VOV4.Mnông: Âk năm dăch aơ, bâh geh do\ng ăp ntrong kan kĩ thuật tâm phân poh an tâm di mpeh rnoh n’hanh âk mpeh ntil, ndrel đah nău rgâl mhe tâm nău mât tăm ba lo\, âk rnăk [on lan ta Dak Lak le\ geh ăp mir ba lo\ an nău geh âk n’hanh ueh jêng. Bâh ne\ mpêt nkrem prăk kan, nău ueh ndơ geh n’hao âk.

Rnăk vâl wa Lê Công Phụng, ta thôn 10, xã Hoà Phú, nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột , n’gor Dak Lak le\ geh nău tă g^t kan rlău 20 năm tăm ba lo\. Ăp năm băp, rnăk vâl wa le\ geh tăm ba t^ng nău way ơm, phân poh mât chăm t^ng nău tă kan kăl e jêng nău geh, nău ueh ba mô âk. Ăp sào ba rnăk vâl wa kanu\ng geh klâp ma 3 tạ ba. Yơn 3 năm dăch aơ, bâh nău tă g^t mhe ndrel đah nău gơih kơt nti mpeh ndơ ueh săk bâh phân poh đah tơm tăm jêng ba lo\ rnăk wa le\ geh 5 sào ba lo\ bâh ntơm 3tạ/sào hao tât 4tạ n’gul/sào. Wa Lê Công Phụng nkoch:

 Ntơm nơh rnôk ê ho\ geh máy mok r^ ku^h ma ti r^ 1 sào kanu\ng geh 3 tạ dơm, a[aơ do\ng tay phân đầu trâu đah Kali r^ a[aơ hao tât 4 tạ tât 4 tạ n’gul. Phân poh r^ tâm di ndrel đah máy mok [ư neh ueh jêng tăm ba jêng lơn. Nchrăp sr^h tăm r^ sui du đê| Urê, tât rnôk ba le\ nâp tơm r^ sui tay NPK, dăch rek r^  sui tay Kali an săk găr ba.

Hôm đah wa Nông Văn Ráng, ta xã Ea Kao, nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột, Dak Lak r^ yor nău dak to\ jêng 1 năm kanu\ng geh tăm du yan. Jay wa Ráng geh 9 sào ba lo\ an nău geh ăp năm geh rlău 100 bao ba. Bâh âk năm tă tăm ba, wa Ráng an lah, gay ma ns^t tay săk rnglay âk bâh tơm ba, du năm an poh to\ng 4 tơ\ poh phân an ba tâm rnôk têh jêng n’hanh hun hao.

Rơh 1 geh nu^h poh Kali, geh nu^h poh Sunfat, rơh 2 poh hao lơn rơh 1 du đê|, 12 tât 15kg/sào, rơh 3 lah 15 tât 20 kg/sào, hôm rơh 4 r^ bâh 8 tât 12 kg Kali yor he poh an săk găr bah nsiăp. Lah poh phân Oli thái đah NPK r^ tơm bah bu tuh lơn Sunfar đah NPK, poh ndơ ne\ sa mbrơi mbrơi mô geh sa le\ du tơ\, poh Sunfat đah Urê r^ [ô ir n’hanh geh bu tuh ngăch, n’hanh âk.

Rlău ma poh phân vô cơ gay ma [ư ueh neh lôch ăp yan, [on lan hôm nha dơi geh hội nông dân đă poh ntop tay phân hữu cơ vi sinh gay ma tâm ban ueh ndơ kah tâm neh. Kơl an tơm ba têh jêng hun hao ueh ta ăp yan ba kơi. Wa Ngô Duy Minh, kruanh hội nông dân xã Hoà Phú,  nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột an g^t:

Đah phân poh r^ a[aơ hên dôl đă [on lan kan lo\ mir do\ng phân hữu cơ vi sinh gay ma mât đăp mpăn an neh ueh pru, mô geh khuch tât neh. Đah phân hữu cơ vi sinh aơ mbra đăp mpăn an nău hun hao jo\ jong an tơm tăm  n’hanh tơm công nghiệp a[aơ, bâh ăp nău kan mbơh tơih ne\, r^ tâm bar pe năm dăch aơ lah nău ueh n’hanh nău geh le\ n’hao âk.

Nău poh phân to\ng ăp, di ntrong, di rnoh n’hanh di rnôk le\ kơl an ăp dâng lo\ bâh [on lan kan lo\ mir ta Dak Lak ueh nđir. Nău geh n’hanh nău ueh rgâl mhe, kơl an [on lan đăp mpăn nău rêh bâh ăp yan ba geh âk.

Phân poh du\t khlay tâm nău hao jêng bah tơm tăm, ns^t tay nău geh wa\ng sa âk an nu^h [on lan, n’hao rnoh khlay ndơ geh [ư. Mô dơn kơt nê|, do\ng phân poh tâm di hôm rgop kơl an tâm ban hao jêng ue\h ndơ rêh đo\ng.

Gay kơl kônh wa g^t kloh lơn mpeh nău tam bah phân poh đah tơm tăm, nar aơ Tiến sỹ Phan Việt Hà kruanh phòng Kế hoạch khoa học n’hanh tâm boh dak bah dih- Viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên mbra nt^m nti kônh wa n’hanh băl mpôl trong poh phân an ns^t geh nău tam rnôk do\ng phân poh an tơm tăm, kơl tơm hao jêng ue\h, ns^t tay nău geh w\ang sa âk an nu^h [on lan, jă kônh wa n’hanh băl mpôl gu\ djăt:

Ơi Tiến sỹ Phan Việt Hà, đah nău do\ng phân poh tâm di mbra phâm geh nău tam đah nău hao jêng bah tơm mêh?

Tiến sỹ Phan Việt Hà: Kơt he le\ g^t do\ng phân poh tâm ban n’hanh tâm di geh nău kan du\t khlay đah hao jêng bah tơm tăm, rlău ma nê hôm geh nău tam êng [a [a\ đo\ng kơt ns^t geh wa\ng sa, ns^t geh ue\h mpeh neh ntu, he g^t đo\ng lah rnôk he poh phân dah găp n’hanh nkre di đah nău u\ch geh ndơ sa bah tơm tăm ri he mbra poh geh d^l nău u\ch geh sa phân poh bah tơm tăm. Rnôk he do\ng phân poh đah rnoh âk tâm ban ri tơm tăm geh kru\l rtah , jêng lah rnôk ma tơm tăm he do\ng ăp rnoh mô tâm ban kơt poh ntil dja âk mô lah ntil ri đêt. Jêng nău he poh tâm ban, nkre di rnoh, nkre poh tâm ban rnoh âk kơt NPK geh ăp chất trung vi lượng lah du\t khlay.

Ơi tiến sỹ, poh phân an tơm tăm rlău ir rnoh ri moh khuch tât ns^t geh wa\ng sa n’hanh neh ntu mêh?

Tiến sỹ Phan Việt Hà: Rnôk he poh phân tâm ban ăp ntil n’hanh rnoh âk tâm di ri he mbra pă an ăp to\ng ndơ sa kah tâm neh an tơm tăm, jêng lah he mô poh lăn âk ir phân, mbra khuch du\t âk tât nău geh w\ang sa jêng lah roh huach prăk do\ng kan âk, kơt nê| mbra khuch tât ns^t geh w\ang sa bah he. He poh phân lăn rmeh ir ri mbra khuch tât neh ntu, nt^t kơt păng [ư jêng chai neh, srat neh, nkh^t kh^t ndơ gu\ rêh tâm neh, mpeh jo\ jong nău nê du\t khlay rvê, mbra [ư jêng sât blak neh, hu\ch nău tam bah tơm tăm t^ng mông nar.

Do\ng tâm di đah ăp ntil phân poh moh jêng nău ue\h an săk geh tơm tăm mêh ơi tiến sỹ?

Tiến sỹ Phan Việt Hà: Tâm nău mât uănh ndơ sa kah an tơm tăm lah nsum ri mpôl hên way njrăng đă kônh wa way an poh lor phân hữu cơ an nău kan tuch tăm bah he. Hữu cơ ri le\ rngôch du\t âk ntil tâm nê geh phân ndrung n’gar, phân hữu cơ vi sinh, phân hữu cơ khoáng n’hanh âk ntil phân êng [a [a\ đo\ng. Phân hữu cơ ri geh nău tam rgâl ue\h jêng neh, njêng an neh rmu\ nsôp, kơl reh tơm hao jêng n’hanh rhôp ndơ sa kah ue\h lơn rđ^l đah neh đêt geh phân hữu cơ. Rlău ma nê ri phân hữu cơ hôm geh nău tam [ư bah srat neh, mbra mât dơi ndơ sa kah du\t âk.

Tiến sỹ moh geh nău njrăng đă an kônh wa tâm nău do\ng nkre đah ăp ntil phân poh an rnôk hao jêng bah tơm mêh?

Tiến sỹ Phan Việt Hà: Đah phân hữu cơ a[aơ ri kônh wa lơn âk do\ng ăp ntil phân kơt he do\ng ăp ntil phân ndrung n’gar, he mbra ndum tay ăp ntil ndo\k mbrâm mô lah ăp ntil nja tơm tăm mô lah ndơ he do\ng ăp nar, rlău ma nê ri geh ăp ntil phân vi sinh tâm nê bu do\ng tay ăp ntil phân vi sinh vật ue\h jêng, ăp ntil vi sinh vật geh nău tam cho\l tay đah ăp ntil bu tuh klach rvê ta tơm tiêu nê lah ăp trong r[o\ng, he do\ng phân ndrung n’gar lah ue\h lơn, n’hanh do\ng tay phân vi sinh gay kơi ntop âk vi sinh vật geh ue\h jêng tâm neh.

Lah ue\h Tiến sỹ.

Nu^h răk rblang: Điểu Thân n’hanh Thị Đoắt