VOV4.M’nông:  Ơi kônh wa n’hanh băl mpôl! Tâm khay mih, tơm cà phê mbra hao jêng dăng mpeh n’ging lha n’hanh hao têh play nse. Aơ lah rnôk geh âk tu ndru\ng chuh sa đah tơm cà phê đo\ng. Tâm nău nkoch nar aơ, tiến sĩ tuch tăm Tôn Nữ Tuấn Nam, kruanh phòng Khoa học, Viện KHKT Nông lâm nghiệp Tây Nguyên mbra nt^m nti kônh wa n’hanh băl du đêt trong g^t năl tu ndru\ng chuh sa an cà phê tâm khay mih n’hanh ăp trong njrăng n’gang. Jă kônh wa n’hanh băl mpôl gu\ djăt:

            Khay mih, cà phê way geh dak âk, nău dja mbra [ư hao jêng dăng bah tơm, yơn nkre đah hao âk bu tuh bu sa đo\ng.. Ngoăy tâm ăp ntil tu ndru\ng chuh sa way mâp tâm rnôk dja lah rệp sáp tuh play cà phê. Tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam an g^t, tă bah năm aơ trôk nar djơh, tâm khay mih rnoh dak đêt, hôm rgum tâm kêng du\t khay klêh đo\ng jêng rệp sáp tuh âk lơn.

            Khay dja geh rệp sáp ta bar pe mir cà phê đo\ng, ma nău way geh rệp sáp ri năm dja duh phang âk jêng geh rệp sáp plơ\ ntoh luh tay. Rnôk rệp sáp tuh lăp tâm rku\m play ntơm hao têh bah tơm cà phê, bah n’ging cà phê nê ri păng mbra [ư khuch ôm nkong play n’hanh ru\ng play.

            Gay lơh bah rệp sáp tuh cà phê, rnôk geh rệp sáp ntoh, kônh wa mbra puh dak si nkh^t rệp sáp d^l. Tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam njrăng đă kônh wa mbra do\ng du đêt ntil dak si way do\ng âk gay puh an tơm cà phê.

            Đah rệp sáp tuh sa play ri he mbra puh dak si nkh^t rệp sáp. He mbra dơi do\ng âk ntil, nt^t kơt kônh wa do\ng Selecron, mbra do\ng Bunstra, du\t âk ntil gay ma puh nkh^t kon rệp sáp dja. Jêng lah he mô kâp do\ng dak si khlay ir prăk yơn lah he g^t trong puh ri păng mbra bah ir geh nău deh rơ\ bah rệp sáp n’hanh he mbra mât njrăng nău deh rơ\ bah kon rệp sáp dja.

            Rnôk puh dak si, kônh wa ân puh di trong n’hanh di rnoh gay do\ng dak si du\t tam, bah ir geh nău khuch tât ntu\k gu\ rêh n’hanh mât njrăng ăp ntil ngonh lêr ue\h êng [a [\a\.

            Rnôk puh rệp sáp tuh sa cà phê, kônh wa mbra tâm pot tâm nê du rnoh dầu khoáng. Jêng lah, dak si puh ndru\ng ri ân mpli di rnoh, tê| tay nklăp 1% dầu khoáng gay kơl an rêp kalơ săk rệp sáp mô lah lơh lêk ntô rsap bah lơ ri dak si mbra geh nău tam lơn. He puh, puh na nê| ta ăp n’ging geh play n’hanh ăp rku\m play i saơ geh rệp sáp. Nău puh rệp sáp kônh wa ân t^ng [ư 2 tơ\, tâm [ah 7- 10 nar, gay an tăp bah kon rệp sáp  ma păng mô ho\ kh^t puh bôk năp ri păng deh n’hanh têh tâm rơh 2 ri mbra geh he puh tay du tơ\ đo\ng ri rnoh âk kon rệp sáp mbra hu\ch lơn, mô dơn nê he mbra rdêl dơi kon rệp sáp, mô an hun hao tay đo\ng ôh.

            Đah trong puh n’hanh mông nar puh kơt mhe nkoch bah lơ nê, kônh wa mbra [ư bah ir deh rơ\ bah kon rệp sáp, mât njrăng an tơm cà phê hao jêng ue\h n’hanh der bah geh ru\ng play nse tă bah rệp sáp tuh sa.

            Du ntil tu ndru\ng chuh sa êng [a [a\ ân njrăng n’hanh puh nkh^t ngăch đo\ng lah bu tuh mbr^ng sêt. Tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam an g^t, ntil ndơ bu tuh dja mô lơh khuch d^l jêng [on lan way mô njrăng n’hanh an bu tuh jo\ jong. Yor kơt nê|, rnôk ban saơ ri nău bu tuh le\ du\t hô. Lor bôk năp, ân g^t ăp nău mpơl bu tuh.

            Kônh wa mbra uănh ta n’ging i geh play bah he. Ta ăp n’ging ma păng [ah đah bôk n’ging nklăp 15-20cm, nê lah n’ging chah kon hôm mô di lah chông nđ^r bah n’ging đo\ng ôh, păng ntơm jêng si kranh. Ri mbr^ng sêt păng mbra hon ta nê. Lah kônh wa uănh na nê| bêk guh n’hanh geh rsău guh l^t. Ăp ntu\k bêk srang nê păng mbra rgum jêng srêt mbâl jêng du mpang, le\ ma bah lơ n’hanh bah dâng n’ging geh da dê.

            Tă bah mô geh mpơl bu tuh d^l jêng kônh wa way mô njrăng n’hanh mô puh nkh^t mbr^ng sêt dja ntơm bah bôk năp.

            Trong lăp sa bah mbr^ng sêt dja lah lăp sa mbrơi mbrơi n’ging cà phê, jêng du\t âk nu^h mô njrăng tât, saơ n’ging nse, lha nse nha luh đo\ng. yơn ma n’ging geh mbr^ng sêt nê mbra he huănh mbrơi mbrơi. Tơm cà phê, n’ging cà phê mbra geh kranh ngăch. Bôk năp he uănh ri tâm ban kơt mô geh khuch, yor păng mô [ư n’ging nê ôm d^l, ru\ng d^l, play ru\ng mbrơi mbrơi jêng he mô njrăng tât. Bol ma kơt nê| he mbra puh dak si gay rdêl bah mbr^ng sêt tuh đo\ng, ndr^ ri n’ging cà phê n’hanh tơm cà phê he mbra ue\h lơn.

            T^ng tiến sĩ Tuấn Nam, do\ng dak si gay puh mbr^ng sêt lah trong khlay gay njrăng n’gang si bu tuh dja. Kônh wa ân sơch ntil dak si t^ng di nău nt^m nti, lah ăp ntil dak si gốc đồng, t^ng di nt^m nti gay puh an tơm cà phê rnôk ntoh bu tuh tâm mir tơm.

            Đah ăp ntil dak si puh mbr^ng sêt ri kônh wa ân do\ng ăp ntil dak si gốc đồng mơ geh nău tam. Kônh wa mbra do\ng ăp ntil dak si gốc đồng kơt Champion DP, mô lah đồng gu\r ri geh Norsize, COC 85 WP, lah dak si gốc đồng đo\ng. Mô dơn nê kônh wa mbra mpli Sulfat đồng đah vôi, mpli di trong ri nê lah du ntil dak si du\t ue\h gay ma puh mbr^ng sêt dja. He mbra puh 2 tơ\, tâm [ah nklăp 10- 15 nar ri păng mbra kloh si bu tuh.

            Lôch rnôk puh, kônh wa ân uănh kalơ tơm, n’ging cà phê ta ntu\k geh mbr^ng sêt ntoh, lah saơ ăp rsău l^t tuh kalơ n’ging nhop huănh, jêng lah mbr^ng sêt ho\ kh^t. Ndr^ nău njrăng n’gang mbr^ng sêt le\ geh nău tam.

            Kônh wa n’hanh băl mpôl mhe tă djăt nkô| trăch “Ndrel hăn [on lan kan lo\ mir” tă bah Nhih pah kan Radio nău ngơi Việt Nam nkual Tây Nguyên [ư đah nău ntop kơl bah Ntu\k rgum ntru\t nsôr tuch tăm gưl ngih dak, Bộ Nông nghiệp n’hanh Phát triển Nông thôn. Ăp ntil nău kônh wa u\ch ôp tât kỹ thuật tuch tăm, mât rong dăn njuăl tât Ban biên tập chuyên mục “Đồng hành cùng nhà nông”- Cơ quan thường trú Đài TNVN tại Tây Nguyên, số 19A Lê Duẩn, thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Dak Lak. Mpôl hên mbra jă ăp nu^h rnâng kan tâm trong tuch tăm mât rong rblang ăp nău ôp bah kônh wa. Dăn lah ue\h kônh wa n’hanh băl mpôl le\ pơk djăt!

Nu^h rblang: Điểu Thân