VOV4.M’nông: T^ng tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam, tâm rnôk rgâl khay, trôk nar geh rgâl âk mpeh duh nđik, rnoh l’^t mbe\ n’hâm sial, jêng bol ma mô âk yơn mir tơm nha geh du đêt ntil tu ndru\ng chuh sa đo\ng.

Ntơm bah khay wai tât khay mih ri duh nđik trôk nar mha êng, ma lơn âk lah sơh kro lơn, jêng mbăk anh jâk mpeh bu tuh ta ăp ntil tơm tăm kơt cà phê, tiêu mô âk jêng kônh wa [on lan way uănh lhơ, tât khay wai hôm đêt njrăng uănh tât bu tuh. Yơn i ngăn ta du đêt tơm tăm tơm kơt cà phê, tiêu ri geh ăp ntil tu ndru\ng mô lah du đêt ntil bu tuh nha rơ\ jêng tâm rnôk khay wai dja đo\ng, kônh wa ân njrăng.

Đah tơm cà phê, rnôk dja ân njrăng tât rđiăt tuh sa play. Aơ lah ntil bu tuh hô, way ntoh tâm rnôk rgâl đah khay mih n’hanh khay wai.

Tơm cà phê ri tât rnôk dja mô hôm bu tuh đo\ng ôh, rnôk tât khay wai ri kônh wa mơ njrăng puh rđiăt tuh play. Rđiăt tuh play way ntoh ơm tâm khay wai, ăp mir le\ geh rđiăt tuh bah năp nơh ri a[aơ nha hôm rđiăt đo\ng n’hanh đah trôk nar duh phang kơt năm aơ ri geh ma nău rđiăt ntoh luh âk tâm khay wai dja lah du\t âk. Jêng kônh wa ân njrăng gay lơh bah rđiăt tuh sa play. N’hanh le\ ma rđiăt sa reh tâm ban kơt nê| đo\ng, l’^t mbe\ neh đêt, sơh kro nkre đah sial duh lah rnôk ma rđiăt tuh sa reh ta ăp mir cà phê đo\ng lah ho\ ơm geh hôm ri hao rơ\ du\t ngăch đo\ng, he ân njrăng n’gang.

Đah rđiăt, ntơm bah rnôk ntoh tât rnôk rơ\ jêng dơn geh du [lât dơm, mô dơn nê lah mâp trôk nar ue\h ri rđiăt dơn geh tâm bar pe nar lah le\ rêng lam tât du\t âk neh tăm hôm, jêng mbra khuch du\t hô tât săk geh cà phê. Yor kơt nê|, kônh wa ân lor nchrăp njrăng n’gang bu tuh n’hanh ngăch nkh^t tơm bu tuh mhe ntơm luh, der an păng ntoh luh rêng lam hvi.

Đah rđiăt tuh sa play ri kônh wa he ân koh n’ging ơm. Ăp mir le\ geh rđiăt ân koh n’ging ơm. Ân puh dak si rđiăt lor rnôk luh dang kao, jêng lah lor rnôk to\ dak gay an păng luh dang kao, yor lôch rnôk dang kao hôm ri nău njrăng n’gang rđiăt mbra jêr jo\t lơn. Jêng ăp rku\m kao dang mbra nkrum ndâp [ư dak si mô dơi lăp. Yor kơt nê| kônh wa ân puh dak si njrăng n’gang lor rnôk dang kao. Aơ lah đah ăp mir cà phê ho\ ơm geh rđiăt tuh. Hôm mô ho\ geh ri he mô dơi nde âk ir dak si gay ma puh.

Kônh wa mbra do\ng ăp ntil dak si way do\ng gay ma puh an mir tơm rnôk cà phê geh bu tuh, yơn ân njrăng puh na nê| n’hanh puh t^ng nt^m nti.

Ăp ntil dak si puh ndru\ng, puh rđiăt kơt lah: Bát-xa, Phun-ba-tốc, Xê-lêt- Crông,…Uănh nsum lah ăp ntil dak si puh rđiăt, lơn khlay lah ta trong puh. Kônh wa ân puh na nê| n’hanh puh 2 tơ\, tâm [ah 7- 10 nar, ri păng mbra tam lơn. Tâm ban kơt nê| đo\ng đah ăp mir geh rđiăt tuh sa reh ri kônh wa ân njrăng gay ma njrăng n’gang. N’hanh nău way ri nău njrăng n’gang rđiăt to\ dak si rđiăt sa reh tâm khay dja ri bu way tuh nkre đah ăp rơh to\ dak. Jêng lah ân geh dak to\ l’^t mbe\ ri rnôk nê dak si mơ lăp lam tâm ban tâm neh n’hanh geh nău tam. He mbra sơr rvoach neh bah lơ gay ma to\ dak si lăp n’hanh bôr tay neh păng geh nău tam lơn.

Du ntil bu tuh êng [a [a\ ân njrăng đah tơm cà phê tâm rnôk dja đo\ng lah bu tuh mbr^ng sêt gu\r.

Ta tơm cà phê khay dja, kônh wa mbra mâp du đêt ntil si buh tuh way kuăl lah mbr^ng sêt gu\r ta n’ging cà phê đo\ng. Ăp mbr^ng sêt gu\r nê ri khay mih rơ\ jêng du\t ngăch yơn khay wai păng nha hon đo\ng. Ăq mbr^ng sêt gu\r nê lah ăp bêk jê| ta play cà phê ntil kơt rlaih n’hanh ta nê geh rsău l^t guh. Ndr^ ri tâm khay mih dja, mir i geh mbr^ng sêt gu\r âk ri lôch koh n’ging, lôch klêh, kônh wa ân njrăng n’gang ơm tâm khay wai. Tât khay mih, he mbra njrăng n’gang tay hôm du tơ\ đo\ng, ndr^ mbra [ư hu\ch rnoh ru\ng play way geh tâm bôk khay mih.

Đah tơm tiêu, tâm rnôk dja ri kônh wa ân t^ng groi nđôi mir tơm gay nkhah đah tơm geh bu tuh gay geh trong njrăng n’gang:

Hôm mpeh tơm tiêu ri ăp ntil tu ndru\ng chuh sa tơm lha ri mô geh ta tơm tiêu tâm khay dja. Ma tơm tiêu ri du\t klach lah bu tuh sa reh yơn tâm khay dja ri nău rvê mpeh bu tuh sa reh bah oi hôm yor rnoh l’^t mbe\ neh a[aơ du\t đêt, rnoh l’^t mbe\ n’hâm sial đêt đo\ng jêng đêt geh bu tuh. Du đêt tơm nha kh^t tâm khay dja đo\ng, jêng lah ho\ tă geh bah khay mih yơn a[aơ nha hôm geh du đêt tơm kh^t ngăch mô lah kh^t mbrơi đo\ng. Ri đah ăp tơm nê n’hanh tâm khay dja ri kônh wa mô kâp ndăn săm ngăn đo\ng ân nkhah ăp nkual nê gay ma puh săm êng ăp tơm kh^t n’hanh ăp tơm wa\r tơm kh^t nê.

Kônh wa ân njrăng tât rđiăt n’hanh mbr^ng sêt gu\r tuh khuch tơm tiêu tâm khay wai đo\ng ri rđiăt mô lah mbr^ng sêt gu\r nha hao rơ\ jêng n’hanh lơh khuch ta tơm tiêu đo\ng.

Tâm khay wai dja ri rđiăt ta tơm tiêu nha deh rơ\, rđiăt ro\ sa reh đo\ng, lah mir tơm i geh rđiăt ri bah dâng geh rđiăt ro\ sa reh. Jêng kônh wa ân njrăng nkô| nău rđiăt ro\ sa reh tâm khay dja đo\ng.

Rlău ma nê ta tơm tiêu geh mbr^ng sêt gu\r tâm ban kơt ta cà phê đo\ng yơn păng mbra sa jêng t^ng bêk rvoal ta lha kranh, rnôk nê ri mô ir khlay ôh yor lha păng ru\ng le\. Yơn lah ăp bêk mbr^ng sêt gu\r dja hao rơ\ jêng n’hanh lăp sa tâm tơm nê ri mbra ngăch geh êr lha n’hanh geh kro huănh mô lah păng lăp sa le\ ma rku\m play. Kônh wa njrăng lah a[aơ tơm tiêu dôl lăp seh kranh găr n’hanh nchrăp du\m ri mbr^ng sêt gu\r khay dja mbra hao rơ\ n’hanh lăp sa tâm play. Lah kônh wa njrăng n’gang ơm ri rnôk dja he mô bah njrăng n’gang đo\ng ôh, yơn geh du đêt mir mô ngăch njrăng n’gang jêng a[aơ mbr^ng sêt gu\r sa ăp nkong play. Jêng lah mbr^ng sêt gu\r hao rơ\ ta ăp ryôk play n’hanh [ư an play nchrăp du\m geh mpop pep, mô dơn nê ru\ng le\ ma ryôk d^l.

Rnôk saơ mir geh bu tuh, kônh wa ân năl nkô| nău [ư jêng bu tuh gay geh trong njrăng n’gang tâm di. T^ng tiến sĩ Tuấn Nam, nău njrăng n’gang mô ho\ kâp [ư d^l, yơn lah mir tơm geh hô ri kônh wa ân puh dak si gay bah ir khuch khat.

Ngăn ma lah đah mbr^ng sêt gu\r tuh sa play ri njrăng n’gang du\t ue\h lah lôch klêh play, jêng lah hôm bar pe khay tay đo\ng, rnôk ho\ klêh le\ play, rnôk nê he mơ puh ăp ntil dak si gốc đồng. Yor dak si gốc đồng rnôk he puh rnôk lha nse mô lah rnôk luh nkong play ri mbra geh ru\ng. Jêng lôch rnôk klêh play, mpu\m lha ru\ng srang ri he puh dơh lơn ri he puh ăp ntil dak si gốc đồng. Bol ma kơt nê| a[aơ mir i lăn mbr^ng sêt gu\r hô ri kônh wa ân puh dak si đo\ng lah mô ri nkong play geh ru\ng. he puh ăp ntil dak si gốc đồng bah mbr^ng sêt gu\r, yơn kônh wa ân njrăng puh dak si di rnoh, mô puh lăn ir.

Mpo\ng u\ch đah ăp nău njrăng ma tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam mhe nkoch, kônh wa n’hanh băl mpôl mbra geh nău g^t tay gay mât chăm n’hanh njrăng săm an mir tơm bah he. Dăn an kônh wa n’hanh băl mpôl du năm ju\r geh kơt nău u\ch ro\ng.

Kônh wa n’hanh băl mpôl mhe tă djăt nkô| trăch “Ndrel hăn [on lan kan lo\ mir” tă bah nhih pah kan Đài TNVN nkual Tây Nguyên [ư đah nău ntop kơl bah ntu\k rgum ntru\t nsôr tuch tăm gưl ngih dak, Bộ NN- PTNT. Ăp ntil nău kônh wa u\ch ôp tât kỹ thuật tuch tăm, mât rong dăn njuăl tât Ban biên tập chuyên mục “Đồng hành cùng nhà nông”- Cơ quan thường trú Đài TNVN tại Tây Nguyên, số 19A Lê Duẩn, thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Dak Lak. Mpôl hên mbra jă ăp nu^h rnâng kan tâm trong tuch tăm mât rong rblang ăp nău ôp bah kônh wa.

Nu^h rblang: Điểu Thân