VOV4.Mnông: Joi ntrong rdâng đah duh phang an ăp tơm công nghiệp kơt cà phê, tiu tâm ba năp nơh, du đê| doanh nghiệp, viện m^n ua\nh n’hanh [on lan kan lo\ mir le\ do\ng ăp công nghệ to\ mpêt nkrem. Công nghệ mhe le\ mpơl na nê| geh nău săk rnglăy tâm ăp khay duh phang hô. Yơn nu^h [on lan Tây Nguyên hôm nha mô nănh do\ng, yor rnoh khlăy ir n’hanh mô nănh rgâl mhe.

                          Dôl tâm ăp khay duh phang hô n’hanh le\ rlău n’gul năm aơ ê ho\ geh du rơh mih yơn rlău 6 sào tiu tâm mir bâh nô Nguyễn Lê Trung, ta thôn 7, xã Ea Bhôk, nkuăl Cư Kiun hôm nha ueh nđir. Nô Trung an g^t, ne\ lah bâh geh do\ng nău kan to\ dak ntruh bâh d^ng dak tâp ta neh. Du\t dơh bâh trong d^ng dak tâp ta neh aơ lah nkre nkrem dak, nkre mât ueh l’^t [a [ơ n’hanh rgum le\ nău poh phân jêng lah mô roh hoach âk mông nar kơt ntơm.  “To\ dak nhup ma ti aih ta klơ măt neh hôm to\ ntruh r^ mât l’^t âk jo\ lơn. Nău geh r^ hên mhe [ư năm mhe nơh r^ saơ n’g^ng, n’ha hun hao ueh dăng, đah play geh âk têh lơn, veh rem âk lơn đo\ng.

                         Nău ueh di lah kơt ne\, yơn nô Trung kanu\ng nănh [ư d^ng dak to\ mpêt nkrem dak ta 6 sào tâm le\ rnoh 2 ha tiu bâh rnăk vâl yor lah mô to\ng prăk. Đah rnoh prăk kan bôk năp âk, bâh 50-80 rkeh prăk/ha, lah rnoh prăk ma mô dơh nu^h [on lan dơi geh gay ma ntuh [ư, tâm rnôk rđil đah to\ dak way ơm r^ thuk lơn, kơt to\ ma bek 4 ntu klâp ma rkeh/sào tâm rnôk to\ ntruh lah 6-8 rkeh prăk/sào. Ta meng ne , âk [on lan kan lo\ mir mô nănh mpeh nău do\ng [ư d^ng dak to\ mpêt nkrem dak aơ. Yor ne\, ta lam nkuăl Cư Kuin, ntu\k geh klâp ma 3.500 ha tiu mơ kanu\ng geh rnăk vâl nô Trung do\ng công nghệ to\ mpêt nkrem dak aơ.

                    Ndrel nsum nău m^n klach rvê bôl ma le\ geh nău dơi đah ntrong kan to\ dak mpêt nkrem an cà phê bâh 2 năm aơ, wa Nguyễn Bá Hán, ta xã Ea Bhôk, nkuăl Cư Kuin an g^t: “Ntrup [ư bôk năp r^ du\t rvê, klăch păng mô luh kao, yơn lah tât a[aơ le\ rlău 2 năm hôm, gâp saơ du\t geh tâm di. N’hanh đah ăp rnăk ma mô geh nu^h kan, r^ păng geh săk rnglăy ngăn, du năm nkrem geh 15-17 rkeh prăk to\ dak 1ha cà phê. T^ng gâp ngih dak an geh nău kơl gay ma âk nu^h [on lan kan lo\ mir kơt hên mbra geh ntru\p ding dak aơ âk lơn.

               Tiến sỹ Lê Ngọc Báu, Viện trưởng viện khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên an g^t, trong d^ng dak to\ mpêt nkrem geh Viện n’hanh du đê| doanh nghiệp ta Tây Nguyên m^n ua\nh, rgâl mhe geh nău dơi n’hanh mbơh [ư tâm nău ngăn bâh klâp ma 5 năm aơ. Rnoh khlay ntru\p an 1 ha klâp ma 50 rkeh prăk,  jo\ do\ng klâp ma 10 năm. Săk rnglăy bâh nău kan to\ dak mpêt nkrem du\t na nê|, ne\ lah nkrem 1 n’gul rnoh dak to\, mpêt nkrem le\ rngôch prăk kan an nău to\ dak, huch geh 20% phân pih n’hanh hao geh 20% nău geh. Bôl ma kơt ne\, tât a[aơ, rnoh neh cà phê geh to\ mpêt nkrem hôm nha đê|, mhe kanu\ng rlu ta ăp nău kan jê| bâh du đê| doanh nghiệp n’hanh [on lan kan lo\ mir geh do\ng ta du rnoh neh bâh rnăk vâl.

              T^ng nău mbơh bâh Tiến sĩ Lê Ngọc Báu, nău ntuh [ư 1 tơ\ le\ bâh 50-80 rkeh prăk an nău kan [ư d^ng to\ dak mpêt nkrem dak mô dơh geh [on lan u\ch [ư. Ntop ta ne\, âk [on lan hôm nha m^n rvê nău kan aơ mbra n’huch nău ge mir tơm. Aơ lah ăp nău jêr tơm [ư an nău to\ mpêt nkrem dak mô geh âk nu^h [ư. Doh rklaih nău ko\ jêr aơ, ăp ntu\k an n’hao nău kơl prăk gay ma n’hao rnoh ăp nău kan rlong [ư, nău m^n kan geh săk rnglăy gay ma wa\ng sa têh hvi đah ăp nu^h pah kan tăm cà phê. “Gay ma mbơh tơih ăp nău kan to\ dak aơ r^ gâp m^n lah an geh rdâk njêng âk nău kan to\ dak, he an geh to\ dak, kan lor an [on lan ua\nh, rnôk ne\ khân păng geh nău knơm r^ lah mô an [on lan mbra [ư êng đo\ng. hôm a[aơ nău khlăy lah nău g^t vât bâh [on lan, yor ntuh kơl bu klach lah to\ kơt ne\ mbra mô geh play âk. Nău way bâh [on lan lah an geh saơ naư ueh cà phê hao âk r^ khân păng mbra ntuh [ư.

               Do\ng công nghệ to\ dak mpêt nkrem an tơm công nghiệp mô dơn lah ntrong kan njrăng rdâng đah duh phang, ma hôm nha mpo\ng tât nău pah kan nâp nâl, n’hao nău geh ueh an tơm tăm tơm ta Tây Nguyên.

Ơi kônh wa n’hanh băl mpôl! Duh phang dôl ntêt nkri tât tơm tăm jong nar kơt cà phê, tiêu ta ăp n’gor Tây Nguyên. Nchrăp, hvi neh tơm tăm geh duh phang, mô to\ng dak do\ng hao tât 167.000ha, tâm nê, 152.760ha cà phê geh tata khuch. Yor kơt nê|, nău pơk hvi ăp trong to\ mpêt nkrem dak lah nău mpo\ng uch bah nu^h [on lan, doanh nghiệp tâm ban kơt ăp n’gor đo\ng. Phóng viên nkô| trăch geh rơh tâm ôp đah wa Lê Quốc Doanh, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp n’hanh Phát triển Nông thôn mpeh nkô| dja:

Lôch hăn uănh na nê| ăp trong to\ mpêt nkrem dak an ăp tơm tăm jong nar ta Tây Nguyên, phâm may uănh năl bah ăp trong to\ dja n’hanh nău khlay pơk hvi trong to\ dja tâm rnôk duh phang kơt a[aơ mêh?

Lê Quốc Doanh: Trong to\ mpêt nkrem dak an ăp tơm tăm jong nar kơt tiêu, cà phê ri ntơm [ư bôk năp dơm. Yơn du\t rhơn nđơr rnôk le\ dơi geh du đêt nu^h [on lan kơt do\ng, n’hanh le\ an saơ nău tam bah trong to\ mpêt nkrem dak. Lơn lah đah nkual Tây Nguyên way geh duh phang tâm khay wai. Gay trong [ư dja pơk hvi ri ta năp măt ân [ư du đêt nău kan, nê lah ta năp măt Bộ Nông nghiệp mbra ndơ\ an ăp viện gu\ m^n ăp rêng [ư na nê| an t^ng tơm tăm n’hanh gu\ m^n trong [ư to\ mpêt nkrem dak an t^ng ntil tơm tăm yor ăp tơm geh nău u\ch to\ êng êng.

Tâl bar lah pơk hvi trong to\ dja ma nău nkoch trêng nt^m nti gay saơ ăp nău ns^t geh mpeh wa\ng sa, ue\h neh ntu, ta năp măt n’hanh jo\ jong. Bộ mbra ndơ\ an ăp doanh nghiệp, đơn vị rdâk njêng ntru\t nsôr tuch tăm ta le\ rngôch ăp nkual [on lan rnoi mpôl đê|, rdâk njêng trong leo [ư tâm di đah ăp ndơ tăm êng êng.

A[aơ âk neh tăm geh ma nău kh^t duh phang. Nu^h [on lan dôl mpo\ng geh du trong nkra nê nơh gay mât tơm rêh rlău khay wai duh phang mô ho\ nkoch tât i rnoh âk săk geh. Mpeh Bộ nông nghiệp le\ geh moh trong nchrăp gay kơl nu^h [on lan mêh?

Lê Quốc Doanh: Gâp le\ njrăng đă âk ntil khoa học kỹ thuật mhe êng êng gay kônh wa kơt do\ng yơn ta Tây Nguyên geh ăp nkual du\t kro phang ngăn. Njrăng đă kônh wa lah mbra to\ mpêt nkrem dak. Nsrôih mât n’hanh tâm pă dak gay mât rnoh l’^t mbe\ dak. Rlău ma nê ân njâm tơm, mô lah poh âk phân hữu cơ. Aơ lah ăp trong nkra ta năp măt. Lôch nê đo\ng lah ăp trong nkra jo\ jong lơn lah ăp trong nkra đah ăp tơm tăm jong nar lah weh [ư mir tơm di rnoh n’hanh tâm pă ăp dăp tơm tăm tâm di gay nkre ns^t geh wa\ng sa nkre geh ăp nău tât ring tam jo\ jong rêh jêng tơm n’hanh ue\h neh ntu.

Ơ dăn lah ue\h wa.

Nkô| trăch Ndrel hăn [on lan kan lo\ mir tă bah Công ty phân poh Bình Điền kan nsum đah nhih pah kan Radio nău ngơi Việt Nam gu\ ta Tây Nguyên [ư.

Nu^h răk rblang: Điểu Thân n’hanh Thị Đoắt