VOV4.M’nông: Ơi kônh wa n’hanh băl mpôl! A[aơ Tây Nguyên dôl lăp tâm khay mih đah ăp rơh mih têh lam hvi. Aơ lah rnôk play cà phê hao têh, jêng săk n’hanh nchrăp an khay klêh play đo\ng. nău mât chăm n’hanh poh phân tâm rnôk dja mbra [ư an săk geh n’hanh kah ue\h play cà phê tâm ban kơt njuat nchrăp an năm bah kơi tay đo\ng. Tâm bôk ntuh nău ngơi nar aơ, tiến sĩ nông nghiệp Tôn Nữ Tuấn Nam, tă [ư kruanh phòng Khoa học, Viện Khoa học kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên mbra nt^m nti kônh wa n’hanh ăp băl mpôl trong mât chăm n’hanh poh phân an cà phê tâm n’gul khay mih. Jă kônh wa n’hanh băl mpôl gu\ djăt:

T^ng Tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam tâm rnôk dja geh nău lăp rgâl du\t ngăch, lăp ăp ndơ sa kah tâm play gay an săk play jâk găr. Jêng păng u\ch geh ndơ sa du\t âk. Ndr^ jêng phân khoáng ân dơi pă an tâm rnôk dja đah rnoh âk rlău bôk khay mih đo\ng; lah rnôk u\ch geh phân poh âk n’hanh rgum du\t âk tâm le\ rngôch phân poh tâm năm pă an tơm cà phê. Kônh wa ân njrăng tât săk geh mir tơm gay ntop rnoh phân âk ăp to\ng. Tiến sĩ Tôn Nữ Tuấn Nam an g^t:

Nău way poh phân khoáng, jêng lah phân vô cơ, lah mbra poh âk tâm rnôk dja, đah ăp mir săk geh âk, 6-7 tấn rnglăy tâm 1ha, ri tâm rnôk n’gul khay mih bu poh tât 2 tơ\, ăp tơ\ nklăp 5-6 lạng kơt nê|. Yơn ma đah ăp mir ma kônh wa dơn poh 3 tơ\ tâm du năm, jêng lah bôk khay mih poh du tơ\, n’gul khay mih poh du tơ\ n’hanh kêng du\t khay mih poh du tơ\, ri rnôk poh ta khay mih kônh wa ân poh âk lơn rnoh phân poh bôk khay mih n’hanh kêng du\t khay mih. Nt^t kơt bôk khay mih poh 5 lạng ri n’gul khay mih poh 7-8 lạng an 1 tơm phân NPK tâm rlu\, n’hanh kêng du\t khay mih he poh đêt tay, tâm nklăp 5-6 lạng.

Tâm rnôk n’gul khay mih, play cà phê dơi rgum âk ndơ sa kro, ntơm hao têh săk play n’hanh găr têh t^ng play. Rnôk dja, tơm cà phê u\ch geh âk đạm n’hanh kalơ âk rlău lân n’hanh đăp mpăn tâm ban, yor lah poh mô to\ng kali n’hanh rmeh đạm ri play cà phê mbra rgum âk dak yơn săk găr nha jê| đo\ng. Tiến sĩ Tuấn Nam ndơ\ luh du đêt công thức n’hanh rnoh âk phân poh kơt bah kơi aơ gay kônh wa uănh năl:

Đah phân êng du ntil, ri tă bah kônh wa ho\ poh le\ phân Lân tâm bôk khay mih jêng tâm n’gul khay mih dja he mô kâp poh lân đo\ng ôh. He djăt ma do\ng phân Urê n’hanh Kali gay poh an tơm dơm. He tâm pot t^ng rnoh 1 tạ Urê: 1 tạ Kali n’hanh poh đah rnoh âk nklăp 5 lạng du tơm, hôm đah NPK tâm rlu\ ri he mbra do\ng ăp công thức geh Đạm n’hanh Kali tâm ban mô lah Kali âk rlău Đạm, nt^t kơt công thức 16-8-16 lah công thức geh Đạm n’hanh Kali tâm ban, âk 16% da dê. Hôm công thức 16-6-19 lah công thức geh Kali âk rlău Đạm 3 đơn vị. Ndr^ 2 công thức nê ue\h da dê gay ma poh tâm n’gul khay mih n’hanh kêng du\t khay mih.

Nsing tâm jo\ năm tơm, nău hao jêng n’hanh nău nchroh âk geh play bah mir tơm gay rgâl n’hao mô lah n’hu\ch rnoh âk phân poh an tâm di. Kônh wa ân tâm pă jê| ăp tơ\ poh phân gay rnoh phân mô geh rsu\n tay, tơm sa mô le\ [ư jêng mpu\ng lir n’hanh roh huach âk phân.

Lơn lah ăp mir tơm săk geh âk ri ân poh 4 tơ\ tâm năm. Êng tâm n’gul khay mih, rgâl bah hôm poh 1 tơ\ ri kônh wa ân poh 2 tơ\, n’hanh ăp tơ\ tâm nklăp 6 lạng đah ăp mir tơm săk geh âk tâm 6 tấn let lơ. Ndr^ mơ pă an ngăch ndơ sa kah gay an tơm mât play, nkre dơi mât n’ging an luh kao, kơn play năm bah kơi tay đo\ng.

Kônh wa n’hanh băl mpôl ân njrăng: uănh t^ng ntil neh tăm ma sơch phân poh n’hanh do\ng trong poh tâm di. Nt^t kơt đah neh tâm rlu\ choih ri sơch phân I lêk mbrơi, tâm pă [ư âk tơ\ poh n’hanh nkre poh tay phân hữu cơ đo\ng. Lah geh dak to\ mô lah neh geh to\ng l’^t mbe\ ri sơch phân jo\ lêk. Rlơ\ tay, lah mô geh ndơ ma to\ mô lah neh geh to\ng rnoh l’^t mbe\ đêt ri sơch ntil phân poh ngăch lêk gay ma poh ngăch an mir tơm.

Kônh wa mbra uănh t^ng trôk nar đo\ng, yơn nău way lah he poh 4 tơ\ ri lôch 1 khay, 1 khay n’gul lah he ho\ plơ\ poh tay, rnôk ma rnoh phân tâm nê dơi tơm sa le\ ri he mbra poh tay. Mô dơi poh tâm dăch ir đo\ng. Yơn kônh wa njrăng lah he poh lăn tâm [ah jo\ ir ri rơh poh n’gle\ du\t way mâp duh phang ri he roh dơm phân du\t âk đo\ng. jêng rơh poh n’gle\ du\t tâm năm ri he mô dơi poh nkai ir đo\ng, nău way ân poh bah năp n’gul pơh khay 10 dương lịch.

Rnôk poh phân an tơm cà phê, kônh wa ân njrăng: [ư jik kloh pih n’hanh kuaih lha kro tâm ntu lor rnôk poh phân gay đăp mpăn săk tam phân poh, lơn lah ăp ntil phân poh dơh lêk mô lah lêk ngăch.

Poh phân lam ta nâm n’hâm lha cà phê n’hanh bôr tay ma neh njrăng bah roh huach. Đah ăp mir tơm cà phê geh sop prêh rlău 15 độ mô lah tăm ta neh sop, ân poh phân t^ng ntu n’hanh bôr na nê|. Ân poh wa\r ntu tơm, der rgum ân ir phân ta du ntu\k yor kơt nê| mbra [ư khuch an tơm n’hanh khuch tât ndơ sa kah tâm neh.

Dăn an kônh wa du năm ju\r geh play âk.

Kônh wa n’hanh băl mpôl mhe tă djăt nkô| trăch Ndrel hăn [on lan kan lo\ mir, tă bah Nhih pah kan Đài TNVN nkual Tây Nguyên [ư đah nău ntop kơl bah Ntu\k rgum ntru\t nsôr tuch tăm mât rong gưl ngih dak, Bộ NN- PTNT. Dăn tâm mâp tay kônh wa tâm ăp nar nkoch bah kơi tay. Lah ue\h kônh wa n’hanh băl mpôl le\ pơk djăt./.

Nu^h rblang: Điểu Thân