơ he ân nsrôih tay lơn đo\ng yor nău kơt nti lah mbro mbrăng, nău kan chuyên môn ta nkuâl lah nău rgum tơm, ntu\k he dơn pah kan nkoch trêng an kônh wa t^ng [ư jăp trong kơl, trong nchrăp bah Đảng n’hanh Ngih dak, rnôk nău g^t êng dơi n’hao prêh ri nău rêh kônh wa mơ dơi rgâl, do\ng khoa học kỹ thuật tâm nău rêh, nău rêh mbra geh rgâl”.

Đề án rgum lam le\ rngôch ntuh kơl hun hao wa\ng sa- rêh jêng nkual nu^h rnoi mpôl đê|, mpeh yôk yang n’hanh nkual geh nău rêh wa\ng sa- kon nu^h du\t jêr jo\t lvang năm 2021- 2025 ntro\ng nt^m nti tơm nu^h  kan, lơn lah cán bộ nu^h rnoi mpôl đê| to\ng đah nău u\ch geh hun hao tâm rơh mhe. Yơn lah, tă bah tât khuch hô bah duh phang n’hanh lăp dak tiăt boh, nău rêh nu^h rnoi mpôl đê| ta miền Tây Nam Bộ n’hanh duyên hải miền Trung ho\ ơm jêr jo\t lơn ma jêr jo\t tay đo\ng. Bah meng nê, nău g^t êng bah du đêt cán bộ, công chức, viên chức tâm nkual hôm uănh êng t^ng du ding, mô ho\ uănh khlay tât nkual nu^h rnoi mpôl đê| n’hanh mpeh yôk yang; nău kan nsum đah ăp Bộ, n’gâng kan, n’gor mô ho\ way [ư mbro, mô ho\ lhăt. Tâm pă nkual nu^h rnoi mpôl đê|, mpeh yôk yang t^ng rnoh nău g^t blău hun hao hôm khoah, rnoh ntuh kơl hôm đêt (Du năm xã 135 geh 1 rmen prăk, thôn du\t jêr jo\t 200 rkeh prăk) mô ho\ geh tơm ngân sách êng gay t^ng [ư trong kơl nu^h rnoi mpôl đê|. GS.TS Phạm Hồng Quang, Giám đốc ĐH Thái Nguyên – ntu\k nt^m nti tơm nu^h kan săk blău âk an nkual nu^h rnoi mpôl đê|, rblang geh ma nău tât bah nkual Tây Nam Bộ n’hanh duyên hải miền Trung:

“Ăp ntu\k nơm dja ntoh âk geh ma nău hu\ch hêng mpeh ntu\k gu\ rêh, hu\ch hêng mpeh wa\ng sa n’hanh kon nu^h rnôk mô geh săk blău mbra ntoh luh roh đăp mpăn. Lah le\ ma du nkual, le\ du nkuâl, le\ ma du njor neh ma mô geh du oh kon geh nău dơi lăp nt^m nti đại học ri nê lah geh ma nău tât khuch du\t têh, geh ma nău mô nâp jo\ jong. T^ng gâp ân rgum tơm nu^h kan gay ntuh kơl t^ng nkual, t^ng rku\m, mhâm [ư ăp nkual geh ăp ntu\k rgum nt^m nti têh an nu^h rnoi mpôl đê|, ntơm bah trong leo [ư nhih nti dân tộc nội trú phổ thông an tât nt^m nti nău kan, prêh lơn đo\ng lah nt^m nti đại học, gay oh kon nu^h rnoi mpôl đê| ta nkual jru ngai, khân păng tât dơi ntu\k ue\h mhe, khân păng tât dơi nău g^t blău mhe n’hanh jâng văn hoá têh, s^t khân păng rdâk njêng tay nkual bah khân păng, [on lan bah khân păng jêng trong leo [ư hun hao. Mhe aơ nơh Quốc hội ho\ uănh an do\ng đề an têh ntuh kơl an nkual nu^h rnoi mpôl đê|, a[aơ mpôl hên ndơ\ luh rgum tơm tâm trong [ư, jao an du mpôl nê nơh, jao an đơn vị nê nơh, jao an bôk tơm ndranh nê nơh gay hun hao tơm nu^h kan”.

N’gu tơm geh nâp, tơm mơ hao jêng dăng. Tâm ban kơt nê đo\ng, u\ch n’hao săk blău tơm nu^h kan ri ân uănh khlay tât tơm lăp bah nt^m nti. A[aơ, quy định sơch lăp nti t^ng trong sơch lăp đă hăn nti ăp năm lah mô tâm di, rnoh jao an ăp n’gor mô dăch dêh ngăn ngăn. Ta nkual Tây Nam Bộ n’hanh Duyên hải miền Trung, âk n’gor sơch lăp nti rlău rnoh dơi an; rlơ\ tay du đêt n’gor geh rnoh đă hăn nti đêt kơt Bình Thuận 74%... Mô đêt nu^h lôch nti n’gor mô dơi tâm pă geh ntu\k gu\ kan yor n’gâng kan nt^m nti mô tâm di mô lah rnoh biên chế mô hôm geh. Đă hăn nti ăp năm lăp đại học, cao đẳng lah sơch lăp nti êng ta ăp n’gor, jêng âk kon se nt^m nti tơm nu^h kan ta nhih nti phổ thông dân tộc nội trú mô dơi hao nti prêh tay.

Nău ngăn geh nê ân nănh rgâl le\ mpeh trong kơl n’hanh bôk nău kan nt^m nti đah sinh viên nkual dja. Rlău ma bôk nău kan nsum tâm ban u\ch lam dak, mbra geh ăp n’gâng kan sơch êng, môn nti sơch êng geh nău nt^t mha êng an nkual Tây Nam Bộ n’hanh duyên hải miền Trung, tâm di đah t^ng rnoi nu^h (Khơ me, Chăm, Hoa…). Ngih dak ân ntuh kơl rdâk njêng lam rêng nhih nti phổ thông dân tộc nội trú n’hanh bán trú tâm di đah anưu u\ch geh hun hao wa\ng sa- rêh jêng kon nu^h nkual dja đo\ng. Rlău ma nê, uănh khlay săk blău nt^m nti ăp to\ng lam le\ rngôch an kon se nti, mât chăm rdâk njêng rmôt nai nt^m nti ta ăp n’gâng kan nt^m nti, gưl nti, lơn lah rnoh cán bộ nai nt^m lah nu^h rnoi mpôl đê|.

Gay [ư jêng ngăn ngăn n’hanh t^ng [ư geh nău tam trong nchrăp, trong kơl bah Đảng, Ngih dak mpeh hun hao nkual nu^h rnoi mpôl đê|, ho\ tât rnôk, ăp n’gor ta nkual Tây Nam bộ n’hanh Duyên hải miền Trung an [ư ăp kôp ăp trong nkra, tâm nê n’hao săk blău tơm nu^h kan lah rêng ân [ư geh nău dơi ngăch ndal an hun hao wa\ng sa- rêh jêng kon nu^h, r[o\ng tât rnoh hun hao jo\ jong nkual nu^h rnoi mpôl đê|, đăp mpăn nar lơn ma ue\h lơn ăp nău dơi kon nu^h.

VOV 4- Nu^h rblang: Điểu Thân