Tăm tâm breh tiu đah ăp tơm cà phê dôl lah ntrong kan geh âk [on lan kan lo\ mir ta Dak Lăk [ư, gay ma n’hao nau geh wa\ng sa, bah bu tuh, n’hao nău mât ueh mir tơm. Đah rnoh khlay tiu ta rnoh rlău 130 rbăn rpăk/1kg tâm âk năm ba năp, âk nău kan tăm tâm breh le\ geh nău geh âk đah mir cà phê tăm êng.

Jay nô Lê Văn Nguyên ta thôn Hiệp Đoàn, xã Quảng Hiệp, nkuăl Cư M’gar, n’gor Dak Lăk geh 1 ha cà phê 10 năm. Yor mô geh tơm nku\m n’hâm jêng mir tơm ngăch kro. Mât chăm hô, kanu\ng an nău geh rlău 2 tấn/ha. Dơi geh nău mbơh nt^m bâh ácn bộ khuyến nông ta nkuăl, nô [ư tăm tiu tâm breh tơm keo [ư n’gâng tiu, gay ma geh tay du tơm tăm geh nău wa\ng sa, nkre geh tơm nku\m n’hâm. Tâm du mbor cà phê, nô tăm du mbor tiu.

Lôch geh nkra mhe, mir tơm bâh nô geh tay bơi tât 300 n’gâng tiu. Tơm cà phê geh nku\m n’hâm, geh nching sial, jêng n’ging jong n’hanh nău geh âk. Năm meh nơh, nô geh rlău 3 tấn cà phê găr n’hanh bơi tât 1,6 tấn tiêu, nău geh wa\ng sa âk rlău.

Tâm tâm breh tiu ta mir cà phê đo\ng, ta Dak Lăk hôm nha geh âk nău kan du\t săk rnglăy êng, kơt nô Lê Đình Phục, thôn 13, xã Tân Hoà, nkuăl Buôn Đôn, đah rlău 300 n’gâng tiu; cty cà phê Thắng Lợi, đah rhiăng tơm muồng nching sial le\ geh [ư nkre n’gâng tiu, geh n’gâng nău geh tât 10 kg/1 năm.

Nău nsum bâh ăp nău kan tăm tâm breh tiu ta cà phê geh âk nău dơi, le\ geh do\ng n’gâng tơm rêh, lah tơm keo, muồng mô lah lồng mức. ăp n’gâng rêh prêh 5 met, nkre ma nku\m n’hâm an tơm cà phê, nkre n’hao nău jong n’gâng tiêu an nău geh âk. Nău nsum bâh ăp nău kan tăm tâm breh ta mir cà phê ta Dak Lak a[aơ lah cà phê hôm nha lah tơm tăm ngăn, tiu tăm rlưn dơm, nău mât chăm mô êng đah mir cà phê tăm êng đo\ng.

            Tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam, tă [ư kruanh Phòng kỹ thuật Viện khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên le\ an âk năm gu\ m^n n’hanh du\t tâm di đah ăp trong leo tăm rlu\ tiêu tâm mir cà phê. Tiến sĩ an lah, rlău ma geh mpeh wa\ng sa ri trong leo [ư dja hôm geh nău ue\h êng đo\ng lah tơm tiêu đêt geh bu tuh lơn, hôm tơm cà phê đêt to\ dak lơn n’hanh năm rêh jong lơn đo\ng:

            Tăm tiêu rlu\ tâm mir cà phê geh nău ue\h êng lah đêt bu tuh lơn yor tăm rlu\ kơt nê| păng geh nking nchăng yor ăp tơm cà phê jêng nău ntưp rêng bu tuh đah tơm tiêu păng đêt lơn n’hanh cà phê păng geh nku\m n’hâm yor tơm tiêu, bol ma nău geh đêt lơn yơn păng nâp dăng”.

            Yơn lah, t^ng tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam, ăp nu^h tơm mir a[aơ tăm rlu\ tiêu tâm mir cà phê ma mât chăm tâm ban kơt mir cà phê ngăn lah mô di. Nkô| yor lah tơm tiêu tăm bah kơi cà phê, reh bah cà phê le\ mbâl, lah mô mât chăm tay ri nău săk geh play bah ăp tơm tiêu mô âk. Ăp năm bah kơi nê, 2 tơm dja ndrel rgum joi ndơ sa tâm du blah neh, jêng ân geh mât chăm tay an ue\h lơn.

            Bah meng nê kônh wa ân kơi ntop to\ tay dak an tơm tiêu tâm rnôk cà phê ntơm an klêh play. Dak ta rnôk dja mô khlay đah cà phê, yơn du\t khlay đah tơm tiêu, yor păng [ư an play tiêu l^t ue\h lay lơn. Tiến sĩ Tôn nữ Tuấn Nam nt^m nti:

            “Nău way lah nklăp tâm khay 10 dương lịch lah le\ mih he klêh cà phê ri mô kâp to\ dak, bol ma kơt nê| rnôk nê tơm tiêu dôl ma play n’hanh u\ch geh săk jêng âk ri ân to\ dak. Du đêt nu^h tăm rlu\ to\ dak an tơm tiêu ri tơm cà phê luh kao rlu\ rle\, bol ma kơt nê| he dơn to\ dak nklăp 50- 70 lít n’hanh to\ 10 nar du tơ\ tâm rnôk nar duh hô tơm tiêu nhop huănh, lah tơm tiêu mô saơ mpơl nhop huănh rnôk dôl mât play ri mô kâp to\ dak ka đôi an tât cà phê to\ rơh ngoăy ri to\ nkre du tơ\ an tơm tiêu d^l”.

            Rlău ma nê, tiến sĩ Tuấn Nam njrăng đă kônh wa, lah rnôk [ư tăm rlu\ tiêu tâm mir cà phê ri kônh wa njrăng ân tăm n’gâng rêh lah keo dậu mô lah muồng đen, yor bar tơm dja rnoi tuh, mô tâm pit sa đạm đah tiêu n’hanh cà phê. Rnôk tăm rlu\ tơm tiêu, ân sơch tâm [ah ta n’gor đah 4 tơm cà phê. Ntu\k dja nkre to\ng măt nar lăp, nkre ma sơh prêh, tơm tiêu mô geh dak sor trăm ôm reh. Tâm mir cà phê kônh wa â tăm tiêu ta mpeh njônh ntu bah tơm cà phê ri tơm tiêu mbra mô geh nkân dak sor  tâm khay mih n’hanh mbra dơi der nău ndâp băm dak. Du nău njrăng đo\ng rnôk do\ng trong tăm rlu\ dja lah kônh wa ân njrăng tâm rnôk koh n’ging nku\m n’hâm lơn lah tâm khay mih gay der bah n’glu n’hâm, yor rnôk mir geh n’glu n’hâm ri geh ma nău bu tuh le\ ma tơm tiêu n’hanh mir cà phê du\t âk./.

                                                                                    Thị Đoắt-Điểu Thân răk rblang