T^ng Chi cục Bảo vệ thực vật n’gor Dak Lak, a[aơ bu tuh kh^t ngăch kh^t mbrơi ta tơm tiêu le\ lơh kh^t nklăp 150ha tiêu, neh geh ntưp bu tuh nchah nchrai tât 1 rbăn ha, rgum lơn âk ta ăp nkuâl Ea H’leo, Chư Quynh, Buôn Đôn…Nkô| bah nău dja lah tă bah trôk nar tâm bah ri aơ nơh neh tăm tiêu hvi ndal, lơn âk lah neh tăm mhe mô ho\ geh nu^h [on lan uănh khlay tât rgâl[ư ue\h neh, lơh tơm bu tuh n’hanh mô geh mât chăm di rêng kỹ thuật [ư ăp ntil sêt sa reh hao jêng âk./.

Bâh rnoh găr nti cà phê kơl an bâh ntu\k kan mât ua\nh cà phê Ca cao Việt Nam, bâh bôk khay mih tât a[aơ [on lan kan lo\ mir n’gor Gia Lai le\ tăm mhe n’hanh geh tăm tay 835 ha cà phê. Ăp ntu\k geh rnoh neh tăm cà phê mhe n’hanh tăm tay geh âk lah Ia Grai, Đức Cơ, Đăk Đoa…a[aơ rnoh neh cà phê tăm mhe dôl hun hao ueh, rnoh tơm rêh geh âk, kơl an [on lan đăp mpăn bâh nău mât chăm.

T^ng nău lư bah ntu\k rgum tuch tăm mât rong Đà Lạt, năm 2014, săk geh tơm hồng sa play hu\ch du\t âk, tât 50% rnoh âk geh lam nkual. Nkô| lah tơm hồng sa play geh bu tuh lam hvi. Ntil bu tuh [ư kruănh lha, ru\ng lha n’hanh play. Bu tuh way ntoh tâm khay mih nkre lah khay hồng luh kao kơn play. Bol ma rnoh âk geh hu\ch yơn rnoh khlay play hồng ta ntu\k tăch rgâl hao mô âk, dơn ta rnoh 3.500 tât 5000đ/kg dơm jêng tât geh âk neh tăm tơm hồng geh ntlơi jăng. A[aơ ntu\k rgum tuch tăm mât rong Đà Lạt dôl joi trong gu\ m^n lơh bah si bu tuh an tơm hồng, kơl kônh wa joi trong pơk an ntil tơm sa play dja./.

Nău klo kluk [ư sa ba le\ geh tay ta ăp nkuăl Sa Thầy, Ngọc Hồi, Đăk Tô, Kon Braih bâh n’gor Kon Tum đah rlău 103 ha ba geh bu tuh. Nkô| nău lah yor trôk nar mih sial mih l^t, âk rnăk [on lan rong klo ta ăp dak bât yơn mô geh [ư prêh bơ n’hanh mô geh nching jêng lah klo t6ng dak hoch lăp ta lo\ deh kon. N’gâng kan tuch tăm ta ntu\k le\ [ư ăp ntrong kan gay jêng rnoh neh ba geh kloh kluk sa dôl ntơm huch đo\ng.

Ta rơh hăn pah kan dăch aơ ta nkuăl Krông Pách, n’gor Dak Lăk, hên le\ geh tăng [on lan nkoch âk nău rmiăt chuh găr cà phê. Hên dăn nkoch nău aơ.

Nô Phạm Văn Hùng ta tổ dân phố 9, nkuăl têh Phước An, nkuăl Krông Pách an g^t: rnăk nô geh 1,6 ha cà phê, râng geh ăp năm nô geh rlău 3 tấn cà phê găr. Yơn lah, ăp năm roh bâh 2 tât 3 tạ yor rmiăt chuh play.

Kơt lah ăp năm geh khuch tât nău âk geh play da dê yor lah rnôk rmiăt chuh ta trôm săk găr [ư n’gơch n’hanh găr mô ueh săk. Lah rmiăt hun hao âk r^ roh klâp ma 10% tâm le\ rnoh geh bâh mir tơm. Du tấn r^ roh klâp ma 1 tạ yor rmiăt aơ lôch he lêh play, ih kro  ma hôm nha geh păng chuh đo\ng, ih tât rnôk kro hôm 13 độ mơ kh^t, lah he uh mô nă sơh păng lơ ma chuh ngăch.

Gay ma njrăng rmiăt, ăp năm nô Hùng rvăt dak si mât tơm tăm s^t puh bâh ntơm play hôm nha l^t yơn dak si mô geh tam đo\ng. mô êng nô, ăp mir cà phê bâh [on lan ta nkual aơ geh kơt ne\ da dê. Nô u\ch ăp ntu\k kan têh an geh ngăch nău kan kơl an [on lan săm njrăng rmiăt chuh ta play cà phê aơ.

U\ch mô dơn an gâp ma le\ [on lan ta aơ u\ch mhâm [ư gay ma dơi săm bah rmiăt aơ an đăp mpăn nău ueh geh. Lah geh cán bộ tât nt^m nti r^ lơ ma ueh, lah mô r^ mbơh ma s[ an hên mô lah mbơh đah ăp nău êng gay ma an [on lan dơi g^t ăp ntil dak si săm bah ntil bu tuh aơ.

            Ntơm bah nău lah bah nô Phạm Văn Hùng ta tổ dân phố 9, thị trấn Phước An, nkuâl Krông Pách (Dak Lak), mpôl hên le\ mâp kỹ sư Vũ Thị Thanh Bình, groi phòng kỹ thuật, Chi cục Bảo vệ thực vật n’gor Dak Lak gay joi trong njrăng n’gang ntil si bu tuh dja.

            Kỹ sư Vũ Thị Thanh Bình an g^t: rmiăt chuh play cà phê le\ rngôch puăch rơh hao têh: tăp- kon ndru\ng nse- n’hu- rmiăt jêng kranh. Aơ lah ntil rmiăt nđôch jong bah 2,5mm- 4mm. rmiăt chuh play lăp tâm găr, kôr jêng trong lăp tâm trôm gay ma deh tăp. Ndru\ng nse sa mbuh môi chuh. Rmiăt u\ch rêh tâm play du\m, lơn lah ăp play kro kalơ tơm n’hanh ru\ng ta neh.

            Tăp rmiăt rêh wa\r năm tâm mir cà phê, rnôk geh tơm ndơ mât păng mbra deh luh n’hanh sa play cà phê ntơm bah rnôk play kranh an tât rnôk du\m, mô dơn nê găr cà phê ih mô ho\ lăng kro nha geh rmiăt chuh sa đo\ng. ăp năm mih ơm, cà phê luh dang kao n’hanh luh play ơm, rmiăt lơn ma deh rơ\ hô lơn. Yor kơt nê| đah ăp play cà phê du\m ơm ri kônh wa ân klêh ngăch d^l, der an ăp play dja [ư tơm ndơ sa mât rmiăt. Kỹ sư Vũ Thị Thanh Bình lah:

            Đah rmiăt dja ri he ân do\ng trong njrăng n’gang rgum. Đah ăp play du\m ơm ri ân klêh lor, ntu\k tât du\m ri ân klêh tât ntu\k nê. N’hanh rnôk klêh ri ân donh le\ rngôch ăp găr ru\ng. lôch rnôk klêh ri ân kuaih kloh ue\h mir tơm, ăp play ru\ng, play ôm ân donh le\, he mbra tâp bôr ndâp mô lah lơh phâm [ư an kloh le\ gay bah ir ntưp rêng tâm mir.

            Lôch rnôk klêh kônh wa ih cà phê ân du\t kro, đăp mpăn rnoh dak tâm găr hôm 11- 12% ri rmiăt mbra mô hôm dơi rêh đo\ng ôh, n’hanh tâm rnôk mât prăp ri ân way uănh mbro rmiăt g^t nha ntoh tay đo\ng. lah do\ng trong hoá học gay ma nkh^t rmiăt dja ri kônh wa ân sơch ntil dak si hôl, dak si mbra hôl tâm trong n’hôr n’hâm rmiăt [ư an păng kh^t. Kỹ sư Vũ Thị Thanh Bình lah:

            Rnôk rmiăt chuh ri păng le\ le\ rngôch tâm trôm play, rnôk dak si mât njrăng ndơ tuch tăm puh lăp tâm trôm ri mô khuch hô tât rmiăt đo\ng, ma rnôk puh ri kônh wa way mô puh na nê|. Lah do\ng dak si dja ri kônh wa ân do\ng dak si hôl ri mbra hôl lăp lah do\ng ăp dak si puh tât ban săk păng mơ ri rmiăt dja păng mô dơi kh^t.

            T^ng trong nt^m nti bah kỹ sư, kônh wa mbra do\ng du đêt ntil dak si kơt bah kơi aơ:

-          Bullstar, mpli 20- 25ml dak si/161 dak

-          Nitox 30EC, mpli 20- 25ml dak si/ 10lít dak

-          Nibas, mpli 25- 30ml dak si/10 lít dak

-          Bini 58, mpli 20- 30ml dak si/10lít dak

-          Bonus 40EC, mpli 20- 25ml dak si/10 lít dak. Puh dak si kalơ play ntơm bah rnôk play hôm w^t, puh 2 tơ\ tâm [ah 1 khay. Ăp tơ\, ăp ha puh le\ 500 lít dak si le\ mpli.

Yơn lah, kỹ sư Vũ Thị Thanh Bình mbơh njrăng lor tât kônh wa [on lan kan lo\ mir mô dơi do\ng lăn âk ir trong mât njrăng ma hoá học đo\ng, ma ân do\ng trong mât njrăng rgum: Klêh ăp play cà phê du\m ơm, kuaih kloh le\ mir tơm lôch rnôk klêh play lah trong [ư du\t ue\h gay bah ir rmiăt chuh play cà phê.

                        Thị Đoắt-Điểu Thân răk rblang