Ơi kônh wa n’hanh băl mpôl! Du khay mih dôl tât nău moh ndơ tăm ta neh bah he le\ dơi kônh wa nchrăp bah ơm. Yơn lah đah rnoh khlay tiêu kơt a[aơ, tơm tiêu nha lah nău sơch bôk năp bah âk [on lan kan lo\ mir đo\ng. Gay kơl kônh wa geh tay nău g^t tăm, mât chăm hun hao mir tiêu jo\ jong, tâm nkô| way nkoch “Ndrel hăn [on lan kan lo\ mir” ăp nu^h rnâng kan tuch tăm mbra njrăng đă du đêt nkô| nău mpeh kỹ thuật mât chăm, poh phân, njrăng n’gang tu ndru\ng chuh sa an tơm tiêu bôk khay mih.

Kơp tât kêng du\t năm 2015, Dak Lak geh rlău 16.000ha tiêu. Yơn lah, rnoh dja mbra mô n’gle\ ta nê ma hôm hao âk tay lôch khay mih dja. Nău du\t nkoch lah âk [on lan saơ rnoh khlay tiêu hao ri kơt t^ng tăm ma mô ho\ joi g^t na nê| mpeh ntil tơm tăm dja tâm ban kơt ăp rêng mât chăm, njrăng n’gang tu ndru\ng chuh sa đo\ng. yor kơt nê| ăp mir tiêu rdâk tăm ma mô ho\ geh nău đăp mpăn an hun hao jo\ jong tâm let năp aơ tay. Gay mir tiêu hun hao đăp mpăn, jo\ jong, bah ir tu ndru\ng chuh sa, t^ng Tiến sĩ Nguyễn Văn Nam, Groi kruanh Khoa Nông lâm trường Đại học Tây Nguyên ri lor bôk năp kônh wa ân mât chăm di rêng kỹ thuật, do\ng ăp trong njrăng n’gang ntơm bah bôk năp. Rnôk tăm tiêu du\t ue\h lah tăm ta neh pru, suăt dak ue\h n’hanh mô dơi tăm jru reh ngâr dak sor [ư ôm reh. Tâm khay mih rnôk neh âm o tâm di, ue\h an âk ntil tu ndru\ng chuh sa ta tơm tiêu mbra ntoh luh kơt mbr^ng sêt Phitoptora, bu ro\ sa reh…

Tâm bôk khay mih he g^t lah đah trong mât chăm bah kônh wa ri reh tiêu dâk hao jêng tay du\t ngăch, luh du\t âk yơn đah nău way bah bu sa reh ri păng lăp sa reh nse gay rhôp rtăk yor nkô| lah bu ro\ sa reh nse [ư jêng sôt khap jêng ndơ sa kah tâm neh gay pă an tơm geh bu ro\ sa reh lơh n’hanh ăp phân poh geh bu ro\ sa reh do\ng sa le\ jêng nău tam he poh mô âk.

Gay ơm ban saơ ơm bu tuh kônh wa ân way hăn chop uănh mir mbro n’hanh mât kloh ue\h mir tiêu ma trong koh le\ n’ging dêh rk^t kêng neh prêh 25cm gay ntu tiêu way sơh aih. Koh n’ging rgum le\ rngôch lha geh bu tuh n’hanh ndjôt hăn su. Tiến sĩ Nguyễn Văn Nam njrăng đă:

Lôch rnôk klêh kônh wa ân koh n’ging njêng mpu\m lha tâm di n’hanh rgum ndơ sa kah an ăp n’ging hôm [a [a\ n’hanh kônh wa ân koh jăng ăp n’ging geh tu ndru\ng chuh sa, kuaih kloh ue\h mir tâm ban kơt ăp trong lơh bah khêh an tay jăng ăp tơm tiêu i geh bu tuh ta mir.

Lah ntil tơm dơh đah ăp ntil tu ndru\ng chuh sa jêng tâm nău mât chăm tơm tiêu kônh wa njrăng kơi ntop tay ndơ sa kah an tơm du trong tâm di gay tơm hao jêng dăng cho\l ta năp nău rdôl lăp bah ăp ntil tu ndru\ng chuh sa. T^ng nău rblang bah ăp nu^h khoa học, ndơ sa kah tâm di an tơm tiêu lah ân poh âk phân hữu cơ rmu\ ôm gay luh âk mbr^ng sêt tâm rdil đah Phitoptora, poh dah găp ăp ntil phân vô cơ nklăp 1,2 tât 1,5kg/tơm/năm. Yơn lah kônh wa du\t njrăng đo\ng, rnôk poh phân hữu cơ dơn poh phân lôch ndum rmu\ ôm dơm, mô dơi poh phân rêh mbra [ư jêng luh âk mbr^ng sêt tuh. Tiến sĩ Nguyễn Văn Nam njrăng đă:

Ntơm bah bôk khay mih kônh wa njrăng tât nău poh phân đo\ng. Kônh wa ân poh tâm ban ăp ntil phân. Bôk năp lah he ân rgum du\t âk phân hữu cơ đah rnoh âk lah 10- 15kg/năm ri kônh wa ân poh âk phân hữu cơ dja. Nsing kalơ phân hữu cơ, kônh wa mbra kơi poh phân vô cơ NPK ta rnoh tâm di đo\ng. Rlău ma ăp ntil phân NPK đa lượng ri kônh wa nha njrăng tât ăp ntil phân vi lượng n’hanh trung lượng đo\ng nt^t kơt canxi, magie mô lah ăp đồng, bo, kẽm gay he [ư bah bu tuh kruănh lha.

Ndrel đah nê geh du mir tiêu dăng, kônh wa ân tăm tơm n’gar nking sial đo\ng, [ư an n’hâm ue\h wa\r mir tiêu. Lah geh ndơ, kônh wa ân tăm tiêu ta n’gâng rêh gay rgop tâm ban nđik n’hâm sial mir tiêu nkre ma der tăm ăp ntil tơm ntưp rêng bu tuh đah ăp mir tiêu.

Nău phâm [ư tăm tiêu gay săk jêng ue\h mô dơi dơh yơn mô ir jêr đo\ng rnôk kônh wa le\ g^t do\ng ăp khoa học kỹ thuật tâm mir tiêu bah he. Dăn an kônh wa du năm ju\r geh.

Kônh wa n’hanh băl mpôl mhe tă djăt nkô| trăch tă bah Công ty phân poh Bình Điền kan nsum đah nhih pah kan Radio nău ngơi Việt Nam gu\ ta Tây Nguyên [ư.

Nu^h răk rblang: Điểu Thân