VOV4.M'nông: bah khay 7/2016 tât a[aơ, đah nău kan ndrel đah ntu\k m^n njêng sinh học tuch tăm mât rong lam ntur neh CABI n’hanh Viện khoa học nông nghiệp VN, n’gor Dak lak le\ [ư âk ntrong kan “Ntu\k mât chăm tơm tăm” [ư nt^m kỹ thuật an dơm [on lan mât chăm, rchăng n’gang tu ndru\ng tâm tuch tăm. 

         Khâl ăp mir sầu riêng le\ rlău rơh bu tuh kh^t ruh mhe aơ, wa Lê Thị Năm, ta thôn Tân Tiến, xã Ea Yông, nkuâl Krông Pách, n’gor Dak Lak, mpo\ng mpeh nău s^t jêng tay bah mir tơm. Păng an g^t, mir păng geh 132 tơm sầu riêng, năm e nơh ns^t geh bơi 30 tấn play, ns^t geh rlău 1 rmen prăk. Ndr^ yơn bôk năm aơ, lam mir rngơ\ ma geh bu tuh, tâm rlău du khay kh^t rlău 40 tơm. Lơn âk tơm hôm [a [a\ tâm rdâng đah bu tuh. Wa Năm le\ hăn tât ntu\k mât chăm tơm tăm, ntu\k gu\ kan ta ntu\k tuch tăm n’hanh mât njrăng si tăm nkuâl Krông Pách đă ăp nu^h kỹ sư s^t tât mir uănh năl mbơh nti kỹ thuật. lôch du rơh kơl săm, mir sầu riêng le\ mpơl s^t jêng tay. Wa Lê Thị Năm, an g^t:

            Ntơm bah nar dơi nt^m nti bah ăp kỹ sư tuch tăm ta Ntu\k mât chăm tơm tăm n’gor ri gâp saơ nău dơi geh du\t ue\h, ăp nu^h g^t blău nt^m nti an gâp trong g^t năl du đêt nău mpơl bu tuh bah tơm tăm n’hanh trong mpli dak si di rnoh gay njrăng n’gang bu tuh, mô dơn nê hôm ju\r tât mir gâp gay kơl gâp njrăng n’gang bu tuh n’hanh trong mpli dak si di rnoh âk tam đo\ng”.

            Ta ăp xã Ea Yông, Ea Kênh n’hanh thị trấn Phước An, nkuâl Krông Pách, n’gor Dak Lak, tâm 3 khay rlơ\ aơ, nău tơm sầu riêng kh^t ruh, lơh khuch khat hô mpeh wa\ng sa, [ư nu^h tăm tơm sầu riêng phit klach. Ndrel ăp n’gâng kan dơi kan, ăp nu^h blău săm mpeh Ntu\k mât chăm tơm tăm Dak Lak le\ ngăch ndrel kônh wa joi trong [ư bah.

            Kêng du\t, le\ joi luh nkô| lơh rlău 470ha tơm sầu riêng ta Krông Pách geh bu tuh tă bah mpr^ng sêt Phitopthora Palmivora n’hanh Rhizoetonia Solani. Bar ntil mbr^ng sêt dja [ư jêng ôm reh, ôm tơm, ru\ng lha ta tơm sầu riêng. Nkô| [ư jêng bu tuh ntoh luh lah ăp năm dăch aơ mir tơm geh do\ng rlău ir rnoh an play. Nu^h [on lan tâm rlong do\ng dak si lơh an luh play âk, phân poh hoá học lơh âk luh play [ư tơm sầu riêng geh djôr soan, hu\ch nău dơi cho\l đah bu tuh. Ndrel đah nê, ăp khay kêng du\t năm 2016 mih ntoch jong [ư rnoh l’^t mbe\ tâm neh, săk tơm hao âk, nta trong dơh an bu tuh ntoh luh, ntưp rêng ngăch. Ndrel đah nău mbơh njrăng đă, ntu\k mât chăm tơm tăm Dak Lak kơl [on lan kan lo\ mir rgum puh dak si săm ji, s^t jêng tay mir tơm.

            Ăp nău rgop lor bôk năp bah ntu\k mât chăm tơm tăm, Ntu\k nt^m nti tuch tăm n’hanh mât njrăng si tăm dơi [on lan ta ntu\k nsing nơm. Wa Hà Minh Tâm, Kruanh Hội nông dân xã Ea Yông, nkuâl Krông Pách, mpơl nău:

            “Nău u\ch ro\ng bah [on lan kan lo\ mir đah ntu\k mât chăm tơm tăm dja lah [ư pơk ăp jrô nti an kônh wa r[ah g^t, năl dơi ăp ntil bu tuh bah ăp ntil tơm sầu riêng, tơm bơ, gay kônh wa [ư bah ngăch. Nkre in ăp săm[u\t gay bu kơt nti, rhuăt nău tă kan gay bu g^t rvăt moh ntil dak si gay puh an tam, der bah rvăt lêng lang ăp ntil dak si [ư an bu tuh mô bah ma hôm roh huach prăk kaih đo\ng”.

            Wa Nguyễn Văn Hưng, Kruanh jrô kan mât njrăng si tăm, mât uănh mpeh trong nchrăp Ntu\k mât chăm tơm tăm Dak Lak an g^t: “Ntu\k mât chăm tơm tăm” i ngăn lah trong kuăl bah trong nchrăp “Njêng, do\ng ntu\k mât chăm săk tơm tăm n’hanh do\ng ndơ rgum nchih g^t nău lư tâm ntu\k mât prăp g^t blău mpeh tơm tăm” dơi an [ư ta Dak Lak ntơm bah khay 7-2016. Trong nchrăp lah nău tâm boh đah Ntu\k rgum gu\ m^n sinh học tuch tăm Quốc tế CABI đah Viện Khoa học Nông nghiệp Việt Nam. Tâm nê Chi cục Tuch tăm n’hanh Mât njrăng si tăm Dak Lak [ư 4 “Ntu\k mât chăm tơm tăm” ta ăp nkuâl: Krông Pách, Cư Kuin, Cư M’gar n’hanh thị xã Buôn Hồ. Rlău 20 kỹ sư tuch tăm le\ dơi pă an săm[u\t kơp dơn lah “Nai dak si” bah Ntu\k mât chăm tơm tăm, nsrôih râng ăp nău kan mât chăm tơm tăm, njrăng n’gang bu tuh, mbơh nti kỹ thuật kơl kônh wa [on lan kan lo\ mir. Wa Nguyễn Văn Hưng, an g^t:

            “Mpeh nău way kan, mha êng bah n’gâng kan rlău ma pah kan nchroh tu ndru\ng chuh sa ta ăp ntil tơm tăm, ri geh du gâl mpeh ndơ rgâl khoa học kỹ thuật, lơn lah kalơ trong mât chăm tơm tăm. Bah meng nê, ntu\k mât chăm tơm tăm ntop kơl tay an nu^h [on lan mpeh trong g^t năl n’hanh do\ng dak si đăp mpăn, ns^t geh nău tam đo\ng. Mpôl hên mpo\ng ăp gưl ntop kơl an ntu\k mât chăm du đêt ndơ do\ng gay rnôk [on lan ndjôt ntil bu tuh tât ri ăp nai dak si mbra geh ndơ do\ng uănh năl gay nt^m nti di lơn”.

            Lăp do\ng mô ho\ tât du năm, yơn ăp ntu\k mât chăm tơm tăm ta Dak Lak le\ geh âk nău nsrôih kơl kônh wa njrăng n’gang bu tuh, pă an ăp ndơ rho\ do\ng tuch tăm gay kan ns^t geh nău dơi tam. Nău u\ch jo\ jong bah ăp Ntu\k mât chăm tơm tăm ta Dak Lak mbra r[o\ng tât n’hao nău nsum, lơn lah [on lan kan lo\ mir mpeh kỹ thuật tuch tăm n’hanh mât chăm tơm tăm lah nsum, rgum hun hao tuch tăm jo\ jong./.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân