VOV4.M’nông:  

            Tâm rnôk a[aơ tơm tiêu dôl lăp tâm rnôk mât play. Aơ lah rnôk du\t khlay n’glêh an tât săk geh, kah ue\h play tiêu. Jêng nău ntơm u\ch geh ndơ sa kah bah tơm tiêu rnôk mât play mbra kơl kônh wa geh tay nău g^t mât chăm tâm di, ntơm bah nê đăp mpăn tơm tiêu an săk geh đăp mpăn. Bah kơi aơ lah du đêt nău lư mpeh nkô| nău ndơ sa kah tâm ban kơt ăp nău njrăng đă rnôk poh phân an tơm tiêu rnôk mât play. Jă kônh wa n’hanh băl mpôl gu\ djăt.

            Kơt du\t âk tơm tăm êng [a [a\, tiêu u\ch geh rnoh phân poh kơi ntop tay ăp to\ng ăp chất đa lượng, trung lượng n’hanh vi lượng đo\ng lơn lah tâm rnôk mât chăm an săk geh jêng âk kơt a[aơ. Nău ngăn geh a[aơ, do\ng phân vô cơ lah ngoăy tâm ăp trong nkra pă an ăp to\ng ndơ sa kah kơt đạm, lân, kali, lưu huỳnh, can xi, magie, gay kơl n’hao săk geh tơm tăm đo\ng. T^ng ăp nu^h khoa học nău kơi ntop phân poh vô cơ tâm di mbra kơl tơm tiêu hao jêng dăng cho\l đah ăp ntil tu ndru\ng chuh sa đo\ng. Nkre ma g^t kloh nău u\ch geh ndơ sa tâm rnôk hao jêng bah tơm tiêu đo\ng mbra kơl tơm rhôp sa ue\h ndơ sa kah bah phân poh.

            Tâm rnôk tiêu mât play u\ch geh mpeh đạm, kali hao âk, nău u\ch geh mpeh lân ju\r hu\ch. Đạm geh nău tam [ư an play hao têh ngăch, nta trong dơh an nău rgum săk găr dơh ue\h, [ư n’hao nău geh n’hanh săk kah. Ăp chât trung vi lượng geh nău tam [ư tâm ban ăp ndơ sa kah tâm tơm, [ư rtuăl săk play kơl tiêu chăt n’hanh geh [ô kah hăng lơn. Yor kơt nê| nău kơi ntop ndơ sa kah tâm di rnôk dja mbra n’glêh an nău săk geh n’hanh săk kah tiêu tâm kêng du\t năm.

            Tiến sĩ Nguyễn Văn Nam, rnâng kan mât njrăng si tăm, nhih nti Đại học Tây Nguyên an g^t:

            Rnôk dja lah rnôk găr tiêu dôl hao têh n’hanh rgum âk dak sơh tâm găr tiêu ri kônh wa ân do\ng ăp ntil phân khoáng NPK ăp to\ng. Bah meng nê kônh wa ân do\ng ăp ntil phân vi lượng mha êng lah geh âk rnoh Kali gay kơl play tiêu têh săk tâm rnôk dja.

            Yơn lah, a[aơ mô đêt nu^h tăm tiêu kơi ntop poh lăn âk ir phân poh vô cơ tâm rnôk mât play yơn rgum lơn âk ăp chất đa lượng ma mô njrăng tât ăp chất trung, vi lượng. Nău dja [ư roh tâm ban âk tâm nău kơi ntop ndơ sa kah an tơm. Jêng tât geh nău mo\k o\l ndơ sa. Nău mpơl du\t kloh lah bu tuh bêk lha, êr lha, kruănh lha, ru\ng play…Thạc sĩ Phạm Công Trí, Kruanh bộ môn Nông- Lâm – Nghiệp, Viện khoa học kỹ thuật Nông Lâm Nghiệp Tây Nguyên njrăng đă:

            Tâm rnôk poh phân lah kônh wa njrăng âk tât NPK, a[aơ du đêt NPK nchih TE i ngăn neh bah he mô ho\ to\ng. Rnoh trung vi lượng tâm phân đa lượng lah mô ho\ to\ng. Rnôk poh an to\ng lah poh trung vi lượng gay đăp mpăn ăp to\ng n’hanh njrăng mô dơi poh lăn âk ir trung vi lượng đo\ng mô di lah kônh wa tăng nkoch mô to\ng trung vi lượng poh lăn âk ir mbra [ư jêng mo\k o\l yơn rnoh âk dah găp t^ng nău njrăng đă bah ăp nu^h tơm [ư dơm.

            Bah meng nău kơi ntop phân poh vô cơ ri nău kơi ntop poh tay phân hữu cơ an tơm tăm lah trong nkra tam tâm nău rgâl ue\h jêng neh, n’hao rnoh jêng neh. Aơ lah ntil phân poh mô dơi lah mô to\ng đah tơm tiêu. Phân hữu cơ geh nău mha êng ma phân vô cơ mô dơi geh. Rnôk poh tâm neh rlău ma pă an ndơ sa kah an tơm tăm, phân hữu cơ hôm rgâl ue\h jêng neh, ntơm bah nê n’hao nău tam bah phân hoá học. Phân hữu cơ hôm ntru\t ntrôl nău gu\ rêh bah ăp ka mu\n kaman tâm rdil [ư bah ir geh bu ro\ sa tơm tiêu. Nău dja du\t geh nkô| khlay đah tơm tiêu. Kônh wa ân poh ăp năm ntơm bah 15- 25kg phân ndrung n’gar le\ ndum rmu\ ôm tâm pot đah chế phẩm trichoderma an 1 tơm tiêu, nkre ma an do\ng tay phân nitrat canxi gay n’hao âk canxi n’hanh vi lượng an tơm. Bah meng nê ân kơi ntop tay phân khoáng gay kơl an tơm tiêu hao jêng ue\h, rlău ma nê đah ăp mir tiêu năm bah năp an play âk kônh wa ân kơi puh tay phân poh lha gay kơi ntop tay ndơ sa kah kơl an tơm tiêu ngăch dâk hao jêng tay. Wa Đoàn Mễ, Trạm trưởng Trạm khuyến nông nkuâl Krông Năng, n’gor Dak Lak an g^t:

            Ndrel đah poh phân vô cơ ri he ân poh phân hữu cơ đo\ng. yor đah tơm tiêu nău u\ch geh phân hữu cơ du\t âk. Du năm he poh 2 tơ\  bôk khay mih n’hanh kêng du\t khay mih. Rlău ma phân ndrung n’gar n’hanh ăp ntil phân kônh wa njêng êng ri he ân kơi ntop poh tay phân hữu cơ vi sinh yor tơm tiêu du\t dơh geh ntưp bu tuh ma he njrăng n’gang du\t ue\h yor kơt nê| tâm hữu cơ geh vi sinh vật tâm rdâng tay đah du đêt ntil o sêt kơt phitopthora n’hanh phuradium ta nâm reh tiêu. Yor kơt nê|, he ân nkre poh đah phân hữu cơ- phân ndrung n’gar n’hanh phân hữu cơ vi sinh lah du\t ue\h. N’hanh kônh wa njrăng kơt aơ, hữu cơ vi sinh geh vi sinh vật lah he poh ri đah phân hoá học n’hanh phân hữu cơ vi sinh geh tâm [ah jo\ du\t n’hâm đêt 20 nar gay păng bah khuch tât kamu\n kaman gu\ rêh.

            Trong [ư poh phân an tơm tiêu lah nkô| nău ma kônh wa ân njrăng, bol ma poh phân hoá học mô lah hữu cơ kônh wa ân poh bah lơ măt neh wa\r tơm tiêu, der bah koch trong jru geh lơh khuch tât reh tiêu. Gay phân hữu cơ lăp sa ue\h der n’hui roh rnôk poh bah lơ măt neh ân so\k rhe mô lah pih rêp njâm bah lơ.

            Trong [ư poh phân hoá học du\t ue\h tâm nkual Tây Nguyên lah ân sui phân rnôk neh to\ng l’^t mbe\ wa\r mpu\m lha, ngai đah tơm tiêu bah 60 -70cm sơr neh gay an phân tâm pot đah neh, der bah sơr jru geh lơh khuch tât reh. Lah ơm geh ndơ to\ tâm mir tiêu lah lôch sui phân mô tât mih he mbra to\ an păng lăp tâm neh. Tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam, kruanh phòng Khoa học ơm, Viện Khoa học kỹ thuật Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên njrăng đă:

            Tơm tiêu păng êng đah ăp ntil tơm jong nar êng [a [a\ lah rnôk poh phân bu way koch mbor gay poh tâm nê an neh rmu\ nsôp, yơn đah tơm tiêu lah du ntil tơm ma i reh păng du\t dơh đah ăp ntil bu tuh n’hanh nău [ư tăch reh tiêu lah mô ue\h jêng he poh bah lơ măt neh n’hanh t^ng mông nar phân mbra lêk mbrơi mbrơi tâm neh he mô dơi koch mbor gay poh phân.

            Ndr^ tâm rnôk tiêu mât play kônh wa ân njrăng tât nkô| nău poh tâm ban đah ăp ntil phân đạm, lân, kali n’hanh kơi ntop trung vi lượng tâm di. Do\ng ăp ntil phân hữu cơ vi sinh geh kơi ntop sêt tâm rdil, kamu\n kaman sa lêk lân gay kơl an tơm hao jêng dăng n’hanh dăng cho\l đah ăp ntil tu ndru\ng chuh sa gay tơm play ju\r geh.

          Nu^h rblang: Điểu Thân