VOV4.Mnông: Tâm rnôk a[aơ, [on lan ta âk ntu\k tâm n’gor Daklak ntơm yan pe\ lêh cà phê yan mhe. Ndrel đah nău rvăt rnoh cà phê khlăy lơn đah năm e  r^ năm aơ yor trôk nar ueh jêng nău geh cà phê âk lơn đah năm e.

            Rhơn yor rnoh cà phê năm aơ khlăy lơn đah năm e, wa Nguyễn Thị Thu Thuỷ, ta thôn 2B, xã Ea Mnang, nkuăl Cư Mgar, n’gor Daklak an g^t, mô dơn rnoh khlăy lơn ma năm aơ rnoh cà phê khlăy lơn đah năm e. t^ng nău mbơh, đah 1 ha cà phê, rnăk wa Thuỷ geh tât klâp ma 4 tấn cà phê rnglăy, geh dah rlău rnoh geh năm e. t^ng wa Thuỷ, năm aơ mih âk jêng tơm cà phê hun hao ueh, tơm n’g^ng ueh, play têh, găr jâk jêng rnoh geh âk lơn đah ăp năm.

            “Ta rơh luh kao năm aơ r^ saơ n’g^ng ueh đo\ng, năm ba kơu r^ saơ geh ueh jêng đo\ng. rđil đah ăp năm r^ n’g^ng năm aơ ueh n’hanh âk play lơn. Rnoh geh năm aơ geh klâp ma rlău đah năm e. du ha geh klâp ma 4 tấn rnglăy.

            Ndrel đah nău rhơn yor cà phê geh âk play, wa Nguyễn Thị Toàn, ta thôn 2 A, xã Ea Mnang, nkuăl Cư Mgar rhơn an g^t, a[aơ rnăk vâl le\ geh du n’gul rnoh cà phê ta rnoh neh 1,2ha bâh rnăk vâl. Mô dơn geh âk play, bâh geh ueh trôk nar jêng rnoh prăk mât chăm cà phê năm aơ đê| lơn, tâm rnôk rnoh pah kan n’hanh nău ueh găr r& geh âk.

            “Năm aơ r^ mât chăm đê| lơn đah năm e yor năm e duh âk lơn jêng lah he poh phân n’hanh mât chăm âk lơn. Hôm năm aơ r^ mih r^ng jêng gâp chăm mô ban đah năm e. ăp năm r^ mô geh âk, hôm năm aơ r^ geh du đê|, yan play geh âk ndrel đah lôch k^n r^ găr jâk đo\ng, rnoh geh r^ kơtlah du tạ ntô hôm geh 50 kg rnglăy”.

            Wa Pham Quang Mười, kruanh ntu\k kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao [on lan nkuăl Cư Mgar an g^t, le\ rnoh neh cà phê ta lam nkuăl lah 36 rbăn ha, tâm ne\ geh bơi tât 34 rbăn ha cà phê tăch rgâl.

            Bâh nău ua\nh nđôi ngăn ta ăp mir tơm cà phê an saơ, nău geh cà phê râng geh lam nkuăl ta yan năm aơ geh tât klâp ma 2,49 tấn/ha, hao rlău 30% đah yan aơ năm ba năp. Rnoh geh nchroh tât 85rbăn tấn. ta rnôk a[aơ, rnoh  geh rvăt ta ntu\k bâh 36-38 rbăn prăk/kg. t^ng nău geh hao yơn nchroh rnoh geh cà phê hao mô âk, yor rnoh neh cà phê ranh geh tât 1/3 rnoh neh.

            Ndrel đah nău mbơh tơih, rgo\ jă nu^h [on lan pe\ lêh t^ng di đah nău mbơh đă, ne\ lah kanu\ng pe\ lêh rnôk play du\m ta tơm geh tât bâh 80% let lơ r^ nkuăl ua\nh nđôi ăp mir tơm gay ma mât đăp mpăn rnă njrăng, đăp mpăn drăp ndơ an nu^h [on lan ta rơh pe\ lêh mhe.

            “Năm aơ geh du nău ueh êng ne\ lah bôl ma nău geh âk lơn đah yor trôk nar ueh lăng. Yơn yor rnoh neh cà phê le\ ranh ta nkuăl Cư Mgar an geh mât ua\nh tât năm 2020 lah klâp ma 10 rbăn ha jêng rnoh geh play huch âk đah nău nchrăp. [ư ntop tay nău nchrăp kan bâh yan năm 2016-2017 r^ ăp xã le\ mât ua\nh tât nău njêng ăp rmôt kan gay ma mât đăp mpăn ueh ndơ bâh [on lank an lo\ mir nsrôih rgo\ jă [on lan pe\ lêh tât 80% play du\m gay ma kơl n’hao nău ueh ndơ đah ăp năm”

          Tâm du gâl nău nkoch bah kơi aơ, Tiến sĩ  Phan Việt Hà, Groi Viện trưởng Viện Khoa học kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên mbra njrăng đă kônh wa du đêt nkô| nău tâm rnôk klêh cà phê n’hanh mât prăp cà phê tâm trôk nar âk mih kơt năm aơ.

Ơ hơi tiến sĩ  Phan Việt Hà, trôk nar kơt năm aơ mhâm geh khuch tât hao jêng bah tơm cà phê n’hanh play cà phê mêh?

Tiến sĩ  Phan Việt Hà: Năm aơ tă bah tât khuch trôk nar La Nina jêng nchrăp mih mbra ntoch jong tât le\ khay 12, aơ lah t^ng nău nchroh bah ntu\k nchroh lor mih nar lam dak. Nău mih ntoch jong khuch du\t âk tât mât chăm cà phê đo\ng lơn lah tâm rnôk dja lah rnôk klêh. He g^t lah rnôk khay mih ntoch jong kơt nê| ri nău klêh cà phê mâp âk jêr jo\t đo\ng n’hanh lôch rnôk klêh n’hanh ih ri geh du\t âk nkô| nău ân uănh khlay đo\ng gay mhâm [ư mô khuch tât săk kah ue\h cà phê.

Tâm năm aơ rnôk cà phê du\m ri he ân klêh dơm n’hanh lôch rnôk klêh ri ân geh jâng gung ih, mô dơi ih mpling tâm neh. Lah ih mpling tâm neh ri lăk baih gay ma ih gay mât prăp cà phê rnôk geh mih nê lah ăp ndơ ma kônh wa ân njrăng rnôk klêh cà phê.

Đah nău tât khuch bah trôk nar lơh kơt nê| ri nău klêh cà phê năm aơ geh êng đah ăp năm đo\ng hơi tiến sĩ?

Tiến sĩ  Phan Việt Hà: Nău mih âk ri du gâl khuch tât nău du\m bah play cà phê đo\ng tă bah năm aơ cà phê mbra du\m rgum lơn rđ^l đah ăp năm bah năp nơh. Rnôk bri duh âk ri cà phê mbra du\m rgum lơn. Ri kônh wa ân t^ng nău njrăng đă lah he tâm pă nău klêh cà phê du\t đêt [ư 3 rơh. A[aơ le\ geh ăp play cà phê ntơm du\m ri he ân kâp păng du\m âk nklăp 10 tât 20% ri he ntơm klêh bôk năp, der bah he an du\m ryô ir ta mir ri mbra khuch play n’hanh nta trong dơh an ndru\ng chuh ôm play. Lôch nê ri he kâp an cà phê du\m nklăp 50% n’hanh he klêh rơh 2 n’hanh kâp tât rơh n’gle\ du\t ri rnôk nê bol ma nha hôm play w^t yơn he mbra klêh le\ rngôch đo\ng. jêng lah he ân njrăng lah du\t đêt ân tâm pă jêng 3 rơh klêh tâm năm.

Ơ hơi tiến sĩ, a[aơ tâm rnôk mât prăp ri kônh wa geh nău way bên lah k^n cà phê rêh lor rnôk ih. Ndr^ tâm rnôk trôk nar kơt năm aơ ri kônh wa dơi ih cà phê t^ng trong dja đo\ng hơi tiến sĩ?

Tiến sĩ  Phan Việt Hà: I ngăn ri tâm nău [ư cà phê mpôl hên mô đă kônh wa k^n cà phê rêh gay ih ngăch kro lơn. Yơn tâm trôk nar kơt aơ lah he nsrôih ndăn ăp nar duh ri he mbra dơi k^n yơn ân nsrôih [ư an du\t đêt. N’hanh nău khlay lah tâm nău [ư cà phê he ân nsrôih nkrum rnoh play ih der bah mbe\ plơ\ năp plơ\ kơi âk tơ\ kơt nê| mbra [ư khuch tât săk kah ue\h bah găr cà phê âk lơn.

Ơ, hôm đah nău mât chăm dâk jêng tay mir tơm lôch klêh ri tiến sĩ moh geh nău njrăng đă đah kônh wa mêh?

Tiến sĩ  Phan Việt Hà: Tâm rnôk trôk mih ma ntoch jong kơt aơ ri nar khay to\ mbra jo\, jêng lah nău luh mu\n kao mbra tât bah kơi Tết n’hanh he nsrôih lah ân kâp tât rnôk tơm luh mu\n kao lam ăp mơ [ư to\ lah to\ dak t^ng ăp nău way bên năm bah năp nơh lah to\ bah năp Tết rnôk tơm luh mu\n kao mô ho\ ăp to\ng. ndr^ ri mbra khuch tât săk geh bah mir tơm an năm bah kơi tay.

Ơ, dăn lah ue\h tiến sĩ.

            Nu^h rblang: Thị Đoắt