VOV4.Mnông: Ta năp nău jêr mpeh trôk nar mih sial kơt a[aơ, r^ nău poh phân di le\ kơl  an mir cà phê bâh âk rnăk [on lan hôm nha ueh nđir, mô geh bu tuh, đăp mpăn nău geh. 

Rnăk vâl wa Nông Văn Ráng, ta xã Ea Kao, nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột geh bơi tât 1 rbăn tơm cà phê le\ lêh play. Bâh âk năm tă kan tăm cà phê, wa Ráng way poh phân di đah kĩ thuật jêng mir cà phê bâh păng ueh nđir n’hanh mô geh bu tuh. Đah rlău 10 năm tăm n’hanh mât chăm cà phê wa Ráng mbơh nău poh phân geh săk rnglăy kơt aơ. "Du tơm cà phê r^ he kor du ntu, an phân ta ne\ lôch ne\ so\k ti brôi tay, [ư kơt ne\, lah geh 3 nar ba kơi mô mih r^ mô geh ndơ lơh đo\ng. âk nu^h khân păng ua\nh lah ntu\k tât bra n’g^ng r^ poh phân tât ta ne\, mô dơi poh dăch tơm ma mô dơi poh ngai ir đah tơm đo\ng yor reh hao t^ng n’g^ng, kơt ne\ r^ mơ geh sa, hôm te\ phân ta ntu mô nă tam đo\ng".

Hôm rnăk vâl wa Nguyễn Thị Hoan, ta thôn 13, xã Hoà Phú, nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột geh 700 tơm cà phê an nău geh rlău 1 tấn rnglăy/năm. Đah wa Hoan, r^ rlău ma nău poh phân to\ng ăp, di trong r^ rnăk vâl wa way jik pih hon ta ntu gay ma poh phân mbra dơi rong tơm, nkre ma dơi geh do\ng pih an lêk ueh ta ntu. Wa Nguyễn Thị Hoan ngơi "Gâp mô dơi an pih hon jêng, kơt mir rnăk gâp mô geh pih hon, hon pih lah jik dâl, pih, n’ha si rnôk poh phân to\ dak r^ kor lơi bah dih gay ma an phân dơh lăp ta reh cà phê ta ba lơ măt neh. Rnôk ma gâp to\ dak an nđâp n’ha dơi đo\ng, mbra mât ueh l’^t an tơm, n’ha pih ôm lêh ueh an neh đo\ng".

T^ng nău mbơh bâh wa Ngô Duy Minh, kruanh Hội nông dân xã Hoà Phú, nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột, n’gâng kan ta ntu\k, n’hanh gâl kan ta ntu\k way [a [ơ [ư ăp bôk nău kan nt^m nti an [on lan tăm ăp ntil tơm công nghiệp tơm tâm ne\ ntoh lư lah tơm cà phê. Nt^m [on lan ta ntu\k do\ng phân poh ăp ntil an tơm công nghiệp, ua\nh nău bu tuh ta tơm gay ma dơh mbơh tơih an [on lan njrăng săm săk rnglăy. Yor kơt ne\, [on lan mơh yan tăm geh yan ne\, nău geh n’hanh nău ueh cà phê le\ rgâl ăp năm. Wa Ngô Minh Duy ngơi. " Đah tơm cà phê r^ ăp năm hên geh nău mât ua\nh na nê|, nt^m mbơh an [on lan kan lo\ mir g^t ăp cty, doanh nghiệp, xí nghiệp ta ntu\k, do\ng ăp ntil phân poh an tâm di. Năm ba năp le\ ntru\t đă [on lan kan lo\ mir do\ng ăp ntil phân hữu cơ vi sinh n’hanh do\ng ăp rnoh phân poh dak gay ma mât đăp mpăn ueh an tơm tăm, rong play n’hanh n’hao nău jo\ rêh tơm cà phê. Ăp rnoh neh cà phê ăp năm ba năp le\ ranh r^ a[aơ le\ geh nău hao jêng ueh".

 Phân poh geh nău kan du\t khlay tâm nău hao jêng n’hanh săk geh bah tơm tăm, ns^t tay nău geh wa\ng sa an nu^h [on lan. Mô dơn kơt nê|, do\ng phân poh tâm di, hôm rgop kơl an tâm ban ue\h neh ntu đo\ng.

Gay kơl an kônh wa n’hanh băl mpôl do\ng tam phân poh ta tơm tăm, nar aơ Tiến sỹ Phan Việt Hà Kruanh Phòng Kế hoạch khoa học n’hanh tâm boh dak bah dih- Viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên mbra nt^m nti kônh wa poh phân di ntil, di rnoh âk, di rnôk kơl tơm hao jêng ue\h, jă kônh wa n’hanh băl mpôl gu\ djăt:

Ơi tiến sỹ, kônh wa ntu\k nsing gay ma poh phân di ntil an tơm tăm mêh?

Tiến sỹ Phan Việt Hà: Di ntil jêng lah rnôk he do\ng moh ta ntu\k neh, phân poh geh roh huach mô lah jêr lêk ri he ân do\ng ăp ntil phân dơh lêk. Mô lah ta neh geh srat ir ri mô dơi do\ng ăp ntil phân poh i [ư jêng srat neh. Ta Tây Nguyên ri lah he do\ng Supe Lân ri mbra [ư jêng srat neh, mô lah đạm Sunfat mbra [ư jêng srat neh đo\ng, rgâl ma nê he mbra dơi do\ng đạm Sunfat ma Urê, mô lah Supe Lân ri he do\ng Lân nung chảy.

Tiến sỹ geh nău njrăng đă mpeh rnoh âk rnôk kônh wa poh phân an tơm tăm đo\ng?

Tiến sỹ Phan Việt Hà: Gay poh phân di rnoh âk ri mpôl hên mbơh njrăng lor kônh wa he ân uănh năl neh moh geh ndơ sa kah, ntơm bah nău uănh năl neh khân păng mbra geh ăp nău mbơh njrăng lor mpeh rnoh âk poh tâm di an neh bah he. Mô lah du\t n’hâm kônh wa t^ng rnoh âk ma mpôl hên mbơh njrăng lor tâm ăp rêng [ư kỹ thuật đo\ng nt^t kơt cà phê, tiêu, ăp ntil tơm tăm glêh nar mpôl hên geh ăp rêng [ư kỹ thuật nkre đo\ng, mbra ns^t tay nău tam an phân poh.

Ơi tiến sỹ, tiến sỹ mbra nkoch bar pe nău nt^t mpeh rnôk tâm di gay poh phân an du đêt ntil tơm tăm gay kônh wa kơt do\ng đo\ng?

Tiến sỹ Phan Việt Hà: Mpeh rnôk ri ăp tơm tăm jong nar he mbra poh t^ng âk gâl êng êng, kơt tơm cà phê ri he poh du tơ\ tâm khay wai, pe tơ\ tâm khay mih. Hôm tơm glêh nar he poh t^ng rơh bah păng, le\ rngôch rêng [ư nê mpôl hên geh mbơh njrăng lor uănh t^ng ntil neh đo\ng, neh guh he poh t^ng du rnoh âk êng, neh blak rlu\ choih poh t^ng du rnoh âk êng.

Ndr^ kônh wa ntu\k nsing gay poh phân tâm di, an geh du\t tam mêh hơi tiến sỹ?

Tiến sỹ Phan Việt Hà: Ta Tây Nguyên poh phân an tơm jong nar ri kơt lah he poh wơt mih, rnôk mâp ăp mih têh mbra geh dak rchoh du\t âk hoch le\ dak kah. Mô lah rnôk poh phân he mô uănh phâm nău tât trôk nar lah mô tât mih ri mbra [ư jêng nău roh huach jêng lah rnôk he poh lăp, neh sơh kro n’hanh duh, rnôk nê poh phân mbra geh roh huach n’hui t^ng n’hâm sial. T^ng mpôl hên njrăng đă đah ăp tơm tăm jong nar kônh wa ân poh rnôk neh dôl hôm l’^t, rnôk poh he ân bôr phân, he tâm mpli rlu phân tâm neh an lêk ngăch lơn, der bah nău roh huach.

Nău way ri mbra geh âk ntil bu tuh rnôk ma tơm tăm mô to\ng ndơ sa kah, tiến sỹ mbra nkoch g^t uănh tơm gay năl bu tuh n’hanh kơi ntop poh ngăch phân đo\ng?

Tiến sỹ Phan Việt Hà: Mpeh mô to\ng đa lượng ri nt^t kơt tơm mô to\ng đạm ri he mbra saơ lha geh êr tơm tăm brêt têh, mô to\ng Lân ri tơm hao jêng reh mô luh âk, n’hanh he mbra saơ ăp bêk ta chông lha, mô lah mô to\ng Kali ri mbra geh kro ta meng lha. Hôm đah nău mô to\ng trung vi lượng ri mbra mpơl ta lha nse. Ta Tây Nguyên ri lơn âk lah mpơl mô to\ng kẽm n’hanh mô to\ng Bo, nê lah bar ntil ndơ du\t khlay ta Tây Nguyên. Rnôk mô to\ng kẽm ri he saơ ăp lha nse geh mplônh, kruănh, rnôk mô to\ng Bo ri chông pănh kruăt tay n’hanh mô dơi luh hao jong.

Lah ue\h Tiến sỹ mpeh rơh tâm ôp dja.

          Nu^h răk rblang: Điểu Thân n’hanh Thị Đoắt