Ngân hàng Nghih dak ta n’gor Dak Lak an g^t, t^ng [ư nău rđău đă bah Thống đốc Ngân hàng Nghih dak, ntơm bah bôk năm tât a[aơ, lam trong kan ngân hàng ta n’gor le\ nsrôih an [ư ăp trong ntuh kơl an manh tâm ăp trong kan an [ư lor, tâm nê an manh tuch tăm- [on lan. T^ng nê, ăp ngân hàng tăch rgâl le\ an rlău 20 rbăn 700 rmen prăk an manh tuch tăm- [on lan, âk 46% le\ rngôch rmeh rnon an manh, hao 12% rđ^l đah bôk năm. Tâm nê, an manh glêh nar lah bơi 12 rbăn rmen prăk; an manh dah găp, jong nar lah rlău 8.700 rmen prăk./.

             T^ng rnoh kơp bâh ntu\k kan mât tơm tăm n’gor Gia Lai, tât a[aơ, ta n’gor le\ geh rlău 227 ha tiu geh bu tuh kh^t ngăch. Nkô| nău lah yor tiu geh tăm ta ăp nkual rđu\ng, luh dak jêr. Ta meng ne\ lah nău tăm n’hanh mât  mô tâm di n’hanh do\ng âk ir phân vô cơ, phân phức hơpự…ăp ntu\k geh rnoh neh tiu kh^t âk kơt lah: Chư Prông 78 ha, Ia Grai 30 ha, Đức Cơ 50ha, Chư Pưh 21 ha n’hanh Chư Sê 26 ha…a[aơ, ntu\k kan mât tơm tăm n’gor Gia Lai le\ nt^m đă ăp ntu\k mât tơm tăm ăp nkuăl tâm rgop đah ntu\k kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao [on lan mbơh nău ngăch geh saơ bu tuh kh^t ngăch n’hanh dăn đă mbơh ăp ntrong mât săm.

Rnoh khlay bum rhu\m ta chợ Đà Lạt ăp nar bôk khay 12 hao tât 25.000đ/kg n’hanh nchroh mbra hôm hao khlay tay đo\ng lah ndơ mô geh âk kơt a[aơ. Ta ăp nu^h tơm mir Đà Lạt, bum rhu\m mhe ju\r ntil tăm jât nar le\ bu hăn dăn rvăt đah rnoh khlay 1000- 1.300đ/bum lôch nê mât chăm êng, an tât rnôk rôk bum tăch. Nkô| [ư nu^h hăn rvăt bum ma mir le\ ma rnôk mhe ju\r ntil tăm lah tă bah ntil ndơ dja a[aơ kroh khar. Tâm rnôk nê, rnoh khlay tăch ta chợ đà Lạt hao tât 25000đ/kg n’hanh nklăp mbra hôm hao tay đo\ng lah tơm ndơ nha kroh khar kơt a[aơ. Đah rnoh khlay tăch dja, ăp sào bum rhu\m nu^h tơm mir geh sa mô ta nâm 20 rkeh prăk ma mô kâp roh mông nar mât chăm./.

T^ng ăp ntu\k kan têh ta n’gor Dak Nông, bri n’ho  mât tăm ta p^t trong Quốc lộ 14 hăn rphot nkuăl Dak Song n’hanh du đê| nkual bri n’ho êng ta nkuăl Dak Glong hôm nha geh kăl nsang, rnôk bâh bôk năm tât a[aơ le\ geh tay 4 rbăn tơm kh^t yor kor ntô n’hanh geh sui đah dak si. Êng bri n’ho mât tăm ta p^t trong quốc lộ 14 ta nkuăl Dak Song, le\ geh kăl nsang tâm bar pe jât năm ba năp ma n’gâng kan têh mô geh lah njrăng, [ưan 430ha tơm tăm ta năp năm 1980 tât a[aơ kanu\ng hôm ê ho\ tât 250ha.

N’gor Dak Nông geh le\ d^ng le\ rlău 23 rbăn mblâm, du\t âk lah ntil ndrôk êr ta ntu\k, ndrôk săk jê|t, jo\ têh. Gay ma n’hao săk rnglăy mât rong, bâh năm 2009, Dak Nông le\ rvăt geh 63 mblâm ndrôk dăm ntil Brahman pă an ăp rnăk mât rong ta nkuăl Chư Jut, [ư t^ng nău kan rlong yơng ntil [ư an ueh mpôl ndrôk. Tât a[aơ, ta nkuăl Cư Jut geh bơi tât 1 rbăn mblâm ndrôk kon, geh rlău 40% ndrôk so\k poăch ta nkuăl. Bâh nău ua\nh nđôi bâh n’gâng kan thú y, rnôk mhe deh, ndrôk kon jâk rlău n’gul đah ndrôk êr, nău jâk râng geh 24 kg. lôch 12 khay lôch deh, ndrôk lai le\ jâk rlău 2 tạ n’gul, tâm rnôk ne\ ndrôk êr geh ê ho\ tât 1 tạ n’gul. Lah nguay tâm âk rnăk bôk năp ta xã Dak Rông, nkuăl Cư Jút rong ndrôk lai, a[aơ rnăk wa Vũ Quang Huy le\ geh 3 mblâm ndrôk lai Brhaman. Wa Huy an g^t nău ueh bâh ntil ndrôk aơ đah ndrôk êr ta ntu\k.

Păng geh nău ueh: bôk năp lah nău jâk he rong so\k poăch r^ jâk lơn. Tal 2 lah dơi tâm rdâng đah ăp nău ji dăng. Tal pe lah ndrôk aơ  du\t dăng lah he do\ng păng cay lo\ mô lah rdeng têk bum mbo bâh trong ngai.

Bâh nău dơi kan ta Cư Jút, du\t năm 2012, nău kan rgâl mhe mpôl ndrôk le\ pơk hvi tay ta ăp nkuăl Tuy Đức, Dak Glong. Wa Bùi Việt Hùng, ta xã Dak Rtih, nkuăl Tuy Đức an g^t, nău rong ndrôk du\t dơh, yor ndrôk Brahman du\t tâm di đah nău mât rong ta ntu\k.

rnoh ndơ sa an ndrôk ta ntu\k r^ du\t âk, lah ta khay mih r^ geh âk pih, n’hanh do\ng an păng sa rhe, rnôk kônh wa rek ba, rpăt ba r^ he rgum s^t, rnôk ma geh mô ru nău kan êng mô geh hăn koh pih r^ le\ geh rhe ne\ an păng sa dơh đo\ng. mât rong a[aơ geh ăch ndrôk ma pih an tơm tăm du\t ueh jêng đo\ng.

Ndrôk dăm le\ yơng ntil an âk ndrôk me ta ntu\k. n’hanh ăp ndrôk lai bôk năp dôl ntơm hao têh ăp nar, ton mbra ns^t tay nău geh âk an nu^h [on lan. Wa Võ Hữu Quang, ta xã Dak Rtih, nkuăl Tuy Đức an g^t.

Ndrôk Brahman ntil mhe aơ, du năm r^ rnoh khlay bâh păng hao rlău 2 tơ\ đah ndrôk êr ta ntu\k. tâm rnôk bôk năp geh ntu\k kan kơl an ndơ\ kon ntil rlong s^t r^ [on lan geh nt^m mpeh kĩ thuật rong, nău yơng ntil, tal 2 lah kĩ thuật [ư ndrung n’gar, ndơ sa..r^ gâp rong ndrôk aơ an đăp mpăn to\ng dăng saon gay ma păng yơng ntil, rgâl ndrôk way mât bâh thôn [on an hun hao nâp ueh.

Mhe aơ, UBND n’gor Dak Nông le\ an do\ng nău hun hao ngăch mpôl ndrôk so\k poăch geh têh lăy, pơk hvi nău yơng ntil ndrôk tât ăp nkuăl tâm n’gor. T^ng ne\, n’gor mbra ntuh kơl tay 163 ntil ndrôk dăm ntil Brahman pă an ăp rnăk mât rong gay ma rgâl dơi ndrôk ta ntu\k. [on lan geh nt^m mpeh nău mât rong, [ư ndrung n’har, nău ndum ăp ntil ndok nja bâh ndơ tăm tơm gay ma [ư ndơ sa an ndrôk. Ndrel đah nău rgâl ntil ndrôk, n’gor le\ kơl an [on lan ntrôl dăng nău kan tăm pih cao sản, mpo\ng tât mât rong têh, nkre lah geh njoat nt^m nti mpôl kan khuyến nông [ư t^ng nău yơng ntil êng, gay ma ngăch geh âk mpôl ndrôk lai.

Kỹ sư Đặng Viết Duân, Kruanh Phòng mât rong, Chi cục thú y n’gor Dak Nông, an g^t, lôch rnôk gu\ m^n săm[u\t ơm n’hanh uănh nău ngăn geh ăp n’gor, n’gâng kan tuch tăm n’gor Dak Nông le\ m^n uănh di na nê| sơch ntil ndrôk Brahman gay lai đah ndrôk ơm ta ntu\k. Aơ lah ntil ndrôk geh âk nău ue\h kơt: Tâm di đah nău geh mât rong bah n’gor, kon lai an rnoh puăch âk, săk puăch kah ue\h, n’hanh ndrôk me lai mbra do\ng an lai njêng đah ăp ntil ndrôk âk săk mblay bah châu Âu đo\ng (Tă bah ndrôk [on tơm ta ntu\k du\t jêt, mô dơi an tâm jơng). Kỹ sư Đặng Viết Duân an g^t:

Kỹ sư Đặng Viết Duân:Kon ndrôk Brahman mpeh rnoi ndrôk ze-bu, kuăl lah rnoi ndrôk u bri nđik, ri mpeh duh nđik trôk nar păng bơi tâm ban đah ntu\k he đo\ng, jêng mpeh ndơ sa păng mô êng đah ndơ sa ndrôk Việt Nam he, yơn lah an păng sa âk đê| dơm, hôm ndơ sa mô ir [ư jêr ôh. Păng sa pih, sa rhe, nkong mbo ăp ntil dơh dơm đo\ng; n’hanh mpôl hên le\ nti an kônh wa [ư ndum ndơ sa an ndrôk tâm khay wai du\t geh nău dơi.

Ơi nô, rnôk mât rong ntil ndrôk Brahman ri kônh wa moh kỹ thuật ân dơi t^ng [ư mêh?

Kỹ sư Đặng Viết Duân:Mât rong ndrôk dja ri tâm ban ndrôk he nê đo\ng: ngoăy lah kônh wa ân njrăng kuaih kloh ue\h ndrung n’gar, bar lah ăch chrach luh ri he kuaih luh n’hanh so\k vôi sui ndum tay gay an lơh nkh^t du đêt tơm jêng nău ji n’hanh ndơ gu\ nde sa. Tâl pe lah t^ng [ư jăp quy định chuh n’gang ji bah nhih pah kan thú y. tâl puăn lah du năm 2 tơ\ chuh n’gang si rkay gu\ nde tâm săk ndrôk, yor ndrôk he way mât m[ơk lêng, bah dih si rkay âk ma păng du\t u\ch gu\ nde tâm săk ndơ dja.

Tâm nău lai ntil đah kon ndrôk Brahman n’hanh ndrôk guh ta ntu\k ri [on lan moh ntil ndơ njrăng mêh, hơi nô?

Kỹ sư Đặng Viết Duân: I ngăn geh du đêt ndrôk me, lơn lah ntil ndrôk bah [on lan [on tơm ta ntu\k, ri păng jêt ir jêng ndrôk dăm hao jơng mô dơi. Yor săk ndrôk dăm kuâng, nkong tăp bah ndrôk jong, du\t jêr lăp dak ngang, ri nu^h mât ân nsrôih ndơ\ ndrôk me gu\ ta ntu\k prêh. Mpeh bôk năp ri năl ndrôk bah he lah ndrôk jê|, jêng mpôl hên ndơ\ kon ndrôk lai Brahman lăp, mô ho\ di lah ndrôk ơih bên, ri n’glăp kon ndrôk dja lah păng tâm di, n’hanh kon păng tâm di đah nting bu\t ndrôk me gay an păng dơh deh đo\ng. Lôch rnôk lai păng luh kon rơh bah kơi nê ri he mơ sơch ăp kon ndrôk me têh ue\h gay an so\k dak ngang ntil ơih bên, kuăl lah săm n’glăp dak ngang, gay n’hao mbrơi rnoh âk mham ndrôk lai.

Ơ dăn lah ue\h nô!

                                                Thị Đoắt- Điểu Thân răk rblang