VOV4.M’nông: Mhe aơ nkô| way nkoch Mât chăm tơm tăm dơn geh âk nău ôp bah kônh wa [on lan njuăl tât, ôp mpeh du đêt ntil bu tuh ta tơm tiêu, tâm ban kơt trong nkra kỹ thuật mât chăm ntil tơm jêr mât dja lôch khay klêh. Bah kơi aơ, wa Trương Văn Cao, Kruanh nhih pah kan tuch tăm n’hanh mât njrăng si tăm nkuâl Krông Pách, n’gor Dak Lak, mbra rblang ăp nău ôp bah kônh wa [on lan kan lo\ mir. 

            Ơi wa, a[aơ [on lan mhe lôch klêh tiêu, âk ntu\k tơm tiêu dôl geh ntưp bu tuh kh^t ngăch, kh^t mbrơi đah rnoh ntưp rêng ngăch yơn mô ho\ geh trong njrăng n’gang geh nău tam. Rnôk dja, tơm tiêu u\ch geh mât chăm njrăng n’gang bu tuh phâm mêh?

            Wa Trương Văn Cao: Tâm rnôk a[aơ ta ăp ntu\k tăm tiêu ta Tây Nguyên lah nsum n’hanh Dak Lak lah êng ho\ klêh lôch n’hanh du đêt ntu\k dôl nha klêh nchah nchrai đo\ng, đah ăp mir du\m nkai. Yor kơt nê|, kônh wa ân njrăng lôch klêh, ri he kuaih kloh ue\h mir tiêu. Lôch du năm khay tơm tiêu mât play kơt nê|, n’gâng tiêu way ntoh mbr^ng sêt…n’hanh du đêt ntil rđiăt gu\ krêp ta tơm tiêu. Jêng lôch rnôk kônh wa klêh play, kônh wa ân [ư puh rao mir, ri he way do\ng du đêt ntil dak si gốc đồng gay puh 2 tơ\, tâm [ah ntơm bah 7- 10 nar. Bah meng nê, kônh wa ân puh rđiăt krêp ta tơm tiêu ma du đêt chế phẩm sinh học, nkre geh nău tam ntru, njrăng n’gang ăp ntil bu jôp, du đêt ntil tăp krêp ta tơm tiêu, gay kơl tơm tiêu lor rnôk lăp mu\n kao ri păng mbra luh kao n’hanh kơn play ue\h lơn. Bah meng nău puh rao kloh mir, njrăng n’gang ăp ntil bu jôp, bu tuh ta tơm tiêu, ri kônh wa he ân kơi poh ndơ sa kah an mir tiêu đo\ng.

            Nău kơi poh ndơ sa kah an mir tiêu lôch rnôk klêh ân njrăng moh ntil ndơ mêh hơi wa?

            Wa Trương Văn Cao: Tâm rnôk a[aơ, du\t u\ch geh lah phân lân, gay nta trong dơh an tơm tiêu dâk hao jêng tay, luh jong n’ging, luh mu\n kao ue\h lơn. Yor kơt nê| he mô dơi poh âk đạm mô lah kali. Ma ân poh phân lân âk, nkre đah puh lha gay [ư an tơm tiêu luh mu\n kao âk lơn. Bah meng nê, he ân do\ng ăp ntil phân vi lượng âk kơt Bo, kẽm, Magie, Man gan, mbra kơi ntop poh an tơm tiêu rnôk hao jêng, n’hao rnoh âk kơn play, n’hao săk geh play tiêu tâm khay tâm năm bah kơi tay. Măt êng lôch rnôk klêh gay an tơm luh kao âk ri ân n’gât dak to\ kơt nê kơl an lha tơm mbâl lơn, n’hanh rnôk luh mu\n kao dăng lơn. Jêng kônh wa mbra an rlu to\ dak, jo\ [ư mblăp 30 tât 45 nar uănh t^ng ntil neh. Tâm rnôk nê, he nkre puh siêu lân an tơm tiêu luh mu\n kao ue\h gay an tơm tiêu luh kao kơn play. Lôch rnôk mih ju\r ri tơm tiêu mbra ntơm luh chông nse, nkre đah luh kao gay an rnôk jêng play ue\h lơn.

            T^ng nău nkoch bah kônh wa tăm tiêu, ta du đêt ntu\k dôl ntoh âk bu tuh, ân njrăng n’gang ndơ dja phâm [ư mêh?

            Wa Trương Văn Cao: Tâm ban kơt ăp ntil tơm tăm jong nar êng ơaơ [a\ đo\ng, rđiăt lah du ntil ndơ bu tuh klach rvê đah tơm tiêu, geh krêp tâm săk tơm, reh tơm [ư an tơm tiêu hao jêng đêt. Mô dơn nê rnôk geh rđiăt âk mbâl ri mbra [ư an tơm tiêu nhop huănh, kro, kh^t, hu\ch săk geh play. Kônh wa ân njrăng rđiăt lah du ntil bu tuh hao rơ\ tâm kêng du\t khay mih, bôk khay wai n’hanh ntoch jong tâm du bông khay wai. He lơh bah ir nău ntưp rêng lam hvi bah rđiăt ma du đêt trong nkra kơt bah kơi aơ. Bôk năp lah: kônh wa ân way hăn chop mir, rnôk saơ rđiăt krêp tâm rku\m play, mpak lha, gor lha n’hanh ta neh rnôk he kuai neh saơ ăp kon rđiăt, nkre đah ăp krăp n’glang nkrum lam reh tiêu. N’hanh rnôk rnoh âk mbâl rđiăt âk mbra [ư an lha êr, mô dơn nê ru\ng le\ ma rku\m play, n’hanh êr lha tơm an tât chông đo\ng, n’hanh du đêt lha tiêu ta chông geh kruănh lha n’hanh tơm tiêu mbrơi hao jêng đo\ng. Gay njrăng der rđiăt tuh, kônh wa ân koh aih mpu\m lha gay bah ir hao rơ\ jêng bah rđiăt. Bah meng nê, mô dơi poh phân đạm âk yor păng [ư an lha tiêu hao jêng n’hanh lơn ma nta trong dơh an rđiăt hao jêng đo\ng.

            Lah he do\ng dak si hoá học gay nkh^t rđiăt ri phâm mêh, hơi wa?

            Wa Trương Văn Cao: Lơi ir do\ng ăp ntil dak si n’hanh phân poh hoá học, yor păng mbra [ư roh tâm ban geh ndơ gu\ rêh tâm mir, jêng du đêt ntil ndơ ue\h an tơm tăm hu\ch, nkre rnoh rđiăt lơn ma hao âk. Nkhêp he saơ geh bu tuh du\t hô ri mơ puh dak si hoá học. He mbra do\ng ăp ntil dak si puh tam nkre puh ta lha n’hanh to\ ta tơm gay bah ir ntưp rêng bah rđiăt, nking nchăng păng deh tăp n’hanh hao rơ\ bah rđiăt. Đah mir geh bu tuh ri an lor do\ng ăp dak si sinh học gay puh. Ăp chế phẩm sinh học đăp mpăn ue\h an neh ntu, đăp mpăn an n’hâm soan bah he, a[aơ geh du đêt dak si sinh học kơt sêt pe săk, he nkre puh nkre to\ ta tơm gay bah ir ntưp rêng rđiăt tuh. Lơn lah, kêng du\t khay mih n’hanh bôk khay wai ri kônh wa ân do\ng ntil dak si nê gay bah ir ntưp rêng rđiăt. Mô dơi an păng ntưp rêng du\t ngăch mbra jêng tât jêr nkra.

            Jă kônh wa n’hanh băl mpôl djăt tay rơh tâm ôp đah wa Trương Văn Cao mpeh trong mât chăm, njrăng n’gang du đêt ntil bu tuh an tơm tiêu tâm rnôk a[aơ.

            Ơi wa, Du đêt mir tiêu a[aơ dôl geh nău êr lha ntoch jong đo\ng. Rôk tơm ri saơ reh păng geh kô| mô lah ho\ kh^t. ân njrăng der nău dja phâm [ư mêh?

            Wa Trương Văn Cao: Nău mpơl ji bah tơm tiêu êr lha geh âk nkô| nău, mbra tă bah mô to\ng phân; tâl 2 lah tă bah bu ro\ sa reh; Tâl 3 lah tă bah tât khuch du đêt ntil mbr^ng sêt kh^t mbrơi, tâm reh tiêu geh khuch tă bah ngâr dak trăm, [ư jêng tơm tiêu geh êr lha đo\ng. Nkhêp geh êr lha jo\ kơt nê| bu kuăl lah kh^t mbrơi ta tơm tiêu. He mbra uănh năl ma trong ku^h reh bah tơm tiêu. Lah reh păng geh kô| n’hanh pu\n du rtuăl, ri aơ lah nău bu ro\ sa reh tơm tiêu, rnôk bu ro\ sa reh lăp tâm reh tiêu ri mbra nking kol rnôk rhôp dak bah neh hao mât tơm tiêu jêng tơm tiêu mơ geh êr lha. N’hanh nkhêp geh hô, bu ro\ mbra [ư prih đang reh tiêu n’hanh nta trong dơh an du đêt ntil mbr^ng sêt kơt Phitopthora mô lah mbr^ng sêt kh^t ngăch mô lah phusarium lah mbr^ng sêt kh^t mbrơi, păng lăp sa. Măt êng, nkhêp păng geh êr lha tă bah rđiăt krêp tâm reh tiêu jôp chuh [ư an tơm tiêu geh êr. Nkhêp geh nău dja he ân puh rđiăt. Hôm tă bah bu ro\ sa reh, rnôk uănh năl geh nsôp reh ri he ân puh ma du đêt chế phẩm, gay nkh^t bu ro\ sa reh n’hanh rnôk bu ro\ sa reh ho\ hu\ch ri tơm tiêu mơ dâk hao jêng tay kơt ơm.

            Nău do\ng ăp chế phẩm nkre đah phân poh gay bah ir bu ro\ sa reh ân phâm [ư mêh, hơi wa?

            Wa Trương Văn Cao: A[aơ kônh wa mbra do\ng du đêt chế phẩm kơt Tecvigo gay to\ tâm tơm tiêu t^ng rnoh âk nchih bah lơ ntô, rnôk geh bu ro\ sa reh, kônh wa ân to\ 2 tơ\ tâm [ah ntơm bah 7 tât 10 nar. N’hanh ăp n’gâng tiêu ân to\ 5 tât 7 lít dak si gay nkh^t bu ro\ sa reh. Măt êng mbra do\ng chế phẩm sinh học trichodatma tâm pot đah ăch ndrôk ndum rmu\ ôm mô lah phân vi sinh, he poh tâm mir tiêu nklăp bah 5 tât 7kg ăp tơm, poh tâm khay mih, nklăp bah 2 tât 3 tơ\ ri mbra bah ir hao rơ\ bu ro\ sa reh. Ăp năm mbra do\ng ăch ndrôk ndum rmu\ ôm mô lah pih rhe njâm tơm, nkre đah trichodatma mbra kơl an n’gu reh tơm tiêu geh âk ndơ rêh ue\h, nkre n’hao rnoh PH tâm neh, kơl reh tiêu hao jêng dăng ri mơ ntrôl ru\ch dơi bu ro\ sa reh.

            Lah kônh wa poh phân hoá học âk ri păng mbra kh^t tiêu. Lah mô poh phân, tơm tiêu geh nău mô to\ng lân, lơn lah mô to\ng phân đạm ri păng mbra êr lha tâm ban, lơn lah, mô to\ng phân mpơl ta tơm, lha kranh ru\ng. Jêng kônh wa ân poh phân tâm ban, nkre đah phân hữu cơ, vi sinh phân ndrung n’gar, ndum rmu\ ôm. Du tơm tiêu an geh play bah 3- 4kg ri du năm ân poh ntơm bah 1- 1,2kg phân NPK n’hanh tâm pă tâm ban gay poh tâm khay mih. Rlău ma ăp ntil phân êng [a [a\ kônh wa mbra ndăn poh phân ka, du đêt ntil khô dầu he mbra ndum jêng rmu\ ôm, poh ri nkre mpêt nkrem dơi prăk do\ng nkre đăp mpăn ue\h jêng gay tơm hao jêng kơt ơm đo\ng. Lơi ir poh âk phân hoá học, mpêt dơi prăk do\ng, nkre rgâl ue\h jêng neh, to\ng đah nău u\ch geh ndơ sa kah an tơm tiêu tâm nău nkre hao jêng n’ging lha, nkre mât play [ư mir tiêu nđ^r ue\h tâm ban lơn…

            Ơ, dăn lah ue\h mpeh rơh tâm ôp dja!

            Wa Trương Văn Cao: Kônh wa mhe djăt mpôl hên mbơh nti mpeh du đêt trong njrăng n’gang bu tuh ta tơm tiêu. Mpôl hên du\t u\ch dơn geh nău lư, nău ôp mpeh du đêt trong nkra njrăng n’gang bu tuh sa tơm tăm. Nkhêp kônh wa geh nău u\ch đă s^t uănh mir, ri mpôl hên mbra nchrăp n’hanh mbơh nti dơm an kônh wa. Mô lah kônh wa mbra kuăl điện thoại an mpôl hên ma mbrô điện thoại ndjôt t^ng săk lah: 0903554322, mô lah điện thoại an ta nsưng: 05003521590, rmôt nu^h mât chăm tơm tăm dăn ntop kơl n’hanh mbơh nti dơm an kônh wa [on lan kan lo\ mir. Dăn kônh wa n’hanh băl mpôl tuch tăm geh nău dơi n’hanh du năm ju\r geh play.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân