VOV4.Mnông: Gay ma n’ao nău dơi njrăng rdâng đah ăp nău ji n’hanh n’huch bah ir ntoh luh nău ji an ndơ rong, na nê| lah ta khay wai duh  mô lah ntoh ăp rơh mih ndal, nu^h rong tui ka an geh [ư ueh ăp ntrong kan mât ua\nh ntu\k mât rong an tâm di đah nău  gu\ rêh bâh ndơ rong n’hanh đăp mpăn ueh tâm le\ yan rong, na nê| kơt aơ.

            Njrăng rdâng đah nău khuch djrơh  ta nglău dak rong ka.

-Ua\nh năl rnoh ndơ sa n’hanh an sa âk tâm  ăp nar lah trong kan khlăy gay ma bah geh âk ndok tâm ntu\k nglăi dak rong bâh nău kan n’huch bah ur geh rmeh âk ndơ sa n’hanh ndơ sa geh lêk bâh bah dih tât ta nglău ka

-{a [ơ do\ng dak si sinh vinh mbra dơi mât ueh yôm n’hanh bah ir hữu cơ tâm nglău rong mbtơi mbrơi yơn lah du\t geh săk rnglăy ngăn. Rlău ma ne\, kônh wa an lơi ir geh do\ng âk kháng sinh n’hanh dak si, yor lah do\ng [a [ơ, dak si bra nkh^t le\ vi sinh vật geh ta  dak nglău, n’huch mô hôm dăng nău tâm rgâl ndơ hữu cơ n’hanh nkân ta dal.

            -Njrăng p^ch rlâm kơh dak nglău n’hanh njrăng dak mih rchoh mbra dơi nkre ma ăp ntil ndok êng lăp ta dak nglău lah ntrong kan du\t khlăy. Nău do\ng bat nku\m ta koh nglăy rong tui gay ma dơi geh nkô| u\ch aơ đo\ng. rnoh dak so\k bâh nglău an geh trih lor, na nê| lah du\t khlăy rnôk rong ta ăp nkual dak me, ntu\k geh rnoh bok tâm dak âk.

            - Do\ng ăp nău kan rong ndrel, rong tâm pleh n’hanh rong rgum le\ rngôch mbra dơi kơl an mât ueh ntu\k gu\ rêh an tâm di n’hanh nâp nâl.

            Mât ua\nh rnoh ueh rsang bâh dak.

            Rnoh rsang bâh dak rong tui ka du\t âk lah knơm ta rnoh geh bâh ăp ntil ndơ rêh ndrel ta nglău ka . rnôk rnoh ueh ta dak mô âk, way geh yôm, geh ăp ndơ krêp âk, [ư ăp rnoh pH, DO rgâl âk [ư mô ueh an tui ka geh rong tâm nglău.

            Rlơ\ tay rnôk rnoh rsang tâm nglău ueh, rnoh ôxy mô âk n’hanh yôm ta dak hao âk, in le\ ntu\k rêh bâh ka n’hanh ôxy ta măng, [ư an ka tui mô dơi rêh. Rnoh rsang bâh dak ta nglăy rong tui sú du\t ueh lah 30-40 cm. gay ma geh rnoh tâm di n’hanh đăp mpăn nu^h rong an kah g^t:  

-Kônh wa an do\ng phân hữu cơ, vô cơ, vi sinh gay ma [ư mau an dak ê lor mbơk ka.

-Tâm ăp rơh do\ng vôi CaCao3 mô lah CaMg (CO3)2 gay ma đăp mpăn rnoh pH n’hanh rnoh dăng ta nglău rong tui ka dak tiăt boh gay ma đăp mpăn nău hun hao an ueh bâh yôm tâm le\ yan rong.

            Do\ng dak si vi sinh (EM) sui mbro n’hanh to\ng ndơ sa n’hanh Co2 an yôm hun hao ueh jêng.

            Rnôk nău rsang mô âk yor yôm hao âk ir, kônh wa an tơh dak mô lah rgum yôm an bun du ntu\k t^ng chông sial, do\ng formol rnoh 4-10pp nkh^t yôm ta njônh nglău, lôch ne\ pơk máy an nglăp dak tay kơt ơm.

            Mât rnoh tiăt boh ta dak.

            Tâm nglău rong, ăp rơh mih têh jo\ nar, rnoh tiăt boh geh nău pă âk dăp, yop ne\, kônh wa an geh tơh dak n’hanh so\k dak  ta dâng gay ma đăp mpăn to\ng rnoh tiăt boh, der geh mô ueh an tui ka.

- do\ng rnoh dak ngăn ta ntu\k gay ma n’huch bah rnoh tiăt boh ta ăp ntu\k mât rong tui ka ta khay wai, khay geh rnoh tiăt boh âk, geh rnôk hao tât 50%.

            Mât ua\nh rnoh pH.

            pH dah hao mô lah jur mô dơn khuch tât nău mât rong săk ăn bâh tui kan ma hôm nha [ư kh^t âk ntil pih yôm ta nglău, [ư kh^t yôm n’hanh mô ueh tât dak rong, tui ka mô dăng, pH dak ta nglău khuch tât nău kh^h bâh ăp ntil khí NH3 n’hanh H2s tât nău rêh bâh tui ka.

            Tâm  nglău rong tui, rnôk pH rlău đah rnoh dơi an, kônh wa mbra dơi do\ng sik (Sucrose) sui ta ntu mbra dơi [ư n’hcuh rnoh pH yor nău hao lêk jêng ndrui bâh s^k bâh ăp vi sinh. Rnôk geh ndal, mbra dơi do\ng du đê| ntil axit hữu cơ ta ntu gay ma n’huch rnoh pH rnôk geh nău khlăy.

            Mât ua\nh rnoh khí Ammoniac (NH3)

            Nău  geh ntoh bâh khí NH3 tâm ntrong mât rong tui kan mô ueh an nău rêh bâh ntil rong. Mbra dơi [ư jêr nău ngluh luh NH3 n’hanh nkhân NH3 tâm săk jêng tât kh^t ndơ rong. Lah hô mbra jêng kh^t, lah mô ir mbra [ư jêr rêh, [ư n’hao rnoh NH3 tâm mham, khuch tât nău nsôr n’hâm,  khuch tât klơm n’hanh trong mham. Gay ma mât ueh rnoh NH3 ta dak, der geh ăp nău mô ueh tât săk soan bâh tui ka kônh wa an geh [ư t^ng kơt aơ.

             Ăp khay do\ng dak si sinh học tâm nglău rong, ăp khăy rong jo\ nar gay ma n’huch bah ir tnoh nitơ rmeh tâm nglău dak.

            Đăp mpăn pH dak ta nglău tâm rnoh 7,5 -8,5 dak tiăt boh, gay ma bah ir geh nău rgâl đah ăp ntil êng êng bâh nitơ.

            Mbra dơi ăp khăy do\ng du đê| dak si rao sôt geh rnoh oxy âk gay ma rao du đê| ndơ kh^h ntoh luh tâm ntu\k rong (Iodine, BKC, H2O2)

            Rnôk geh nău khlăy n’hanh nău dơi geh an, an geh rgâl dak ngăch đah ntrong kan to\ dak mhe gay ma n’huch ndal rnoh NH3 tâm ntu rong.

            Mât ua\nh khí Sulffua hydro (H2S)

            Gay ma der geh tui ka kh^t yor H2S, tâm rnôk rong tui ka an geh rnoh kơt aơ.

            -N’hao nău kan rgâl dak, rchao gay ma H2S an luh bah dih.

            -rnôk rong tui ka ta ăp ntu\k dak tiăt boh, an geh koar kloh ndok, bok lôch ăp tơ rong, an kloh euh ntu dak.

            Rnôk geh saơ tui kh^h yor H2S mbra tơh ngăch dak gay ma bah tui eng kh^t, loch ne\ joi ntrong  ntơm luh bâh ntil ndơ kh^h aơ.

                                                                                    BTV:Thị Đoắt