VOV4.Mnông:  Gay ma mât nâp nău kan lah dak tăch cà phê an dak bah dih dâk tal 2 ta lam ntur neh mpeh rnoh âk n’hanh nău ueh khlăy, mpo\ng tât nnkô| mpo\ng geh prăk tăch ndơ đah dak bah dih geh 6 rmen đôlar ta năm 2030, n’gâng kan cà phê Việt Nam dôl [ư njêng nău kan t^ng trong nâp nâl, n’hao nău geh, n’hao nău ueh n’hanh nău khlăy hun hao nđrel dah nău hun hao nâp nâl. Gay ma dơi [ư nău ne\, rlău ma nău kan, nău kơl bâh ngih dak n’hanh ăp ntrong kan tâm nău ntrôl pah kan [ư cà phê an geh mbơh [ư tâm ban, ueh n’hanh săk rnglăy, ăp nău ko\ khan, mô dơi mpeh nău pah kan, nkret njêng n’hanh tăch rgâl an geh rgâl mhe n’hanh ndâk njêng.

T^ng nău mbơh bâh n’gâng kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao [on lan, lôch 30 năm nsrôih pah kan bâh ăp doanh nghiệp n’hanh [on lank an lo\ mir tăm cà phe, ndrel đah nău nsrôih nt^m đă bâh ăp cán bộ, rnâng kan trung ương n’hanh n’gâng kan ăp n’gor tăm cà phê, rnoh neh tăm cà phê tâm dak a[aơ le\ hun hao geh 645 rbăn ha, ndơ\ Việt Nam jêng dak tăm, nkret [ư n’hanh tăch cà phê an dak bah dih dâk tal 2 ta lam ntur neh. Êng tâm năm 2016, Việt Nam le\ tăch an dak bah dih geh 1,79 rkeh tấn cà phê rnglăy, geh 3,3 rmen đôlar. Ntop hun hao wa\ng sa, đăp mpăn chính trị, n’huch ach o nâp nâl an nu^h [on lan, ngăn lah ta nkual Tây Nguyên.

Yơn lah, t^ng nău mbơh bâh wa Trung Lập, Cty Vina Cà phê Nha Trang, đah le\ rnoh prăk tăch ndơ an dak bah dih kơt a[aơ hôm nha lah geh du\t đê| ma nkô| nău lah yor du\t âk rnoh cà phê bâh Việt Nam tăch an dak bah dih  đah rnoh găr rnglăy mô geh [ư ueh, cà phê nkret k^n lôch vâr n’hanh vâr lêk tăch an dak bah dih mô âk, kanu\ng geh 10% le\ rnoh geh:“ Gâp dôl geh tât 90% rnoh geh cà phê tăch an dak bah dih đah rnoh mô ho\ geh [ư ueh, kanu\ng geh 10% lah le\ nkret [ư ueh dơm. Nău tâm rlong n’hanh nău ueh kah ê ho\ geh âk đah ăp doanh nghiệp ta dak bah dih. Ma nău tâm rlong mô ho\ âk lah yor he ê ho\ geh ntuh kơl [ư ueh máy mok, ê ho\ ua\nh khlăy ta nău nkret [ư âk ntil jêng nău tam pah kan mô âk, ma đê| lơn r^ mhâm blău tâm rlong đah ăp doanh nghiệp dak bah dih”.

Hôm t^ng nău mbơh bâh Tiến sĩ Trương Hồng, kan [ư kruanh Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên, cà phê Việt Nam mô dơi tâm rlong ta ntu\k tăch rgâl lam ntur neh lah yor nău kan mât ua\nh bâh ntơm mât tăm ê ho\ geh ua\nh mât ueh, ăp nău nkret [ư, mât prăp, mât cà phê hôm nha mô ho\ ueh, khuch tât âk nău ueh cà phê găr rnglăy lah nsum. Aơ lah nău nsum n’hanh lah nău mô dơi geh têh an geh n’gâng kan cà phê Việt Nam nkra rgâl.“Gay ma an geh ntil ueh r^ ê ho\ to\ng, ntil kanu\ng lah du nău êng dơm, lah he mât ua\nh tâm rnôk pah kan ntuh kơl an tât ndơ lôch geh [ư nglâ| du\t ma mô đăp mpăn, kơt phân poh mô tâm ban, ngăn lah nău lêh play n’hanh nkret [ư ma mô geh ueh r^ mô ơdi nâp nâp nău ueh ơm geh bâh cà phê he. Ntơm bâh kăl e ăp doing nghiệp lah cà phê he mô ueh , mô di lah mô ueh, mô di lah mô jêng ma yor he mô ho\ mât ueh dơm. Lah he geh mât ueh nău aơ r^ gâp m^n nău ueh cà phê he păng mbra ueh lơn, mat đăp mpăn hao nău tâm rlong ta ntu\k tăch rgâl đah âk dak bah dih”.

Na nê| cà phê Việt Nam lah ntil ndơ hôm nha mbra dơi geh hao rnph geh du\t âk. N’gâng kan cà phê Việt Nam dôl geh mbơh 2 nkô| kan, ne\ lah: mât nâp nău đak tal 2 lah dak tăm n’hanh tăch cà phê rnglăy an lam ntur neh; ntrôl nău nkret [ư cà phê k^n vâr, mpli lêk n’hanh ăp ntil ndơ êng. Ndơ\ rnoh n’hao n’hanh prăk geh tăch ndơ an dak bah dih tât năm 2030 hao tât 6 rmen đôlar.

T^ng nau mbơh bâh n’gâng kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao [on lan Nguyễn Xuân Cường, rlău ma nău rdâk njêng ntrong kan le\ rngôch tâm nău ntrôl mbơh tăch ndơ an dak bah dih, ăp nău mô geh mbơh bâh nău mât tăm tât nkret [ư cà phê tâm dak an geh mbơh [ư tâm ban âk ntrong kan gay ma ndâk nsơm. Geh kơt ne\ n’gâng kan [ư cà phê Việt Nam mơ dơi geh ăp nkô| mpo\ng kan têh le\ ngluh mbơh.“Kĩ thuật mât ua\nh mir cà phê le\ d^ng le\ hôm nha geh âk nău, du\t mât ua\nh hôm nha lah nău nkret do\ng t^ng trong way ơm, geh n’huch nău ueh kah, mô âk play bâh ntơm lêh play. He an geh ua\nh năl na nê| ăp nău ko\ khan, mô geh [ư ta le\ 3 nău tâm bâh nău pah kan mât tăm, nkret [ư an tât tăch rgâl, gay ma bâh ne\ he ua\nh năl, mbơh đă mpo\ng trong hăn an di, ăp ntrong kan tâm let năp tay. Đah du nău way kan nsum lah mô n’hao rnoh neh yơn an geh n’hao rnoh ueh, bâh nău kan do\ng tâm ban ăp ntrong kan khoa học kĩ thuật bâh ntil, nău mât tăm, kĩ thuật mât ua\nh n’hanh khlăy lơn lah rgum nkret [ư, rgum tâm rgop gay ma hun hao tăch rgâl na nê| lơn, ndơ\ n’gâng kan ndơ cà phê he an geh hun hao tay”.     

            Nu^h rblang: Thị Đoắt