VOV4.M’nông: A[aơ, nu^h [on lan Lâm Đồng dôl tâm rdâng đah âk ntil bu tuh lơh khuch ta tơm blân srat n’hanh tơm cà phê, khuch têh tât nău kan mât chăm. Gay kơl kônh wa geh tay nău g^t do\ng tâm rnôk mât chăm, njrăng n’gang bu tuh geh nău dơi tam, wa Lại Thế Hưng, Chi cục trưởng Chi cục tuch tăm n’hanh mât njrăng si tăm n’gor Lâm Đồng mbơh nti:

            Ơi wa, mhe aơ, âk neh tăm tơm blân srat geh ntưp kaman, lơh khuch khat mpeh wa\ng sa hô an [on lan Lâm Đồng, ta năp nău ngăn geh dja, nu^h [on lan ân mhâm [ư mêh?

            Wa Lại Thế Hưng: A[aơ, kaman lơh khuch tơm blân srat mô dơn tâm mir tăm ma hôm ta mir yơng ntil đo\ng. Mhe aơ, mpôl hên le\ [ư uănh năl ntil kaman dja n’hanh le\ năl đo\ng păng ntưp rêng bah găr ntil, kơp le\ ma găr ntil tơm ndop n’hanh chông ndop. Êng ta mir ri ntil kaman dja ntưp rêng âk lơn, yor ăp tơm tăm êng [a [a\ kơt tơm blân ônh, mbrăch nju\ng n’hanh du đêt ăp ntil tơm khoai tây, ăp tơm way geh krêp ăp ntil kaman ơm gu\ tâm nê, [ư tơm ntưp rêng an tơm blân srat.

            Ri aơ lah ăp nău du\t jêr jo\t ma [on lan, lor bôk năp lah ta ntu\k mir ri [on lan ân lơh bah tơm bu tuh gay đăp mpăn păng bah ntưp rêng; tâl bar lah ân [ư tâm pleh tăm đah ăp ntil tơm tăm êng [a [a\, he mô dơi rgum tăm du tơm blân srat. Ân rgum pleh tăm ăp ntil tơm si klôn, si lat bum, ăp ntil tơm xà lách, hành, tỏi…gay bah ir kaman dja ntưp rêng.

            Nău du\t khlay đah nu^h [on lan đo\ng lah, ân mât njrăng dơi ăp bu chuh ntơm bah rnôk ju\r ntil, yor ma mô dơi mât njrăng, lơn lah đah bu tuh mbuh n’glang lah ndơ ntưp rêng tơm an kaman ta tơm blân srat ri păng mbra rdôl lơh, lăp khuch.

            Mhâm [ư gay bah rdôl lăp mô lah rnoh lăp sa đêt ri kơt nê| ân [ư du rơh ntơm bah lơh nkh^t n’hanh do\ng du đêt ntil dak si dăng cho\l đah bu tuh.

            Hôm đah tâm mir yơng ntìl ri he mbra gu\ m^n tay du đêt tơm ntil geh nău dơi cho\l đah kaman. Tâl bar đo\ng lah mât lhăt găr ntil chông ndop n’hanh tơm ndop, kơt a[aơ ri n’gâng kan tuch tăm bah n’gor Lâm Đồng le\ an du đêt trong leo [ư, tâm ban kơt n’hao dăng pah kan mât njrăng đo\ng, ri tâm let năp aơ tay mir yơng ntil ân mât lhăt, mhâm [ư do\ng jal ntưm gay bah ndru\ng lăp tâm mir yơng ntil.

            Kơt nău mhe nkoch nê, kaman lơh khuch tơm blân srat ntoh bah găr ntil ndop, ndr^ mhâm [ư gay kaman mô ntưp rêng tay n’hanh lơh khuch lam hvi mêh?

            Wa Lại Thế Hưng: A[aơ mpôl hên dôl pah kan đah doanh nghiệp pă an găr ntil chông ndop, nt^t kơt công ty Phù Sa geh ntil tơm blân srat rita. Rlău ma nê mpôl hên rgum mât njrăng găr ntil tơm ndop đo\ng, yor ntơm bah năm 2013 ri Viện nông nghiệp miền Nam mô [ư yơng ntil dja đo\ng ôh ma du đêt nu^h [ư êng dơm. Aơ lah nkô| tơm [ư an kaman ntưp rêng bah mir yơng ntil bah ăp găr bah tơm ndop.

            Mpôl hên mbra rgum mât uănh ăp ntu\k n’glăp ntil s^t Lâm Đồng [ư tơm ndop, nkre đă ăp mir yơng ntil lah rnôk rvăt ntil ân g^t kloh tơm na nê|, ân geh hồ sơ tâm ban kơt tơm luh ntil an lhăt. Bah meng nê mpôl hên dôl kan nsum đah UBND ăp nkuâl Đơn Dương, Đức Trọng n’hanh ndrel đah ăp Phòng nông nghiệp gay rdâk njêng du đêt trong leo [ư mir yơng ntil di rnoh ue\h jêng đo\ng, mbơh an kônh wa [on lan g^t ăp mir yơng ntil nê kloh ue\h gay rvăt.

            Ndrel đah nê, mpôl hên pah kan đah ăp ntu\k kan chính trị đo\ng, đah ăp xã tăm âk ri tâm năm 2016 mpôl hên le\ [ư so\k rgum, su jăng, rgum ntô  bao dak si mât njrăng si tăm nkre đah rgum ndo\k nja tuch tăm. Tâm khay wai aơ tay mpôl hên [ư tay nău kan dja đo\ng. Yor nklang khay wai lah rnôk kaman ntưp rêng hô tă bah ăp tu ndru\ng. yor kơt nê|, nchrăp tât khay 11 ri mpôl hên ntro\ng g^t ăp mir yơng ntil n’hanh lôch nê rgum nt^m nti an ăp mir yơng ntil tâm săm[u\t nchih n’hanh nchih kloh găr ntil ntơm lăp nu^h tơm pă an, le\ uănh năl kaman đo\ng lah mô.

            A[aơ công ty Phù Sa khân păng le\ mât uănh lhăt kaman bah chông ndop hôm, hôm [a [a\ lah găr tơm ndop ri he mô ho\ dơi mât njrăng dơi ndơ dja, n’hanh mpôl hên ân n’hao dăng mât njrăng an dơi nău dja du trong êt lhăt.

            Ơi wa, du nău ngăn geh ma kônh wa [on lan Lâm Đồng n’hanh ăp n’gor Tây Nguyên dôl mâp, nê lah ru\ng play cà phê nse. Ndr^ nău dja bah tă mêh?

            Wa Lại Thế Hưng: Ru\ng play nse cà phê geh 2 nkô| nău, bôk năp lah nău way ru\ng êng ri tă bah trôk nar duh phang ir mô lah tă bah mih âk ir păng ru\ng đo\ng. Di lah ru\ng play nse cà phê le\ ntoh tâm khay 7- 8, yơn năm aơ păng ntoh nkai lơn lah yor he saơ, tâm 2-3 pơh mhe aơ geh mih mbro.

            Cà phê ru\ng play tă bah bu tuh ri he saơ du\t kloh. Rnôk khay 8- 9 ri ru\ng tă bah âk nkô| nău, mbra tă bah mbr^ng sêt n’hanh bu ro\ sa reh păng lơh khuch, [ư an tơm mô dơi rhôp sa dak kah gay mât play n’hanh play mbra ru\ng êng.

            Hôm t^ng nău a[aơ, lôch uănh năl bah mpôl hên ri mô di ru\ng bah bu tuh ma tă bah ru\ng êng tă bah mih âk, mô to\ng măt nar lăp, tơm mô to\ng n’hôr.

            Yơn lah, he mô dơi uănh lhơ đo\ng, geh ăp mir cà phê ru\ng âk ri ân uănh năl tay le\ rngôch reh păng, nklăp le\ geh tât khuch tă bah mbr^ng sêt n’hanh bu ro\ sa reh, gay he geh trong nchrăp mât njrăng ơm, lah an rlău năm tay ri nău dâk hao jêng tay bah tơm cà phê dja du\t jêr.

            Ndr^ trong lơh bah bu tuh bah kônh wa ta aơ lah moh ndơ mêh hơi wa?

            Wa Lại Thế Hưng: Lor bôk năp lah đah nău way ru\ng êng ri rnôk mih âk kơt nê| ri he ân njrăng n’hoch soăt dak an ăp mir cà phê, der bah dak trăm. Lôch nê đo\ng lah ta ăp mir cà phê geh lha âk, [ư roh tâm ban mpeh ndơ sa kah ri mbra geh ru\ng play âk, ri he ân lơh bah ma trong koh n’ging, koh lha, chông sro gay mhâm [ư an soih aih tơm.

            Đah bu tuh, lor bôk năp lah njrăng đă kônh wa n’hao âk nău hao jêng bah reh ma trong do\ng du đêt dak si kơt dak si tâm ban hao jêng 10WP gay ntru\t ntrôl luh âk reh, n’hanh do\ng ăp ntil dak si bu ro\ sa reh. A[aơ le\ geh ntil dak si lơh bah bu ro\ sa reh ma n’gâng kan mât njrăng si tăm Lâm Đồng ndrel đại học Trung Nam Hàn Quốc [ư njêng đo\ng, nê lah nkh^t bu ro\ sa reh 18EC, ndơ dja [ư bah tơm pih dak si jêng mô khêh djơh đah neh ntu. Rlău ma nê he mbra do\ng ăp ntil dak puh nkh^t bu ro\ sa reh êng [a [a\ đo\ng kơt hoạt chất abamestin, cetosan…

            Ơi wa, tâm rnôk a[aơ, gay nău mât chăm tơm tăm ns^t geh nău dơi ngăn, Lâm Đồng le\ ntop kơl nău g^t gay nu^h [on lan mât chăm jo\ jong mhâm [ư mêh?

            Wa Lại Thế Hưng: A[aơ, n’gâng kan tuch tăm n’gor Lâm Đồng le\ geh ăp săm[u\t mpeh ăp rêng [ư du\t ăp to\ng an kônh wa mât chăm ăp tơm tăm khlay bah n’gor kơt cà phê, biăp, kao, tơm điều…Mpôl hên le\ in du\t âk ăp săm[u\t, ăp clip gay kơl kônh wa dơh pơk uănh, joi g^t.

            Tâl bar lah kônh wa ân rgum ăp nău lư bah ăp tơm ndơ, nt^t kơt ta radio [oh rup, [oh ngơi, báo chí, ta ăp trang web way nkoch tuch tăm bah chi cục tuch tăm n’hanh mât njrăng si tăm. Nău du\t dăch dêh đah kônh wa nê lah ăp ntu\k rgum tuch tăm ri khân păng geh ăp săm[u\t dja, kônh wa ân pơk uănh nău lư n’hanh rêng [ư gay he lor nchrăp mpeh nău g^t.

            Du nău đo\ng lah he ân way chop uănh mir, gay mhâm [ư ơm năl saơ bu tuh. Geh kơt nê| he mơ đăp mpăn dơi mir biăp, cà phê, chè bah he păng dăng jêng, n’hanh rnôk saơ bu tuh ri geh trong lơh bah d^l.

            Kônh wa njrăng trong lơh ma sinh học lor, lôch nê mơ do\ng ăp ntil dak si hoá học mpeh ăp rmôt đêt khêh, bar ir do\ng dak si rmôt khêh djơh 2 treh êr, gay mhâm [ư mât njrăng săk ntơ lư biăp, play, chè đăp mpăn kloh ue\h ndơ sa gay hăn tât t^ng [ư dăng lơn nău tăch n’gluh.

            Dăn lah ue\h wa!

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân