VOV4.Mnông: Năm aơ, nău trôk nar mô ueh lăng, duh phang tât ơm, n’hanh ăp rơh mih rlơ\ yan tât ndal, [ư âk rnoh neh tăm cà phê ta n’gor Dak Lak dang kao ơm. Ăp nu^h [on lan kan lo\ mir, bôl ma le\ tă geh g^t âk nău mât chăm cà phê, hôm nha m^n rvê đo\ng mpeh du yan năm mhe n’huch nău geh.

Lah nu^h geh g^t tă mât tăm cà phê, yơn wa Bùi Văn Thống ta xã Ea Kly, nkuăl Krông Pach, n’gor Dak Lak, le\ w^ we\; 2 năm dăch aơ, trôk nar geh nău tât mô ueh ndal, [ư rgâl du đê| nău way tâm nău mât chăm cà phê. Khay mih đê| [ư an tơm mô dơi djrôp sa ndơ kah, găr jê|, khay wai r^ mih play rlơ\ yan [ư an mir cà phê mhe lêh play yơn le\ dang kao jêng mô to\ng kơn play. Yan mhe nơh, nău geh mrỉ cà phê bâh rnăk vâl le\ huch bâh 3 tấn n’gul jur hôm 2 tấn/ha.. năm aơ, ăp rơh mih mhe nơh mbra [ư an cà phê n’huch nău geh ntil kơt năm e. wa Bùi Văn Thống ngơi.

 Yor nău tât bâh trôk nar. Rơh dang kao mhe nơh ua\nh tơm cà phê du\t ueh yơn kanu\ng rgum ta n’ha jêng nău kơn play mô geh.

Mô êng wa Thống, ma ta năp trôk nar mih mô lăng prăng mô sơh, du\t âk nu^h tăm cà phê ta Dak Lak le\ m^n rvê tâm nău mât chăm cà phê. Nô Lê Minh Tuấn, ta xã Ea Kiết, nkuăl Cư M’Gar an g^t:

 T^ng nău tă g^t kan ăp năm lôch geh lêh play gâp koh n’g^ng, lôch ne\ an dơm klâp ma 1 khay an tơm kro r^ mơ to\ dak gay ma an tơm luh dang kao. Yơn năm aơ trôk nar rgâl, geh ăp tơm r^ luh kao ơm, geh ăp tơm r^ kro jêng gâp dôl w^ we\ lah mô g^t poh phân to\ dak gay ma mât chăm tơm tăm.

Dâk ta năp mir cà phê kro hoa\nh, wa Lê Thị Uyên, ta xã Ea Drơng, nkuăl Cư M’gar, nkoch, rơh mih mhe nơh ta rnôk khay 1 mhe nơh ê ho\ to\ng dak gay ma tơm cà phê to\ng luh kao kơn play. Wa rvê nkoch.

 Tơm aơ lah mô to\ng dak, păng luh kao chanh brâp le\ kơt aơ lah mô geh kơn play. Đah mir jay gâp a[aơ lah neh păng mô ueh  đo\ng jêng cà phê mô jêng, r^ a[aơ an geh poh phân to\ dak, puh dak si ta n’ha, nkre lah đă ăp nu^h kan khoa học nt^m mbơh gay ma [on lan hên [ư t^ng.

 Ơi kônh wa n’hanh băl mpôl! Tâm nkô| trăch bah năp nơh, mpôl hên le\ nt^m nti kônh wa n’hanh băl mpôl t^ng groi nđôi, mât chăm mir tơm rnôk mâp mih rlơ\ khay [ư cà phê luh dang kao ơm. Nê lah lôch mih, kônh wa mbra uănh neh ma trong ku^h neh, lah saơ dak lăp jru nklăp 10cm dơm ri ân to\ t^ng cà phê gay cà phê luh kao kơn play. Lôch nê he n’gât tay mir cà phê an tât rnôk mu\n kao cà phê luh tâm chông n’ging ri mơ d^ng to\ an păng luh ngăn. Năm aơ duh phang nchroh mbra ntoch jong rlău nău nchroh, đah ăp mir cà phê kro ranh mô lah djôr tă bah ăp năm bah năp nơh play âk, mô lah ăp mir cà phê i mô geh tơm nching sial, ri kônh wa ân koh n’ging 2 tơ\, mât tay ăp n’ging sro jong mô lah ăp n’ging kruanh hôm rêh, kâp tât rnôk to\ tâl 2 mô lah tâm bôk khay mih mbra koh tay n’ging. {ư kơt nê| mbra kơl an tơm cà phê dăng cho\l lơn đah duh phang.

Mpeh nău mât chăm poh phân an mir cà phê luh dang kao kơn play ơm tă bah mâp trôk mih rlơ\ khay, phóng viên Đài TNVN way gu\ kan ta Tây Nguyên ôp kỹ sư Nguyễn Văn Duy, cán bộ kỹ thuật Công ty cổ phần phân poh Bình Điền, jă kônh wa n’hanh băl mpôl gu\ djăt:

Ơi kỹ sư Nguyễn Văn Duy, t^ng uănh năl bah ăp nu^h khoa học ri ta Dak Lak, ăp rơh mih mhe aơ nơh le\ [ư âk neh tăm cà phê dang nklăp 20 tât 30% rnoh âk kao. Ndr^ kônh wa phâm mât chăm poh phân an ăp mir cà phê dja an du\t geh nău tam mêh?

Êng gâp uănh năl ri rơh mih mhe aơ nơh kơl an [on lan Dak Lak lah êng n’hanh Tây Nguyên lah nsum bah ir roh hoach dak to\, n’hanh he mô dơi rvê âk ir đo\ng, yor kao ho\ luh dang n’glang le\ ma mir hôm ri nău dơi kơn play ue\h hôm, n’hanh kao rnôk mâp trôk duh le\ nhop huănh ri play păng le\ kơn hôm, a[aơ he kâp to\ tâl 2 phâm [ư dơm. Rnôk tơm le\ luh kao rơh dja, he njrăng nkô| nău ndơ sa kah: yor kơt ăp năm he to\ mơ d^ng luh kao, ri to\ bôk năp kơt lah mô poh phân; yơn ma năm aơ rơh 1 luh kao âk hôm ri mha êng du đêt. Năm aơ le\ rngôch ăp mir cà phê geh play đêt da dê jêng tơm cà phê nha hôm nđ^r ue\h đo\ng. Yơn rnôk le\ luh kao kơn play rơh 1 ma he mô kơi ntop poh ndơ sa an păng, ri tơm cà phê rnôk mâp trôk duh n’hanh sial kơt a[aơ ri păng mbra [ư an tơm khar ngăch. Yor kơt nê| ma gâp njrăng đă lah năm aơ poh phân tâm rơh 1 mbra ue\h lơn du\t âk. Kơi ntop poh ndơ sa kơt nê| mbra kơl an nău hao têh play, bol ma tâm rnôk play krât gâng, n’hanh kơl an tơm hao jêng dăng lơn, n’hanh păng mbra kơl bah ir ru\ng play tâm năm bah kơi. Nê lah nău njrăng kơl kônh wa nchrăp ndơ do\ng tuch tăm mât chăm tơm cà phê tâm rnôk a[aơ.

A[aơ ri [on lan du đêt ntu\k le\ ntơm to\ dak rơh 1 an mir cà phê. Na nê| ri nău poh phân an mir tơm tâm rnôk dja phâm [ư mêh wa?

Bah ntơm tât a[aơ ri gâp mbơh njrăng lor đă poh phân tâm khay wai [ư 2 tơ\, yor tơm cà phê păng mô dơi rhôp sa le\ 1 tơ\ tâm rnôk nê khay wai 3-4 khay. Ri he tâm pă [ư 2 rơh, mô lah 3 rơh đo\ng. T^ng gâp rơh dja he ân poh dah găp, lah ntu\k i luh rsôl kao n’hanh play ho\ kơn hôm, ri ân poh nklăp 60%. Nt^t kơt khay wai he poh nklăp 5-6 lượng 1 tơm, ri rơh dja ân poh 3-4 lượng, n’hanh rơh to\ tâl 2 he kơi poh tay 2 lượng dơm. Ndr^ mbra tâm di lơn, kơl an tơm luh mu\n kao ma rơh mih mhe aơ nơh mô ho\ to\ng kru\l gay luh dang, ri to\ tay bah kơi păng mơ luh kao. Tâl 2 n’hanh du\t khlay lah kơl tơm nkre hao jêng ue\h nkre mât rnoh play le\ kơn, n’hanh păng mbra kơl an hao jêng jo\ jong mpeh mât ndơ sa kah tât khay 5 khay 6 mbra bah ir ru\ng play nse.

Ơi wa tâm rnôk dja, trôk nar kro phang, mô to\ng dak to\, [on lan mbra kơi ntop tay ndơ sa an cà phê ma trong mpli phân vi lượng puh lha dơi đo\ng?

Lah phân vi lượng nklâm do\ng gay poh tơm ri mô dơi mpli gay puh lha. Puh bah lha lah ăp dak si mpli n’hanh puh gay tơm lăp na nê| bah lha. Păng êng đah phân poh tơm lah an tơm lăp sa ta rsău rhôp tât reh. Kônh wa saơ lah rvăt 1 bao phân đầu trâu khay wai ri tâm nê geh du nklâm super max 200g, êng nklâm dja geh ăp dak trung vi lượng, ri mbra mpli n’hanh puh ma lha dơi, mô lah he mbra dơi tâm pot nsum đah phân poh tơm. Hôm tâm ăp ntil phân poh ma lha ri geh ăp to\ng dak trung vi lượng gay kônh wa puh.

Ơ dăn lah ue\h wa!

Nkô| way nkoch “Ndrel hăn [on lan kan lo\ mir” nar aơ mhe nt^m nti kônh wa n’hanh băl mpôl trong poh phân an tơm cà phê luh dang kao kơn play ơm tă bah mâp ăp rơh mih rlơ\ khay. Dăn an kônh wa n’hanh băl mpôl mât chăm mir tơm geh nău tam gay săk geh du\t âk./.

            Nu^h răk blang: Điểu Thân n’hanh Thị Đoắt