VOV4.Mnông: A[aơ tơm tiu dôl lah tơm tăm ns^t tay nău geh wa\ng sa âk an [on lan kan lo\ mir, yor ne\ rnoh neh tuch tăm ăp ntil tơm aơ mô rlu hun hao. Yơn lah, mô di lah ăp [on lan mât tăm tiu geh g^t da dê nău mât chăm gay ma tơm tiu hun hao ueh jêng, geh âk play. Nkô| trăch nar aơ, jă kônh wa n’hanh băl mpôl ndrel ua\nh djăt nău mât chăm tiu t^ng nău mpo\ng VietGap bâh wa Vũ Đức Doanh ta thôn 9, xã Hoà Phú, nkuăl [on têh Buôn Ma Thuột, Dak Lak.

Đah nău tă kan bơi tât 40 năm tăm tiu, tă geh âk nău dơi, nău mô dơi n’hanh le\ g^t der êng ăp nău kan mô ueh, n’hanh dơn ăp nău kan ueh di an nơm. Wa Doanh ua\nh năl tơm tiu hôm lah tơm jêr mât. Rlău 6 năm aơ, rnôk geh tâm mâp đah năch lah nu^h Nhật Bản, ta năp âk nău ôp mbơh mpeh kĩ thuật, đăp mpăn ndơ sông sa, le\ ndơ\ wa Doanh tât đah nău nchrăp kan VietGap tâm nău tăm n’hanh mât tiu.

Pah kan tuch tăm t^ng ntrong kan VietGap tăch an dak Nhật Bản, mô dơn kơl an ăp kg tiêu băh ưa Doanh tăch đah rnoh khlăy lơn 5 rbăn prăk đah ntu\k tăch rgâl ma hôm nha kơl an mir tiu bâh wa hun hao ueh jêng, mô geh bu tuh. Mhe aơ, mir tiu bâh wa Doanh geh ăp ntu\k kan têh ua\nh năl n’hanh nchih s[ pă nău dơn ueh nău mpo\ng VietGap. Wa Doanh ncho\ng ăp nău dơi geh tâm nău mât chăm tiu t^ng ăp rnoh way kan đah nău mpo\ng VietGap.

Tiêu VietGap r^ [ư t^ng nău mpo\ng geh nt^m đă, geh nău dơi lơn, tal 1 lah n’huch phân poh hoá học, tal 2 lah njêng geh bâh rnoh ơm geh kơt lah nkong mbo, nju\ tuh, lâk [ư phân vi sinh ueh an tơm tiu. Nău ngăn du\t dơh, gâp [ư du\t geh săk rnglăy, nău bu tuh, mô geh n’hanh mô nă geh ru\ng play đo\ng.

Nău êng tâm nău mât chăm tiu t^ng nău mpo\ng VietGap bâh wa Fdoanh ne\ lah do\ng âk ntil ndơ phân vi sinh ndum bâh ăp ntil dak si tâm nău pah kan tuch tăm. Aơ lah ntrong kan mât chăm tiu nâp ueh n’huch prăk mât kan.

Du năm gâp poh phân way lah 2 tơ\. Bôk năl lah ta khay mih, tal 2 r^ tiu geh play. Phân du\t âk lah do\ng ăch ndrôk, djăr, ăp ntô tuh, ntô k^n cà phê, nja tao, mpli nsum n’hanh do\ng men vi sinh ndum t^ng khay geh kơp gay ma poh chăm.

Wa Doanh an g^t, đah tơm tiu; lôch lêh play, ndum phân to\ dak du khay gay ma tơm geh mông nar luh ueh n’g^ng, lôch ne\ [ư koh ueh tơm, rse dăch n’gâng n’hanh to\ dak. Ta bôk khay mih, ku^h ntu, poh phân hữu cơ n’hanh brôi tay. Lvang tơm geh kơn play luh kap, rlău ma nău ntop tay du đê| rnoh phân an tâm di, mbra geh do\ng tay du đê| ndơ an tơm ngăch dang kao kơn play. Tâm rnôk tơm rong play, kônh wa an geh do\ng phân puh n’ha an tơm. [a [ơ koh n’g^ng tơm nku\m n’hâm gay ma mât đăp mpăn ueh aih ta khay mih.

Âk năm  mât chăm tơm tiu, wa Doanh saơ, đah tơm kh^t ngăch, kh^t mbrơi mô lah geh du đê| nău bu tuh êng ta tơm tiu, nkô| nău du\t âk lah yor an ueh tâm ban ndơ kah ê ho\ tâm di, nkre đah ne\ lah mât kuaih mir tơm, luh dak ê ho\ ueh. Mât chăm t^ng nău mpo\ng VietGap r^ phân hữu cơ, vi sinh, dak si vi sinh lah an tơm hun hao ueh reh, geh dơi djrôp sa ăp nău u\ch bâh tơm, kơl an tơm hun hao ueh jêng, nkre đah nău [ư luh hoch dak, mât ueh aih mir tơm, bah bu tuh, lơi ir do\ng dak si mât tơm tăm, prăk pah kan [ư mir tiu huch âk, nău geh đăp mpăn ăp năm bâh 5-7 tấn/ha.

Rlău ma nău an tâm ban ueh ăp ntil phân hữu cơ n’hanh hoá học, t^ng nău mbơh bâh wa Doanh, gay ma [ư mir tiu geh ueh t^ng nău mpo\ng VietGap r^ nău lêh play an geh njrăng đo\ng n’hanh [ư t^ng ăp nău way na nê|. Ne\ lah nkô| nău ma ndơ tiu găr bâh wa Doanh geh săch gay ma tăch an Nhật Bản.

Rnôk lêh tiu r^ an kâp tiu du\m tât 70% r^ mơ lêh. Lôch lêh rklêh rnglăy dâl, rnôk ih du  nar, kêng măng, lôch 1-2 mông an geh nku\m bạt 1-2 mông lôch ne\ mơ n’hai. Nku\m bat gay ma [ư an tiu du\m tâm ban, tal 2 lah nău duh bâh tiu hao, ăp dak si hoá học mô lah dak si an ngăch jêng mbra roh le\ tât 50%.

Gay kơl kônh wa g^t kloh lơn mpeh rêng tăm n’hanh mât chăm tiêu jo\ jong, phóng viên nkô| trăch geh nău tâm ôp đah kỹ sư Ngô Hữu Châu, groi kruanh tơm tăm, Ntu\k rgum ntru\t nsôr tuch tăm n’gor Dak Lak

            T^ng kỹ sư, nkô| nău ma nu^h tăm tiêu a[aơ dôl mâp lah moh ndơ mêh?

            Nkô| nău ma nu^h tăm tiêu dôl mâp a[aơ lah tơm tiêu kh^t ru\ng. kônh wa tâm rlong âk geh play mô uănh khlay tât nău rêh jo\ jong. Aơ ntrôl săk geh âk play tiêu jêng kônh wa poh lăn âk ir phân hoá học ma đêt poh phân hữu cơ. Mpôl hên njrăng đă ân do\ng 1- 1,5kg phân hoá học/tơm dơm. Ăp năm ân kơi ntop poh bah 10- 15kg phân ndrung n’gar rmu\ ôm/tơm. Njêng phân ndrung n’gar tâm neh ri mbra kơl geh tâm ban rmu\ ôm jêng tâm neh, kơl an âk tơm bu tuh mô dơi hao jêng.

            Kônh wa [on lan phâm [ư njêng tơm phân hữu cơ poh an tơm tiêu mêh?

            Phân vi sinh a[aơ mô thuk. Yơn đah nău mha êng bah [on lan ta n’gor Dak Lak ri geh du tơm phân hữu cơ du\t n’hâm âk nê lah ntô cà phê. Nău way ri ntô cà phê su jăng yơn tâm bôk nău kan ntru\t nsôr tuch tăm bah mpôl hên ri nt^m nti kônh wa do\ng ndrui vi sinh ndum ntô cà phê, kơl an rmu\ ôm ngăch lơn. Ndum ntô cà phê ma ndrui hữu cơ vi sinh dơn jo\ tâm 3 khay dơm. Lôch klêh cà phê, kônh wa so\k ntô ndum n’hanh tât bôk khay mih ri ho\ geh tơm phân poh hôm.

            Lah mô an do\ng âk phân hoá học ri he dơi do\ng phân poh lha an tơm tiêu đo\ng hơi kỹ sư?

            Gâp njrăng đă kônh wa lah lơi ir do\ng âk phân khoáng ri ân do\ng phân poh lha kơi ntop an tơm tiêu geh tơm luh bah hữu cơ. Do\ng ăp dak si kơi ntop dja mô khuch tât hao jêng n’hanh săk geh âk play bah tơm tiêu.

            Dăn lah ue\h kỹ sư mpeh ăp nău tâm ôp bah lơ nê.

Nu^h rblang: Thị Đoắt – Điểu Thân