VOV4.Mnông: Tâm rnôk aơ tơm cà phê dôl luh kao kơn play n’hanh rong play. Yơn lah trôk nar duh hô kơt a[aơ lah nău dơh nơih gay ma nău bu tuh mbring ntoh luh [ư khuch ta tơm cà phê. Ta meng nău rvê mô to\ng dak to\, âk [on lan kan lo\ mir ta Dak Lak hôm nha joi trong tâm rdâng đah bu tuh mbring ntoh luh ta âk ntu\k.

Ncho\ng an hên ua\nh ăp n’ha cà phê dôl kro hoănh, nô Lê Đức Cung, ta thôn Ea Kênh, xã Krông Buk, nkuăl Krông Pach, Dak Lak, an g^t, ne\ lah nău ntoh luh bâh mbring [ư khuch an tơm. Bu tuh mbring le\ [ư an âk tơm cà phê ta mir êr kro, mô têh. Rnôk geh saơ bu tuh, nô le\ puh dak si njrăng săm dâl, yơn yor trôk nar duh kro, bu tuh mbring ntưp trêng du\t ngăch. “Rnôk ma nău pe\ lêh tât a[aơ r^ geh geh saơ du đê| tơm cà phê êr n’ha, n’hanh ntoh ăp mbuh nglang ta n’ha. Ăp tơm êr ir r^ gâp ku^h kuaih ta neh mhâm geh ta trôm, r^ saơ ăp mbring ta ba dâng neh. Duh kơt aơ r^ păng hun hao lơ ma âk lơn.

Đah nău tă kan mât tăm cà phê âk năm, wa Nguyễn Văn Luận, ta xã Krông Buk, nkuăl Krông Pach nkoch, ăp năm trôk nar duh kro, r^ nău bu tuh mbring ta cà phê lơ ma ntoh âk. Yor naư bu tuh ơm geh gu\ ta neh, jêng nău bu tuh mbring jêr ma njrăng săm le\. Ntrong kan khlay ngăn lah mât chăm cà phê an di đah kĩ thuật, koh n’ging mbah an ueh aih, poh phân an tâm di, to\ dak to\ng gay ma cà phê hun hao  jêng, ngăch ueh jêng tay. N’hanh [on lan an [a [ơ ua\nh mir tơm gay ma ngăch sơa naư bu tuh gay ma njrăng. Wa Nguyễn Văn Luận ngơi: “ Đah rnoh trôk nar kơt aơ, r^ [on lan hên du\t m^n rvê, du\t m^n ngăn lah nău bu tuh păng [ư khuch ta tơm cà phê âk, mhâm [ư he ngăch saơ, ngăch njrăng an bah”.

     T^ng ăp nu^h khoa học, rđiăt lah ngoăy ăp ntil ndơ bu tuh klach rvê ta tơm cà phê n’hanh du\t jêr njrăng der. Rđiăt gu\ rêh rgum ta tơm, ta reh, n’ging, lha, rku\m play du\m, chuh rhôp dak khuch mô đêt tât nău hao jêng tâm ban kơt nău dơi luh kao kơn play bah tơm cà phê. Rđiăt way hao rơ\ tâm khay wai, rnôk trôk nar duh, n’hâm sial sơh kro. Rđiăt mhe deh săk guh, mô ho\ geh rsap jrêng. Rđiăt hao têh săk n’glang. Rnôk tuh sa tơm, rđiăt way lơh kro lha play, mô dơn nê [ư kro n’ging kh^t tơm đo\ng. păng mbra [ư hu\ch tât 60% rnoh âk geh mir tơm. Tă bah krêp sa ta ăp ntu\k, lơn lah tâm neh, jêng [on lan du\t jêr nkh^t kloh tơm bu tuh. Mpeh ăp trong njrăng n’gang rđiăt an mir cà phê gay bah ir khuch khat, phóng viên nkô| way nkoch geh tâm ôp đah Thạc sỹ Trương Văn Cao, Kruanh ntu\k mât njrăng si tăm nkuâl Krông Pach, n’gor Dak Lak, jă kônh wa n’hanh băl mpôl gu\ djăt.

Ơi wa, a[aơ trôk nar duh hô lah ntu\k ue\h an rđiăt tuh sa ăp mir cà phê. Ndr^ phâm [ư gay [on lan ơm ban saơ rđiăt deh rơ\ ta mir cà phê bah rnăk he mêh?

Thạc sỹ Trương Văn Cao: Tâm khay wai ri rđiăt tuh sa tơm cà phê du\t âk, ta n’ging, ta lha, ta play, n’hanh ta nâm neh lah păng rhôp sa reh cà phê. Bôk khay wai ri ta mir he saơ rđiăt bôk năp ntoh nchah nchrai ta du đêt tơm, lôch nê mbra rêng lam ngăch, bôk năp lah ta lha, lôch nê lah kô| play n’hanh ta n’ging. Rnôk chop mir ri ta lha cà phê le\ ma bah dâng lha n’hanh bah lơ lha he saơ geh ăp bêk n’glang ri nê lah rđiăt krêp ta lha. Hôm ta kô| play rnôk phik kao ri saơ du mpang rsap n’glang, tâm trôm geh i kon păng deh. Rđiăt hao rơ\ rnôk păng chuh rhôp ta lha mbra [ư an lha cà phê kruănh, kro n’hanh ru\ng. Lah ta chuh rhôp dak ta rku\m play mô ho\ luh kao ri jêh aơ tay mô dơi luh dang kao, hom ta rku\m play ri păng [ư kro play.

Đah rđiăt deh rơ\ tâm neh chuh rhôp [ư khuch an reh cà phê ri phâm [ư d^ng he g^t năl mêh hơi wa?

Thạc sỹ Trương Văn Cao: Tâm khay wai ri rđiăt tâm neh deh rơ\ du\t âk đo\ng. Trong [ư gay ma g^t năl păng lah he so\k ku\k mô lah so\k ti kuai neh ta tơm cà phê hao, saơ wa\r tơm n’hanh reh dăch kêng n’gu tơm ri geh ăp kon rđiăt nse păng săk guh, rđiăt têh păng rgâl jêng săk n’glang. Đah rnoh đêt ri păng mô ho\ lơh khuch sa âk, yơn đah rnoh âk ri păng njêng njêng du rsân klôn nkrum tăp tâm trôm, n’hanh păng chuh rhôp sa reh tơm ri [ư an tơm cà phê brêt têh n’hanh êr lha.

Ndr^ rnôk saơ rđiăt chuh cà phê ri [on lan phâm [ư gay njrăng n’gang mêh wa?

Thạc sỹ Trương Văn Cao: Kônh wa he ân njrăng du đêt trong lơh bah. Ngoăy lah lôch klêh play, kônh wa koh n’ging [ư ue\h mpu\m lha an soih aih gay kơl cà phê hao jêng ue\h n’hanh bah ir geh rđiăt tuh. Tâl bar lah rnôk saơ rđiăt tuh, ri he mbra do\ng du đêt ntil dak si hoá học  puh t^ng nău way 4 di. He mpli dak si di rnoh âk, rnoh tam nt^m nti nchih bah lơ ntô, lah rđiăt ta rku\m play ri so\k mboi puh ta ntu\k nê d^l, nkre đah lôch rnôk he to\ dak rao kloh rku\m play kro gay luh mpơl rku\m play ri he puh dak si tâm rku\m play d^l. Ta n’ging lha ri he puh ta n’ging lha nê d^l. Lah rđiăt gu\ ta tơm reh ri he mpli dak si to\ ta tơm nê d^l. N’hanh lah rđiăt le\ jêng rsân ri păng jêr lơh bah lơn, jêng he ân puh 2 tât 3 tơ\, ăp tơ\ tâm [ah bah 10 tât 14 nar, ri he mơ lơh bah ir rđiăt tuh khuch.

Ơi wa, nău mât chăm poh phân an cà phê tâm rnôk dja ri kônh wa moh ndơ njrăng gay n’hao nău dơi cho\l bu tuh n’hanh kơl an cà phê săk geh play âk mêh?

Thạc sỹ Trương Văn Cao: Đah khay wai ri nău way lôch rnôk he klêh, tơm cà phê păng le\ ndơ sa kah, jêng lha păng êr, n’hanh rnôk he to\ dak ri păng mbra luh kao kơn play. Rnôk mât chăm he njrăng do\ng du rnoh phân dah găp ho\, mpeh phân hoá học ri do\ng ntil phân geh rnoh đạm đêt, ma t^ng nău njrăng đă kônh wa ân do\ng phân poh SA poh đah rnoh âk nklăp 200kg an 1 ha. Đah phân SA ri rlău ma rnoh đạm kơi ntop poh an tơm tâm khay wai ri păng mbra pă an lưu huỳnh an tơm cà phê. N’hanh he mô dơi poh phân hoá học ta rnôk to\ bôk năp, ma ân poh tâm rơh to\ tâl 2 gay an tơm luh kao ue\h lơn. Rlău ma phân hoá học he mbra do\ng phân hữu cơ vi sinh ta ntil dak ma geh rnoh hữu cơ dah găp đo\ng, păng geh ăp chất vi lượng kơl an tơm cà phê ngăch dâk hao jêng tay n’hanh geh nău dơi luh kao kơn play ue\h lơn tâm khay wai.

Ơ dăn lah ue\h wa!

Nu^h răk rblang: Điểu Thân n’hanh Thị Đoắt