VOV4.M’nông: Ơi kônh wa n’hanh băl mpôl! Tâm nău kan mât tăm ba lo\, khay mih djang lah khay âk jêr jo\t, ntul rlong yor trôk nar mô ue\h: Bri kru\l duh du\t dơh tu ndru\ng chuh sa. Yor kơt nê|, gay đăp mpăn săk geh âk ba khay mih djang, nu^h [on lan ân uănh khlay tât mât chăm ba ntơm bah rnôk [ư neh, srih tăm, tât njrăng n’gang tu ndru\ng chuh sa. Nkô| trăch nar aơ, kỹ sư Ngô Hữu Châu mbra nkoch mbơh du đêt nău lư khlay.

            Ăp ntil tu ndru\ng chuh sa way geh an ba khay mih djang lah: ndru\ng klôn lha, bêk mpor kaman, ndru\ng klôn lha jê|, kro chông lha, ôm tơm ba. Đah bu tuh ôm tơm ba, way ntoh tâm rnôk ba rtah kon tât kêng luh mbôn. Bu tuh lăp sa ta lha, kô| tơm, ko lha, ko kao ba. Bu tuh khuch hô tât săk geh ba lah mô ơm ban saơ n’hanh njrăng n’gang ngăch. Bu tuh mhe ntoh lah ăp bêk mănh chrêk êr jê|, lôch nê bêk hvi jêng măt rlêng. Gay njrăng n’gang bu tuh ôm tơm, kônh wa mô an lo\ sơh dak; rnôk mhe ntơm luh bu tuh puh dak si tam săm kơt: Filia, Famy, Rabcide, Beam,…Kỹ sư Ngô Hữu Châu mbơh nkoch tay:

            Gay njrăng n’gang bu tuh ôm tơm, tâm nkô| nău mât chăm ri kônh wa [ư neh, rvoach kloh ue\h lo\ sre gay nkh^t tơm bu tuh khay bah năp nơh, ân [ư na nê| neh. Nău tâl bar đo\ng lah a[aơ geh ăp ntil ba dơi cho\l đah bu tuh ôm tơm, kônh wa ân do\ng tăm. Tâl pe lah kônh wa ân srih tăm srang, yor a[aơ geh âk ntu\k srih tăm srêt đah rnoh âk ntil tât 20kg an 1000m²; njrăng đă an kônh wa lah ntơm bah 12kg ntil an 1000m², lah du\t âk 15kg dơm.

            Rhuăy jôp: rhuăy tât têh jêng deh tăp êng êng mô lah t^ng ntu\k 3-4 tăp. Rhuăy mhe deh tăp nklăp 1-2 năr bôk năp gu\ rêh tâm dak, lôch nê lăp tâm mpak lha ba chuh sa tâm rnôk ba hao jêng rtah kon [ư an lah ba mhe hon geh klôn rvoal tay kơt lha hành, kon ndru\ng gu\ rêh tâm trôm nê. Rnôk kon ndru\ng mhe lăp sa tâm rnôk ba dôl ma hao jêng [ư an tơm ba klôn rvoal n’hanh pra têh. Chông ba geh lha hành ri mô an luh kao yơn mbra hon chông mhe gay ma trok tay chông ho\ geh ndru\ng sa khuch. Rnôk hao ho\ luh jêng săk ri tăp rhuăy mô hôm dơi lơh khuch tay đo\ng ôh. Mpeh njrăng n’gang ndru\ng klôn lha, kỹ sư Ngô Hữu Châu nt^m nti:

            Rnôk saơ trôk m[u\t ri nău ndru\ng klôn lha hao âk ma rnôk păng le\ hao jêng âk ri jêr nkh^t, ndr^ rnôk saơ trôk m[u\t ri ndjoh suăt dak tâm lo\ n’hanh do\ng ăp dak si ndru\ng ntil găr kơt Basudin 10H, Furadan tâm pot đah neh môi lôch nê sui tâm lo\ đah rnoh âk bah 1kg n’gul tât 2 ký an 1000m², lôch nê mât rnoh dak tâm lo\ nklăp 3cm tâm 7 nar. ndr^ lah rnôk rhuăy deh tăp, lôch nê luh jêng ndru\ng ri geh nkh^t.

            Yui jôp lah du ntil bu tuh geh hô ta ba khay mih djang. Păng mbra mpăr du\t ngai gay ma joi lo\ tâm di. Păng gu\ rêh rgum ta chông lha ba, klôn bar ding lha t^ng trong njok, gu\ tâm trông nê jôp rtăk lha, [ư gor lha ba klôn huănh tay, [ư êr lha n’hanh mbra geh kro lah geh păng jôp âk n’hanh lo\ geh kroh dak. Yui way jôp ba nha hôm nse. Trôk nar, kru\l duh, lo\ mô to\ng dak, mô to\ng phân lah ndơ du\t ue\h an yui hao rơ\ n’hanh lơh khuch. Njrăng n’gang yui mô kâp do\ng dak si hoá học, yor tơm ba geh nău dơi luh lha mhe gay trok tay. Jêng, ăp lo\ geh yui jôp djăt ma geh to\ng dak, ngăch poh phân an hao jêng ue\h mbra bah khuch yui jôp. Nkhêp geh lo\ kroh dak, mô geh dak an lăp tâm lo\, he mbra puh phân poh lha gay pă an dak n’hanh ndơ sa kah an tơm ba [ât lôch nê n’glăp dak tâm lo\, tơm ba mbra dâk hao ue\h, mô khuch tât săk geh.

            Kỹ sư Ngô Hữu Châu njrăng đă tay du ntil bu tuh đo\ng lah bêk rvoanh kaman:

            Bu tuh bêk rvoanh kaman tă bah kaman lơh, rnôk tơm ba ntơm lăp rtah kon. Njrăng n’gang nău bu tuh dja ri ân geh trong srih tăm srang, der an lo\ l’ư\t mbe\, hao rơ\ jêng bu tuh đo\ng. Rnôk ba ho\ luh mbôn, geh săk geh âk ri ân puh njrăng n’gang, he mbra do\ng dak si Kasumin, Kasuran, Staner. Aơ lah ăp dak si puh tam đah kaman.

            Bu tuh kro meng lha: Ntoh âk ta rnôk ba rtah kon tât rnôk luh bu\n, tâm kêng du\t khay djang mih âk lah ndơ dơh an bu tuh ntưp rêng. Ntoh bu tuh ntơm bah chông lha lăp, njêng ntu\k têl kro ta chông lha. Rnôk ơm ôi, hăn chop lo\ kônh wa saơ ta chông lha geh ăp ntruh dak êr nê lah ăp dak kaman. Ntơm bah ăp ntruh dak kaman dja, păng mbra ntưp rêng bah tơm dja tât tơm êng [a [a\. Bu tuh dơh ntưp đah ăp ntil ba [ô kah. Ta ăp lo\ poh âk phân đạm du\t dơh ntoh bu tuh. Rnôk ntoh bu tuh, ân n’hu\ch rnoh phân đạm, n’hao poh âk phân kali, rgâl dak lo\ n’hanh puh ăp ntil dak si kơt bah kơi aơ: Visen, Agri-Life, Bactocide…tâm rnôk bah rtah kon n’hanh lor rnôk luh kao lơn lah lôch ăp tơ\ mih phu\t têh. Njrăng kônh wa mô dơi mpli dak si ndru\ng nsum đah phân poh lha.

            Gay hu\ch bah ăp nău tât khuch bah tu ndru\ng chuh sa tâm khay mih djang, t^ng kỹ sư Ngô Hữu Châu, sơch ntil dăng cho\l đah bu tuh lah ngoăy tâm ăp ndơ [ư khlay:

            Khay mih- djang tơm bu tuh bu sa âk, ndr^ jêng ân sơch ntil đêt geh bu tuh bu sa ma hôm ns^t geh âk đo\ng ri ue\h lơn kônh wa ân tăm ba lai. Yor ăp ntil ba lai mô geh ntưp bu tuh ôm tơm ba n’hanh nău săk geh nha âk đo\ng, ntơm bah 8 tấn n’gul let lơ, ăp rnăk [ư mât chăm ue\h ri mbra geh 9 tât 9 tấn n’gul tâm/ha. Hôm đah du đêt ntil ba ngăn ri a[aơ geh ntil OM 6976 ri geh nău dơi cho\l đah bu tuh ue\h đo\ng, săk geh âk, lah mât chăm ue\h geh tât 7 tấn/ha đo\ng./.

Kônh wa n’hanh băl mpôl mhe tă djăt nkô| trăch ndrel hăn đah [on lan kan lo\ mir tât ta aơ ho\ le\ jêh. Lah ue\h kônh wa n’hanh băl mpôl le\ pơk djăt. Ăp ntil nău u\ch ôp bah kônh wa geh tât kỹ thuật tuch tăm mât rong dăn njuăl tât Ban biên tập chuyên mục “Đồng hành cùng nhà nông”- Cơ quan thường trú Đài TNVN tại Tây Nguyên, số 19A Lê Duẩn, thành phố Buôn Ma Thuột, tỉnh Dak Lak. Mpôl hên mbra jă ăp nu^h rnâng kan tâm trong tuch tăm mât rong rblang ơh ăp nău ôp bah kônh wa.

Nu^h rblang: Điểu Thân