VOV4.Mnông: Du\t khay wai, bôk khay mih lah rơh du\t khlay đah tơm cà phê. Aơ lah rơh tơm cà phê an geh rnoh ndơ kah gay ma n’hao nău geh kơn play. Yơn lah, aơ lah rơh nău tât mô ueh bâh trôk nar, cà phê ta rơh aơ way geh bu tuh âk, khuch âk tât nău geh n’hanh nău ueh.

Wa Nguyễn Văn Tùng, ta xã Ea Kênh, nkuăl Krông Pách, n’gor Dak Lak lah nu^h tă geh nău kan âk năm ta nău mât tăm cà phê. Wa Tùng an g^t, du ha cà phê bâh rnăk wa an nău geh rlău 3 tấn cà phê rnglăy ăp năm, yơn a[aơ le\ huch rnoh geh. Yor lah ta du\tkhay wai, bôk khay mih, nău bu tuh ta tơm cà phê dơh geh ntoh luh, [ư an cà phê ru\ng play nse rnôk mhe kơn play.Nău way r^ lôch kơn play ta rnôk geh play nse r^ way geh ru\ng play, nkong play way geh krăk lôch ne\ ru\ng. ntơm lăp ta khay mih tơm cà phê way geh bu tuh…t^ng gâp saơ aơ lah ăp nău bu tuh [ư khuch play jêng tât ru\ng play.

      Tâm ban kơt wa Tùng, mir tơm cà phê bâh wa Phan Quang An, ta xã Ea Phê, nkuăl Krông Pach năm aơ geh roh dơm n’hanh dang kao mô tâm ban. Yor trôk nar kro phang jo\ jong, bôl ma le\ nsrôih joi rnoh dak to\ an cà phê, yơn tât du\t khay wau le\ kro soăt, jêng nău geh n’hanh nău ueh cà phê yan aơ klâp lah mô geh. Wa Phan Quang An ngơi.Năm aơ trôk nar du\t duh phang jêng kao dang mô tâm ban, play ba năp play ba kơi, nău aơ lah yor nău tât trôk nar. Ndơn kan an [on lan u\ch ăp nu^h kan khoa học m^n ua\nh nău ngăn ăp nău ji kơt lah bu tuh mbring,  ôm reh, bêk măt reng, mbring, u\ch lah ăp nu^h kan khoa học an m^n ua\nh na nê|.

      T^ng nău mbơh bâh wa Trương Văn Cao, kruanh ntu\k kan mât tơm tăm nkuăl Krông Pach, n’gor Dak Lak: gay ma mât đăp mpăn rnoh kơn play rơh rgâl yan, ta meng nău to\ to\ng dak to\, r^ [on lan an geh ua\nh njrăng tât nău ndơ kah bâh tơm cà phê. An geh do\ng du rnoh phân poh tâm di, poh di ntrong, di rơh. Rlău ma ne\, kônh wa an geh [a [ơ hăn chop mir, ua\nh nđôi nău bu tuh gay ma ngăch geh ntrong kan njrăng bu tuh geh săk rnglăy. Wa Trương Văn Cao, ngơi. Rlău ma ăp ntrong kan mât tăm, mpôl he mbra geh do\ng ăp ntrionhg kan hoá học. kônh wa an geh mât ua\nh tât nău do\ng phân poh n’hanh ndơ kah an tơm cà phê an tâm ban, n’hao nău dơi tâm rdâng đah nău bu tuh. He an geh koh n’ging, [ư mbah an tơm ueh aih, ăp tơm kro lôch pe\ lêh he an koh jăng lơi, n’ging geh bu tuh he koh su jăng lơi kơl an tơm ueh aih gay ma ueh hun hao tơm.

     Mât chăm cà phê rnôk kêng du\t khay wai, bôk khay mih geh nkô| du\t khlay, n’glêh an tât săk geh n’hanh kah ue\h, n’hao rnoh khlay ndơ tăch an nu^h [on lan. Rlău ma nê, rnôk tâm rgâl khay trôk nar rnôk dja tơm cà phê du\t dơh geh ăp ntil bu tuh sa. Du gâl bah kơi aơ bah nkô| trăch ndrel hăn [on lan kan lo\ mir nar aơ, Tiến sỹ Phan Việt Hà Kruanh Phòng Kế hoạch khoa học n’hanh tâm boh dak bah dih- Viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên mbra nt^m nti kônh wa trong mât chăm mir cà phê rnôk bôk khay mih, kơl tơm hao jêng ue\h, jă kônh wa n’hanh băl mpôl gu\ djăt:

  Ơi tiến sỹ, gay tơm cà phê hao jêng ue\h tâm rnôk kêng du\t khay wai, bôk khay mih dja, ri he moh ndơ njrăng mêh?

   Tiến sỹ Phan Việt Hà: Rlău khay wai, tât bôk khay mih lah rnôk tơm cà phê ntơm hao jêng dăng, tơm luh mpu\m lha gay ntêm an năm bah kơi tay, lơn lah play ntơm hao têh. He ân njrăng nkô| nău du\t khlay lah nău poh phân n’hanh geh ăp trong rgâl ue\h neh kơl tơm hao jêng dăng. Rlău ma nê ri he ân njrăng tât ăp trong nkra êng [a [a\, nt^t kơt koh n’ging, njêng mpu\m lha, ăp trong mât njrăng tơm tăm, yor mih ju\r rnoh duh răm hao, aơ lah rnôk tu ndru\ng hao rơ\ jêng, nê lah ăp ntil ndơ he ân njrăng rnôk mât chăm cà phê bôk khay mih.

Tiến sỹ mhe nkoch tât nău koh n’ging [ư an aih tơm tâm ban kơt an tơm rgum ndơ sa kah đo\ng, ndr^ phâm [ư trong kan dja mêh?

Tiến sỹ Phan Việt Hà: I ngăn ri nău kan koh n’ging njêng mpu\m lha ri he ân [ư wa\r năm. Tâm bôk khay mih he ân uănh khlay tât nău moh n’ging i rong an n’hanh moh n’ging i koh jăng. Kônh wa ân njrăng uănh ntu\k i mô tâm ban mpu\ng lha ri he ân rong mât ntu\k nê, đah koh n’ging ri he ân koh jăng ăp n’ging mô khlay, ăp ntu\k n’ging mbâl ir ri he ân koh srang đo\ng.

Tâm rnôk bôk khay mih, tu ndru\ng chuh sa way hao rơ\ jêng tâm mir tơm, Tiến sỹ geh nău nkah n’hanh trong njrăng n’gang tât đah kônh wa đo\ng?

Tiến sỹ Phan Việt Hà: Đah tơm cà phê bôk khay mih ri he ân njrăng bar pe ntil bu tuh tơm đo\ng. Đah bu tuh he ân njrăng ăp ntil rđiăt bah khay wai lôch nê mih ju\r rnoh duh răm neh hao rnôk jêng rđiăt hao rơ\ du\t ngăch, njrăng lah rnôk he saơ rđiăt ri he ân geh trong njrăng lơh d^l, rđiăt way gu\ ru\p ta nâm rtuăl play cà phê n’hanh nău way he puh nkah tay lôch nklăp 10 tât 15 nar lôch rnôk he puh lor bôk năp. Ăp ntil bu tuh geh tât êng [a [a\ ri tâm bôk khay mih mbra hao rơ\ đo\ng nt^t kơt bu tuh mbrek  măt mô lah ăp bu tuh mbr^ng sêt guh ri a[aơ bu tăch âk ntil dak si săm tam an ăp ntil bu tuh dja, jêng he sơch ăp ntil dak si săm tam an ăp ntil bu tuh ta tơm cà phê.

Ơ, ndr^ tâm rnôk dja, ri tơm cà phê ân do\ng tât moh ntil phân poh mêh?

Tiến sỹ Phan Việt Hà: Tâm bôk khay mih nău u\ch geh bah tơm lah u\ch geh phân lân gay ma rdâk hao jêng tay reh, rlău ma nê tâm rnôk dja tơm u\ch geh du\t âk phân đạm gay ma hao jêng n’ging lha n’hanh luh play, hôm kali ri tơm u\ch geh đêt lơn yơn he nha poh kali kơl tơm ât rdâng dơi đah trôk nar tât djơh n’hanh tu ndru\ng chuh sa gay mât play đo\ng.

Tiến sỹ mbra nkoch kloh lơn mpeh rnoh âk do\ng bah t^ng ntil phân poh đah tơm cà phê rnôk dja đo\ng?

Tiến sỹ Phan Việt Hà: Rnôk poh phân an tơm cà phê he ân t^ng 4 nău way di jêng lah di ntil, di rnoh âk, di trong poh n’hanh di rnôk gay do\ng le\ nău tam bah phân poh.

Ơ, dăn lah ue\h tiến sỹ!

                                      Nu^h răk rblang: Điểu Thân n’hanh Thị Đoắt