VOV4.M’nông: Cà phê Dak Lak dôl lăp tâm khay klêh mhe đah âk nău tât ndal le\ mpeh trôk nar n’hanh rnoh khlay, bah kơi aơ phóng viên nkô| way nkoch geh rơh tâm ôp đah wa Trịnh Minh Đức, Kruanh hiệp hội cà phê Buôn Ma Thuột wa\r nkô| nău dja.

Hơi wa, [on lan Tây Nguyên lah nsum n’hanh nu^h tăm cà phê ta Dak Lak lah êng dôl lăp tâm khay klêh mhe, phâm may năl mpeh rnoh âk geh tâm ban kơt kah ue\h cà phê năm aơ mêh?

Wa Trịnh Minh Đức: Play cà phê năm 2016- 2017, bah năp nê geh âk nău mpơl an saơ he mbra geh du năm cà phê mâp âk jêr jo\t lơn lah rnoh âk geh mô mât nâp dơi kơt ăp năm bah năp nơh. T^ng nău nchroh mhe aơ tâm ăp doanh nghiệp dơi ôp tâm hiệp hội nchroh rnoh âk geh mbra hu\ch roh 15- 20% uănh t^ng nkual đah nkô| lah bôk năm duh phang ntoch jong, khay mih nkai [ư rnoh ru\ng play âk n’hanh săk găr mô têh, năm aơ rlău ma hu\ch mpeh rnoh âk geh, găr mô têh hôm khuch tât săk ue\h găr đo\ng.

Ơ hơi wa, rnoh âk geh, săk kah ue\h cà phê dơi nchroh hu\ch kơt nê| mbra phâm khuch tât rnoh khlay cà phê mêh?

Wa Trịnh Minh Đức: Rnoh rgum nchih bah nhih pah kan cà phê dak bah dih an saơ tâm năm bah năp nơh n’hanh năm dja rnoh âk geh cà phê Robusta lam ntu\r neh hu\ch 3,3 rkeh bao. Yơn lah mô ho\ khuch tât rnoh khlay âk, an tât a[aơ ăp nău nchroh rnoh âk geh Robusta bah Việt Nam mbra hu\ch, Brazil mbra hu\ch, Indonesia mbra hu\ch ri he saơ lah bôk khay way rnoh khlay cà phê ju\r thuk yơn êng năm aơ rnoh khlay cà phê hao mbro.

Ơ, ăp nău tât rgoh n’gơ ntu\k tăch rgâl cà phê tâm bah ri aơ nơh jêr geh nău nchroh di, yơn lah gay lor nchrăp tâm ăp nău tât rgoh n’gơ dja, t^ng may nu^h [ư cà phê ân uănh khlay tât moh ntil ndơ mêh?

Wa Trịnh Minh Đức: Đah ntu\k tăch rgâl cà phê ri păng rgoh n’gơ mô g^t năl lor nău nê le\ d^ng nu^h g^t hôm. Lor bôk năp đah nu^h [on lan kan lo\ mir ân tât đah nău lư mbro, djăt nău rgop nchroh mpeh rnoh khlay gay he geh nău n’glêh an tâm di tâm trong ntuh kơl tâm ban kơt tăch luh cà phê bah he đo\ng. Hôm ăp nu^h tăch rgâl mô mât kơt nău way ơm đo\ng trong [ư du\t đăp mpăn lah ntu\k rvăt tăch tât ntu\k nê.

Ơ, dăn lah ue\h wa!

Mât chăm cà phê lôch pe\ lêh

VOV4.Mnông:  A[aơ, nu^h tăm cà phê ta ăp n’gor Tây Nguyên dôl rgum lêh cà phê yan năm 2016-2017. lôch rnôk aơ, [on lan mbra rgâl mhe, ndâk nsơm mir tơm cà phê nơm an yan ba kơi tay. Yơn lah, năm aơ, trôk nar mô ieh ta bôk yan, duh phang jo\, du\t yan, mih têh mbro le\ [ư jêr an [on lan tâm nău mât chăm cà phê. Yor ne\, nău mât chăm, mât ua\nh ndơ kah, njrăng nău bu tuh an tơm cà phê ta lvang aơ geh [on lan dut mât ua\nh. Nar aơ, nu^h way kan mpeh tuch tăm mbra nkah đă du đê| nău rnôk mât chăm cà phê lôch pe\ lêh gay ma ns^t tay nău geh n’hanh nău ueh.

Rnăk vâl wa Bùi Văn Tuấn ta thôn 5, xã Ea Hu, nkuăl Cư Kiun, n’gor Daklak geh rlău 2 ha cà phê dôl lêh play. Bôl ma le\ geh nău g^t tâm nău mât chăm cà phê, yơn wa Tuấn an g^t: 2 năm dăch aơ, trôk nar mô ueh, rnôk mih âk, rnôk duh hô. Nău aơ le\ [ư rgâl du đê| nău kan mât chăm cà phê ơm geh bâh rnăk vâl wa. Bôl ma le\ du\t nsrôih, yơn rơh ntơm ndâk nsơm lôch lêh play an tơm cà phê yan ba năp mbrơi yor mih rlơ\ yan jêng le\ geh khuch âk tât nău geh, nău ueh cà phê ta yan aơ. Wa Bùi Văn Tuấn ngơi:

“ Rđil đah năm e r^ mô dơn ban năm e nơh. Lah kơt năm e nơh 1 ha geh 3 tấn r^ năm aơ kanu\ng geh rlău 2 tấn du đê|, mô dơi rlău. Yor nău khuch tât bâh trôk nar. Rơh luh dang kao bâh năm mhe nơh geh mih ua\nh tơm cà phê du\t ueh yơn kanu\ng rgum ta n’ha jêng nău kơn play păng mô âk.

Mô êng rnăk vâl wa Tuấn ma âk rnăk vâl tăm cà phê êng ta Daklak le\ m^n rvê mpeh nău mât chăm cà phê rnôk ma mâp trôk nar mô ueh a[aơ. Tâm mbơh ngơi đah Tiến sĩ Trương Hồng, Viện khoa học kĩ thuật nông lâm nghiêp Tây Nguyên, wa nkah đă kônh wa rnôk mâp trôk nar mô ueh kơt a[aơ kônh wa an geh ua\nh ta mir tơm gay ma he geh ndơ ntop ueh an tâm di.

“ Lvang aơ he an koh n’g^ng du tơ\ ta khay 7 hôm, a[aơ rnoh n’g^ng nkrem an play yan ba kô le\ jêng hôm. He an geh poh rnoh ndơ kah tay an tơm. Lah mir tơm he geh âk, têh hao jêng ueh r^ he poh âk lơn to\ng ndơ kah an tơm n’hanh đăp mpăn ndơ kah an n’g^ng ma păng ntêm an luh kao kơn play rơh ba kơi tay lah nău du\t khlay. Tal 2, hên mbơh njrăng đah [on lan lah rnôk lôch pe lêh hên koh n’g^ng ơm gay ma ndơ kah rgum n’hanh mât rong ăp n’g^ng êng kơt ne\ ăp n’g^ng êng mbra luh dang kao kơn play ueh lơn. Hôm lah he koh n’g^ng lôch rnôk lêh play kônh wa an tât khay 2, khay 3 mơ d^ng koh r^ tơm mô hôm dăng yor ndơ kah le\ rgum ta n’g^ng lôch lêh di lah koh dâl ma kơt ne\ mbra bah roh ndơ kah ta tơm. Hên mbơh lor đah [on lan lah lôch lêh du pơh kônh wa koh n’g^ng dâl gay ma tơm luh kao kơn play ta yan ba kơi ueh.

            Ndrel đah nău koh n’g^ng [ư mbah kônh wa an geh hăn chop ua\nh mir tơm, rơh aơ ăp ntil nău bu tuh klen bâh khay mih kơt lah mbring krăk, ôm reh mbra ntoh luh. Du đê| nău bu tuh mhe dơh geh saơ đo\ng. du đê| nău bu tuh way geh mâp ta tơh aơ lah mbring sêt n’hanh krêp mbuh n’hanh ăp ntil nău bu tuh ta reh yor ôm reh. Rnôk geh saơ he an geh  njrăng dâk ê lor tơm luh dang kao. Thạc sĩ Nguyễn Văn Nam, cán bộ khoa mât tơm tăm, ngih nti Đại học Tây Nguyên mbơh đă:

 Đah nău pah kan kơt a[aơ, ndrel đah trôk nar mih sial rgâl, âk nău bu tuh geh hun hao. Gay ma njrăng nău bu tuh ta rơh aơ kônh wa an geh njrăng le\ ăp nău bu tuh hôm e tâm ne\ geh nău bu tuh mbr^ng r^ kônh wa g^t bu tuh mbr^ng ntoh ta khay mih yơn tât rơh aơ du đê| nău bu tuh hôm nha klen tâm n’ha n’hanh nău bu tuh aơ lah nău bu tuh bôk năp lah he mât ua\nh ueh r^ tât yan ba kơi mbra mô geh ntoh luh tay. Jêng lah tâm rnôk aơ rlău ma ntrong kan koh n’g^ng [ư mbah r^ ntrong kan poh dak si hoá học lah du\t khlay, a[aơ he geh âk ntil dak si hoá học gay ma mât ua\nh ăp nău bu tuh ta n’ha. Rnôk [on lan puh gâp dan nkah lah [on lan puh ta ơm ôi mô lah kêng măng gay ma dak si aơ n’hao nău tam .

Du nău khlay tay ta rơh aơ lah ndơ ueh kah an tơm tăm. Yor du năm geh play, tơm cà phê le\ rgum rong play, găr du rnoh ndơ kah âk, yor nău lêh play tâm ban đah nău so\k du rnoh âk chất hữu cơ n’hanh ndơ kah tâm tơm, [ư tơm mô hôm dăng. Yor ne\, an geh pă ndơ kah ngăch gay ma tơm ndâk nsơm, nchrăp ueh an rơh luh kao yan ba kơi. Mbra dơi poh phân NPK tâm rgop đah ăp ntil phân hữu cơ vi sinh n’hanh puh ntop tay ăp ntil phân poh n’ha. Kỹ sư Trần Văn An, cán bộ ntu\k kan mât tơm tơm tăm n’gor Daklak nkah đă.

Lôch lêh play he le\ so\k tâm neh âk ndơ kah yor ne\ nău he ndâk nsơm tay tơm lôch lêh play đah ntrong kan poh phân NPK ta meng nău poh phân NPK he an geh n’hao phân poh ăp trung vi lượng lah du\t khlay. Ngăn lah poh ăp ntil phân vi sinh yor an geh poh Lân n’hanh Kali tâm neh jêng lah he ndơ\ phân hữu cơ vi sinh gay ma geh ăp Trichoderma n’hanh ăp vi sinh vật geh ueh an ngăch lêk lân ta meng ne\ mbra mât ueh reh tơm tăm kơl an geh âk ndơ kah lơn. Ngăn lah păng mbra mât l’^t ueh an khay wai, he mbra geh mpêt nkrem dah to\ n’hanh kơl an tơm tăm njrăng đah nău êr n’ha.

Ne\ lah nău ma ăp nu^h way kan tâm tuch tăm mât chăm cà phê ta rơh lôch lêh play gay ma ns^t tay săk rnglăy âk n’hanh nău ueh an yan mhe. Nău u\ch đah ăp nău kan n’hanh nău g^t mpeh khoa học aơ, mbra kơl an kônh wa geh du yan cà phê âk play.

Nu^h rblang: Thị Đoắt