VOV4.Mnong:Tiu dôl lah ntil tơm tăm ns^t tay nău geh du\t âk an [on lan kan lo\ mir, yor rnoh khlay ăp năm ba năp ta rnoh rlău 150 rbăn rpăk/kg. bol ma kơt ne\, yor nău tâm rlong pơk hvi rnoh neh tăm, mô djăt nău phoăy njrăng bâh ntu\k kan tuch tăm, n’hanh nău mât chăm ê ho\ ueh, a[aơ [on lan kan lo\ mir Tây Nguyên dôl tâm rdâng đah nău tiu kh^t le\ rngôch, jêng tât roh khuch âk. Nău m^n rvê lah bu tuh kh^t ngăch, kh^t mbrơi ta tơm tiu mô dơn geh ta khay mih, ma dôl ntưp âk ta khay wai đo\ng. phóng viên nkô| trăch geh nău nkoch.

Yuh Phạm Thị Kim Nhung, ta thôn Ea Tung, xã Ea Na, nkuăl Krông Ana, n’gor Dak Lak, rngot nkoch: ta nklang khay wai, mir tiu bâh rnăk vâl dôl tơm lêh play ma kh^t le\ rngôch. Nău way ăp năm yuh geh rlău 5 tạ tiu kro, ma a[a[aơ knu\ng geh bar pe jât kg, tiu kh^t, khuch roh năp năp ma yuh mô g^t mhâm [ư.:

Mbar pe tơm ta ba năp ri lah kanu\ng bar pe nar le\ kh^t kro le\ rngôch. Ntơm păng ueh nđir kơt ne\ ma bar pe nar n’ha êr, ru\ng le\, ntưp tre\ le\ mir dâl. Mô g^t mhâm lơh, mhâm bu nt^m r^ [ư t^ng dơm, hăn rvăt dak si lêng lang s^t nkhu\t ta tơm dơm.

Wa Vũ Thị Thuý Hà, ta thôn 13, xã Dray B’Hăng, nkuăl Cư Kuin an g^t, le\ du sào tiu ntơm dôl an geh play, n’hanh nroh neh tiu mhe tăm bâh rnăk vâl le\ geh bu tuh da dê.

Mô g^t lah păng geh bu tuh, mơh nău bu tuh, ma n’ha păng  kroănh, n’ha jê| mô geh têh, yơn rku\m r^ hôm nha geh đo\g. saơ n’ha păng kroănh kơt ne\ geh nu^h mbơh geh ôm reh, nu^h mbơh lah bu tuh , gâp mô g^t năl ơm.

Nău bu tuh ta tơm tiu dôl tre\ lam ta n’gor Dak Lak. Nău way tơm tiu kanu\ng geh ntưp bu tuh n’hanh kh^t ta yan wa, yơna [aơ ta khay wai tiu hôm nha kh^t, đah rnoh ăp nar lơ ma âk n’hanh hvi lơn. T^ng nău kơp bâh n’gâng kan tuch tăm ta ntu\k, ntu\k aơ le\ geh rlău 1 rbăn ha tiu geh bu tuh. 150 ha le\ kh^t kro. Âk mir tiu mhe lêh plăy geh bu tuh kh^t le\ rngôch, [ư an [on lan khuch roh tât bar pe jât rmen prăk.

Nău bu tuh hao âk, yơn yor nău geh âk, [on lan Dak Lak hôm nha tâm rlong tăm tiu. Mô g^t na nê| kĩ thuật ma hôm nha nsrôih tăm ntil tơm aơ đo\ng, klâp ma [on lan mô dơi der na\u khuch khat. Wa Hồ Thị Duyên, ta thôn 13, xã Đray B’Hăng, nkuăl Cư Kuin ngơi.

Saơ [on lan tăm âk r^ gâp rvê đo\ng. yơn ma a[aơ [ư nău kan tuch tăm r^ mhâm g^t lơh, tơm tiu păng dôl geh tăch đah rnoh khlăy kơt ne\ r^ [ư dơm.

Tâm khay wai tơm tiêu mbra mu\n luh kao n’hanh kơn play, aơ lah rnôk du\t khlay tât săk geh âk tiêu. Tâm bôk ntuh nău ngơi nar aơ, Tiến sỹ Phan Việt Hà, Trưởng phòng Kế hoạch Khoa học, Viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên, mbra mbơh kơl kônh wa g^t tay mât chăm njrăng n’gang bu tuh an tơm tiêu tâm khay dja.

            Ơi tiến sỹ Phan Việt Hà, lăp tâm khay wai lah rnôk [on lan kan lo\ mir klêh lôch tiêu đo\ng. Ndr^ tâm rnôk dja kônh wa moh ndơ njrăng gay mir tơm hao jêng ue\h mêh?

            Phan Việt Hà: Rnôk lôch klêh tiêu ri he mô kâp poh phân, yor tâm rnôk dja lah poh phân ri păng jêr lăp sa, jêng tât geh mpu\ng lir. Đah ăp mir tiêu ma păng hao jêng mô ue\h ri he mbra do\ng phân poh lha mô dơi do\ng phân poh tơm. N’hanh tâm rnôk dja ri mô dơi to\ dak an tơm tiêu, yor păng ân geh jo\ nklăp 30 tât 45 nar gay răch pu\r kao, n’hanh he ân mât păng kroh dak lơn ma ơm lơn ma ue\h, kơt nê| rnôk tơm luh kao mô geh tâm khay mih; yor lah an păng luh kao tâm khay mih ri mbra khuch tât nău kơn play bah tơm tiêu.

            Ơi tiến sỹ, tâm bah ri aơ nơh tu ndru\ng chuh sa tơm tiêu geh le\ ma tâm khay mih n’hanh khay wai, [ư [on lan du\t klach rvê. Bah meng nkô| kônh wa tâm rlong tăm tiêu ta le\ ma neh mô tâm di, do\ng ntil mô săk jêng ue\h…[ư bu tuh ntưp rêng lam hvi, ri geh nkô| êng [a [a\ jêng geh tât nău dja đo\ng?

            Phan Việt Hà: T^ng ăp nău ôp uănh bah mpôl hên ri nău tu ndru\ng chuh sa ta tơm tiêu du\t hô tâm ăp năm dăch aơ ri păng geh tât kỹ thuật mât chăm bah kônh wa [on lan kan lo\ mir. Lor bôk năp lah nău kônh wa pă an ăp to\ng ndơ sa kah an tơm tiêu: a[aơ lơn âk lah kônh wa poh phân hoá hoá n’hanh poh lăn rmeh âk ir đah nău u\ch geh ndơ sa bah tơm tiêu; rlău ma nê ri nău pă an đêt phân hữu cơc an saơ tiêu khuch tât nău rơ\ jêng bah tu ndru\ng chuh sa đo\ng. Tâl bar lah do\ng dak si hoá học lăn âk ir, jêng lah he do\ng âk ir dak si hoá học ma mô m^n tât mir tơm tiêu bah he geh ntưp bu tuh lah mô, puh dak si hoá học ri păng lơh khuch le\ ma ăp tu ndru\ng rêh ue\h tâm neh, nta an ăp tu ndru\ng khuch djơh rơ\ hao.

            A[aơ mô ho\ geh dak si I tam săm an ăp mir tiêu kh^t ngăch kh^t mbrơi, jêng nău njrăng n’gang bu tuh an tơm tiêu lah nău kan an [ư lor bôk năp. Ndr^ tâm khay wai ri kônh wa ân moh ndơ njrăng gay [ư ue\h mât chăm an tơm tiêu mêh, hơi tiến sỹ?

            Phan Việt Hà: Nău way bôk năp lah he ân way nta trong dơh an reh păng hao jêng ue\h n’hanh tơm hao jêng dăng ma ăp trong [ư kỹ thuật kơt kơi ntop tay âk phân hữu cơ ndrel đah nău poh tâm ban phân vô cơ. Rnôk poh phân hữu cơ ri păng rmu\ ôm an neh du\t ue\h, kơt nê| ri mbra njêng an reh luh jêng dăng n’hanh păng rhôp sa ăp ndơ rmu\ ôm êng [a [a\ dăng lơn n’hanh kơt nê| ri păng mbra rdâng lơh tay đah bu tuh dăng lơn đo\ng. rlău ma nê ri ân way to\ dak mbro, mât dak an to\ng l’ư\t mbe\ neh gay ma reh luh geh ntu\k luh âk ri nê lah ndơ an [ư lor đo\ng. Tâm mât chăm tơm tiêu ri he lơi ir sôt khap an reh tiêu n’hanh le\ ma ta n’ging lha ri he ân nsrôih lơi ir lơh sôt khap đo\ng yor nê mbra lah ăp trong [ư an mbr^ng sêt lăp sa.

            Ơ dăn lah ue\h tiến sỹ!

                                                        Răk rblang :  Thị Đoắt – Điểu Thân