VOV4.M’nông – Mhe bah khay mih, rgâl khay wai, hang rbăn ha tiêu ta nkuâl Dak Song, n’gor Dak Nông le\ kh^t, [ư nu^h [on lan tu\p tâm nău rêh phăn rnon, rvoah rvăch. Nkô| du gâl tă bah trôk nar rgâl khay, du gâl tă bah rnoh khlay tiêu ju\r thuk jêng [on lan mô to\ng prăk ntuh kơl mât chăm.

Ăp nar aơ, wa Đoàn Văn Bằng ta thôn Thuận Nghĩa, xă n’har bri Thuận Hà, nkuăl Dak Song (Dak Nông) kơt “gu\ ta ka lơ u\nh” yor mir tiêu dôl kh^t sêng mô dơi nkra. Âk năm bah năp, rnăk wâl wa le\ ntuh kơl hang rmen prăk gay mât chăm mir tiêu bơi 8ha. Yan mih mhe rlău, mir ueh nđir, yơn knu\ng mhe tât bôk yan wai, hang rbăn n’gâng tiêu le\ êr n’ha kh^t ru\ng. mô hôm dơi nkra kơl, rnăk wa Đoàn Văn Bằng an phah jăng gay rgâl tăm bum pru\m, bum cải.

Rnôk bôk năp lah pơng kro n’ha dơm, kơt he krih dak si pih. Jêh ne\ du nar, 2 nar bah kơi pơng ru\ng n’ha mbrơi mbrơi, nk^ng nthan kh^t le\.

Xă Dak Ndrung lah ngoay tâm âk nkual tăm tiêu têh bah nkuăl Dak Song, n’gor Dak Nông, đah hang rbăn ha. Nklăp du khay aơ, [on lan ta aơ saơ klach yor mô g^t m’hâm [ư rnôk mir tiêu kh^t suh du\t ngăch. Rnăk wa Nguyễn Văn Thu ta xă Dak Ndrung, nkuăl Dak Song geh 1.400 n’gâng tiêu dôl tâm khay săk play kh^t le\ [hia\u.

A[aơ jay gâp 1.400 n’gâng kh^t le\ hôm. Gâp dôl hăn dônh grăp tiêu nsiăp gay tăch du prăk, 2 prăk an oh kon ngêt sa. Lah nsum tiêu kh^t le\ hôm, nto\k ndơ so\k gay ma trok aơ.

Tiêu tăm srah tâm mir cà phê kh^t kro le\

2-3 năm bah năp, tiêu khlay, [on lan ta Dak Song tâm rlong pơk hvi rnoh neh. Gay geh prăk ntuh kơl, du\t âk kônh wa hăn manh bah ngân hàng. Tât rnôk tiêu ntơm an play ri ju\r thuk hô ngăn. A[aơ mâp trôk mô ueh, tiêu kh^t le\, [ư [on lan rnon mpưm, đê| đo\ng ntlơi ngih wâl. T^ng wa Nguyễn Hữu Thiện, Kruanh thôn Dak Kual 5, xă Dak Ndrung, nkuăl Dak Song, nu nău tiêu kh^t mbra hôm e tay, yor yan wai ntơm tât; n’hanh rnôn mô ho\ g^t ndâng dơi trok.

A[aơ kônh wa rnon ngân hàng rnăk âk ngăn lah 3,5 rmen prăk, đêt lah 100 rkeh prăk. A[aơ kônh wa mô geh ntu\k trok rnon. Lơn lah ta aơ geh 3 rnăk le\ ntlơi ngih wâl. A[aơ uanưh nsum lah 2/3 tiêu kh^t hôm, tât aơ tay hôm e kh^t âk. Duh kơt aơ nklăp du khay tay lah kh^t le\. Tiêu mhe tăm kh^t đo\ng, tiêu ranh kh^t đo\ng.

Wa Trịnh Đức Anh, Groi Kruanh UBND xă Dak Ndrung, nkuăl Dak Song an g^t, mô ho\ geh nu nău tiêu kh^t suh kơt a[aơ. Bôl n’gâng kan dơi kan n’hanh [on lan le\ joi trong kơl mkra yơn mô dơi; âk rnăl le\ ntlơi, rnon mpưm.

Đah rnoh neh geh ăp rnăk kh^t hao tât 7.000-8.000 n’gâng tiêu, n’hanh tât a[aơ t^ng nău mbơh lah kh^t 63 ha, đah nklăp 80.000 n’gâng. A[aơ, đah rnoh neh dôl ntưp nklăp rlău 40ha tay.

Tiêu kh^t suh âk rnăk wâl dôih rnon

Dak Song lah “ntu\k tăm âk tiêu” bah n’gor Dak Nông, đah rlău 15.000ha, geh du\t âk rnoh neh tiêu lam n’gor. T^ng kơp uănh, tât a[aơ geh nklăp 1.800 ha tiêu ta aơ le\ ntưp ăp ntil nău bu tuh, tâm ne\ rlău 200 ha le\ kh^t. t^ng wa Lê Hoàng Vinh, Kruanh jrô kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao [on lan nkuăl Dak Song, nu nău tiêu kh^t suh mhe geh nklăp du khay plơ\ ma aơ. Nkô| nău du gưl yor trôk nar, du gưl yor rnoh tiêu ju\r thuk tâm jo\ khay jêng [on lan mô to\ng prăk mât chăm, mô t^ng trong mkra phân poh.

Lơn lah năm 2018 rnoh mih âk, khuch âk ngăn. Khay mih jo\ bơi 4 khay na nao, bah ne\ an tiêu geh dak lo\k. bah rnôk geh dak lo\k ntưp bu tuh tu ndrung, ne\ lah nkô| naư khlay. Nkô| nău tal 2 kônh wa che\ ăch ndrôk, djăr mô geh ndum, [ư khuch hô tât reh.

Nu nău tiêu kh^t suh, [on lan rnon geh tâ âk nkual tăm tiêu âk ta Tây Nguyên kơt Chư Sê, Chư Pưh (Gia Lai), Dak Song (n’gor Dak Nông) n’hanh âk ntu\k êng ta n’gor Dak Lak. Rnôk tiêu hao khlay, [on lan joi trong manh prăk ngân hàng, tâm rlong tăm, mô ua\nh khlat ueh ntil n’hanh kđôi trong tăm. Tât rnôk tiêu thuk, mô hôm dơi mât chăm, ntop đah trôk nar mô ueh, bu tuh tu ndrung sa, tiêu kh^t suh jêng tât rnon, roh jăng lah mô dơi dêr.

Nu\ih rblang: Y Sưng Phê Ja