Ơi kônh wa n’hanh băl mpôl! nkô| trăch “Hăn ndrel đah [on lan kan lo\ mir” nar aơ,  nkoch mpeh nău geh du đê| nău kan rong ca chép geh ăp ntil cá chép way ơm, rô phi, cá trắm n’hanh cá mè bâh [on lan nkuăl Dak Song, Dak Nông. Đah rnoh măt dak rong jê|, yơn lah mât rong di đah kĩ thuật, rnoh geh râng geh ăp tơ\ rong ka geh bơi tât 10 tấn ka/sào măt dak. N’hanh đah nău khlay tăch lah 30-35 rbăn prăk/kg kơt a[aơ, [on lan kônh wa rong ka geh nău geh rhiăng rkeh prăk ăp năm. Tâm nkô| trăch nar aơ, kĩ sư mât rong Phạm Như Nguyệt, cán bộ trạm khuyến nông nkuăl Đak Song, Dak Nông mbra nkoch ăp nău kan geh tât săch ntil, mât rong n’hanh njrăng nău ji tâm nău rong ka chep.

            Ơi kônh wa n’hanh băl mpôl! Lah ntu\k geh rnoh măt dak bât mô âk, yơn nkuăl Dak Song, Dak Nông le\ ua\nh khlay tât nău hun hao săk rnglăy  pah kan wa\ng sa đah ăp nău kan rnăk vâl geh dak bât đah nău kan rong ka chep. Tât a[aơ, săk rnglay pah kan aơ bôk năp le\ geh saơ na nê| ta ăp rnăk rong ka t^ng ntrong kan aơ.

            Năm aơ lah năm tal 2 rnăk nô Điểu Lơi, ta thôn 6, nkuăl têh Đức An, nkuăl Dak Song, n’gor Dak Nông [ư rong ca chép. Tâm rnoh măt dak hvi rlău n’gul sào măt dak, rnăk Điểu Lơi le\ rong 4 ntil ca geh cá chép ntil mhe V1, cá rô phi, cá trắm n’hanh cá mè. Tâm ne\ cá chép geh rnoh 60%, ăp ntil ka hôm e geh 40%. Yan năm e, rnăk Điểu Lơi geh rlău 5 tấn ca ăp ntil, geh rlău 150 rkeh prăk. Hôm rơh aơ, lôch bơi tât 2 khay mbơk ntil, ka le\ têh 2-3 lău ti. Điểu Lơi an g^t, lah do\ng di kĩ thuật, ca têh du\t ngăch, săk rnglăy wa\ng sa âk lơn đah ăp năm ba năp.

            Nu^h [on lan rong ka di t^ng nău ntru\nh, nt^m mbơh bâh ăp cán bộ nti nău kan r^ ka mbra ngăch têh n’hanh đăp mpăn ueh kloh, ka mô geh nuh srê, đah rnoh tăch 20-30 rbăn prăk/kg r^ nu^h [on lan mbra geh nău geh đăp mpăn.

            Rnăk wa Chu Văn Nhơn, gu\ ndrel ta thôn 6, nkuăl têh Đức An, nkuăl Dak Song geh 2 ntu ka đah rnoh hvi mat dak klâp ma 1 rbăn met vuông. Năm bôk năp rong ka t^ng di đah nău rong ka chép, geh kơl an ntil n’hanh ndơ sa. Wa Nhơn hôm nha ntuh rong tay 30 rkeh rpăk gay ma [ư ueh ntu ka n’hanh ăp rnoh do\ng kan êng. Lôch rlău 2 khay rong, a[aơ ka le\ têh tâm ban. Wa Chu Văn Nhơn, gu\ ta thôn 6, nkuăl têh Đức An, nkuăl Dak Song ngơi:

            Mbơh nău kan rong tui ka, geh naư kơl an bâh ta nkuăl têh rnăk gâp le\ rong ăp ntil ka 1 lah ca chép, 2 lah rô phi n’hanh 3 lah trắm n’hanh mè hao đo\ng. tâm rnôk rong r^ gâp rong ka têh, mpeh nău ji r^ ê ho\ geh saơ, du nar hên an sa 2 tơ\ lah ôi n’hanh kêng măng, tât rnôk a[aơ lah hên an sa 1 nar bâh 7-8 kg.

            T^ng nău mbơh bâh trạm khuyến nông nkuăl Dak Song, bâh naư geh bôk năp bâh yan rong ka bôk năp, a[aơ ntu\k kan aơ dôl mbơh tơih nău kơl an ăp rnăk geh rong ka t^ng nău kan aơ. Lam nkuăl a[aơ geh bơi tât 300 rnăk rong ka đah le\ rnoh rong rlău 70 ha rnoh măt dak. Đah nău kơl mpeh ntil, ndơ sa n’hanh kĩ thuật rong kan t^ng nău kan rong ka tâm breh le\ ntop n’hao naư geh âk ka ta nkuăl yôk prêk aơ.

            Ơi kônh wa n’hanh băl mpôl! T^ng kỹ sư mât rong Phạm Như Nguyệt, cán bộ nhih pah kan ntru\t nsôr tuch tăm mât rong nkuâl Dak Song, n’gor Dak Nông: Djăt ma geh đê| đă tơm prăk ntop đah mông nar mât chăm, [on lan mbra ndăn do\ng ăp n’glău dak, nkre ma to\ an tơm tăm nkre ma hun hao wa\ng sa bah mâp ka ndop.

            Nkoch mpeh trong leo kan dja n’hanh rêng [ư kỹ thuật ntơm bah nchrăp n’glău dak, ntil, mât chăm, trong njrăng n’gang nău ji an ka, kỹ sư Phạm Như Nguyệt an g^t:

            “Trong leo mât tâm rlu\ âk ntil ka lah ka V1 jêng âk tât 60%, hôm ăp ntil ka êng [a [a\ lah ka mè ka trắm mô lah ka rô phi ri ăp ntil âk bah 10 tât 15%. Đah nău u\ch bah mpôl hên lah n’hao săk geh mât ndrel du n’glău dak mât, yor mât âk ntil ka mbra ntêr le\ ndơ sa êng êng tâm trôm dak”.

            Kỹ thuật sơch ntil tâm ban kơt n’glău dak mât đo\ng phâm nchrăp lor rnôk nklăch mât mêh, ơi kỹ sư?

            “Lor bôk năp mpôl hên [ư nt^m nti an ăp rnăk nchrăp lor mpeh kỹ thuật [ư n’glău ka đo\ng, lor bôk năp lah ndjoh suăt le\ dak ơm lôch nê [ư klaih kloh ue\h kuar rvach ăp pih rêp wa\r n’glău lôch nê so\k vôi poh đah rnoh âk lah 15- 20 kg/sào rnoh âk poh dja uănh t^ng rnoh âk ăch găm rmih bah neh, rnoh ăch găm rmih lơn ma âk ri rnoh vôi poh lơn ma hao, lôch nê ih sơh ntu\r n’glău an tât rnôk dak bo\k ta n’glău đang têl jâng s^m lah găp hôm. Mô dơi ih sơh jo\ ir yor ăp jâng neh le\ geh ntưp ăch găm rmih ma ih âk ir ri mbra [ư jêng luh tay ăch găm rmih n’hanh tơm dak lơn ma srat. Lôch rnôk ih ntơm bah 5-7 nar [ư poh phân gay ma njêng luh ăp ndơ sa geh êng tâm dak hao rơ\. Lôch nê lah [ư so\k dak bar tơ\, lor bôk năp mbra so\k nklăp 30- 40cm n’hanh ntrăm n’glău bah 3-5 nar, rnôk dak n’glău rgâl jêng ư\r he mbra [ư n’glăp dak tâl bar rnôk dja he n’glăp bêng rnoh dak tâm di đah mât ka lah 1m7 n’hanh [ư nklăch ka ntil. Lor rnôk nklăch ka ntil he ân rvăt kon ntil ue\h, tơm ntil ân rvăt ta ntu\k nsing nơm jo\ năm, kon ntil dja ân ngăch dăng l^t ue\h lam săk. Ka ân têh tâm ban da dê sơch ka lăn têh ir mô lah jê| ir păng mbra jêr tâm pit geh ndơ sa n’hanh hao têh mô tâm ban nê lah mpeh trong sơch ka ntil”.

            Ơi kỹ sư, tâm rnôk mât rong ri kônh wa moh ndơ njrăng nău ji an ka mêh?

            “Tâm rnôk mât, geh du rêng mât chăm ma he ân njrăng nê lah nău ue\h tơm dak jêng ân way rgâl mhe tơm dak tâm n’glău. R^ng ntơm bah 10- 15 nar he ndjoh rgâl dak du tơ\, rnoh âk dak rgâl mbra bah 30- 60% uănh t^ng ue\h rsang dak n’glău. Du nău đo\ng lah he ân njrăng uănh khlay tât ndơ sa pă an ka, pă ăp to\ng mpeh rnoh âk yơn ân đăp mpăn mpeh rnoh săk kah gay der nău ji pu\k ndu\l an ka đo\ng. mô dơn pă an ndơ sa he ndra ma [ư êng an ka sa ma he poh phân âk an n’glău gay ma njêng tơm ndơ sa kah rmu\ ôm tâm n’glău đo\ng. Ta ka hôm geh nău ntoh bôk hơp jêng he ân njrăng uănh nău hơp ntoh bôk ka đo\ng tă bah 2 nkô| nău ji n’hanh săk rêh: rnôk geh măt nar sol tâm măt dak ri ka mbra nhâp ju\r yơn rnôk măt nar luh prêh n’hanh nar chril ka nha mô u\ch nhâp đo\ng ma hôm ntoh bôk bah lơ măt dak ri he ân njrăng nklăp lah ka le\ geh nău ji ntoh hơp bôk ka. Mô lah tơm dak djơh rkhăl ir, ka tâm trôm dak mô to\ng oxy jo\ nar ri ka geh nău ntoh bôk jo\ jong trong nkra lah he ân rgâl dak gay n’hao âk oxy n’hanh n’hu\ch bah rnoh ntưp djơh rkhăl bah tơm dak.

            Dăn lah ue\h wa!

            Nkô| trăch “Ndrel hăn [on lan kan lo\ mir” tât ta aơ ho\ le\ jêh. Lah ue\h kônh wa n’hanh băl mpôl le\ pơk djăt. Ăp ntil nău u\ch ôp tât nău kan tuch tăm, mât rong dăn njuăl tât Ban biên tập chuyên mục “Đồng hành cùng nhà nông”- Cơ quan thường trú Đài TNVN tại Tây Nguyên, số 19A Lê Duẩn, thành phố Buôn Ma Thuột, n’gor Dak Lak. Bôk nău nkoch mbra jă ăp nu^h rnâng kan tuch tăm mât rong rblang ăp nău ôp bah kônh wa.