VOV4.Mnông: Nsrôih joi, kơt nti nău kan do\ng ăp nău mhe tâm nău oah kan jan sa, n’hao nău geh mpeh wa\ng sa ta ndrel du rnoh neh pah kan, nô Thạch Văn Kiên, ta rmôt 24, nkuăl têh Lộc Thắng, nkuăl Bảo Lâm, n’gor Lâm Đồng, le\ rdâk njêng dơi nău kan mât tăm cà phê t^ng trong hun hao nâp nâl ns^t tay săk rnglăy wa\ng sa âk. Kanu\ng đah rlău 2 ha cà phê, ăp năm an nău geh rlău n’gul rmen prăk . Nô lah nu^h tăm cà phê bôk năp ta Lâm Đồng geh rnê bôk năp mir cà phê ueh ta rơh tâm rlong đại sứ Payer geh [ư mhe aơ ta Daklak.

Tâm du mblâm ngih jay nâp ueh bâh rnăk vâl nơm, nô Thạch Văn Kiên ntêm an du nkual ueh ta jay gay ma an cúp hạng 1 n’hanh bằng kơp dơn mir cà phê ueh ma nô dơi geh ta rơh tâm rlong “Nar hội đại sứ Payer” ta n’gul khay 4 năm 2015. aơ lah năm bôk năp nô Kiên tât râng ta câu lạc bộ cà phê ueh, đah 100 nu^h kan ndrel lah ăp nu^h tăm cà phê ta 4 n’gor Tây Nguyên geh Gialai, Daklak, Daknông n’hanh Lâm Đồng. mir cà phê bâh rnăk vâl nô Kiên le\ rgum to\ng ăp nău mpo\ng yor rnâng kan leo kan ndơ\ mbơh, kơt lah ntrong kan mât ua\nh nău bu tuh rgum, nău mât chăm cà phê, tâm ban kơt mât nău ueh hun hao nău geh.

Lah nu^h geh u\ch ro\ng đah [ư mir jêng lah rnôk tât râng ta câu lạc bộ cà phê ueh, nô Kiên an lah aơ lah rơh nkhêp gay ma nô geh tâm nđur kơt nti n’hanh tâm mbơh nău kan, do\ng ta nău pah kan [ư cà phê bâh rnăk vâl.

“Hăn nti, kơt ua\nh tâm ban lah kơt nti ăp nău kan bâh ăp n’gor. Bar lah mpeh nău kĩ thuật r^ geh ăp nu^h way kan, tâm ban kơt ăp giáo sư, tiến sĩ ta Viện tâm mbơh ăp nău tă kan tâm ntrong mât chăm , ăp ntrong kan mât ueh rgum an le\ tơm cà phê. Bâh ne\ r^ gâp rhoăt nău g^t tă kan geh âk nău kơt nti gay ma s^t mât chăm ta mir cà phê nơm geh ueh lơn.

Tâm 9 năm ba năp, rlău 2 ha  cà phê bâh rnăk nô Kiên lah ăp ntil ơm, nău geh mô âk, râng geh 2 tấn/ha. Rnôk geh tât kơt nti, ua\nh ăp nău kan tăm cà phê ndop ta âk ntu\k nô nănh rgâl mir tơm cà phê bâh rnăk vâl nơm đah ăp ntil ueh. Yơn lah, bôk năp yor ê ho\ g^t mpeh kĩ thuật n’hanh nău mât chăm jêng nău geh cà phê mô ueh, săk rnglăy wa\ng sa mô âk. Đah nău m^n gơih nti, m^n kan, gơih pah kan, tât a[aơ 2,4 ha cà phê bâh rnăk nô Kiên le\ geh rgâl le\ rngôch. Bah geh mât chăm t^ng di kĩ thuật jêng tâm yan cà phê mhe nơh nô le\ geh klâp ma 17 tấn cà phê rnglăy, nău geh râng geh 8,6 tấn/ha. Nô Thạch Văn Kiên mbơh nău kan:

“Săk gâp nơm saơ ntil lah khlay bôk năp, tal 2 đo\ng lah nău mât chăm, poh phân lah an geh [ư tâm ban. Pe tay lah mât ua\nh njrăng nău bu tuh r^ an geh ua\nh na nê|, g^t na nê| nău ta mir gay ma mât ua\nh an păng ueh lơn. Tal poăn lah poh phân vi sinh ăp năm gay ma [ư ueh neh, gay an mir cà phê geh âk play r^ [a [ơ poh phân vi sinh.

Tât ua\nh nău kan geh âk nău kan mbơh n’hơ cà phê ueh ta ntu\k, wa K’Brat, kruanh Hội nông dân nkuăl Lộc Thắng le\ rnê âk nău kan tăm cà phê t^ng trong nâp nâl bâh nô Thạch Văn Kiên, n’hanh ua\nh aơ lah nău kan gay ma hội nông dan ta ntu\kkơt nti, do\ng tâm nău kan.

“Nău kan aơ r^ hội nông dân ua\nh năl lah du\t geh săk rnglăy, ns^t tay nău geh âk. Tât tay Hội nông dân nkuăl têh mbra mbơh tơih âk tâm [on lan gay ma [on lan kơt nti [ư âk nău kan aơ. Bâh ne\ njêng ăp mir cà phê ranh, nău geh đê| gay ma ndơ\ ăp ntil mhe, nău ueh n’hanh nău geh âk, n’hao tay nău geh an nu^h [on lan kan lo\ mir.

Kỹ thuật do\ng phân hữu cơ an tơm cà phê

Ơi kônh wa n’hanh băl mpôl! Poh phân hữu cơ dơi uănh lah trong nkra jo\ jong tâm nău rgâl ue\h jêng neh tuch tăm bah tơm cà phê. Yơn lah, âk kônh wa poh phân mô di trong jêng tât nău mô jêng tam tuch tăm n’hanh tât khuch, [ư djơh tât neh ntu. Njrăng đă bah kơi aơ bah tiến sĩ Phan Việt Hà, Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên mbra kơl kônh wa nkra du gâl nău mô lăng dơi [ư dja:

“Lah ndrui vi sinh ue\h, he t^ng di nău đă n’hanh ăp rêng [ư ri du\t n’hâm đê| lah 3 khay phân mơ rmu\ ôm. Ăp phân le\ rmu\ dja mơ geh nău tam ue\h, păng mbra rgâl ue\h jêng neh. Hôm lah he do\ng phân mô ho\ rmu\ ôm ri păng mbra geh nău tam mô ue\h đah nău hao jêng bah tơm cà phê, rnôk nê rnôk păng lêk ôm păng nha geh đo\ng n’hanh rnôk dja [ư kamu\n kaman păng hao rơ\ tay, păng mbra so\k du\t âk rnoh đạm tâm neh. Jêng, lah he poh mô ho\ rmu\ ôm tâm neh ri he mbra saơ geh nău tơm cà phê êr lha, aơ lah nău mpơl tă bah rnôk lêk phân le\ so\k rnoh đạm tâm neh, păng tâm pih rnoh đạm đah tơm tăm.

T^ng nău njrăng đă bah nu^h khoa học, phân hữu cơ, ăch su\r ndrôk, ntô cà phê, ăp ndo\k nja ndơ tuch tăm…lor rnôk poh kônh wa ân ndum rmu\ ôm le\ rngôch ma trong do\ng ăp chế phẩm vi sinh, n’hanh [ư tâm pot, ndum t^ng di rêng. Mô lah kônh wa mbra do\ng ăp ntil phân hữu cơ vi sinh bah ăp ntu\k ntoh lư, đăp mpăn ue\h tam. Gay phân hữu cơ, phân vi sinh mât ue\h nău tam, rnôk poh kônh wa ân njrăng ăp trong [ư kỹ thuật t^ng nău mbơh nti bah tiến sỹ Phan Việt Hà:

“Tă bah nău mhe êng săk ma păng mbra rgâl ue\h jêng neh lah ngoăy tâm ăp ndơ du\t khlay, he ân njrăng đo\ng: Rnôk poh phân hữu cơ ri ân poh tâm neh, jêng lah he ân koch mbor n’hanh bôr tay phân, mô dơi poh phân sui dơm bah lơ neh. Lah he dơn poh dơm bah lơ măt neh ri păng mbra mô dơi tâm pot rlu\ tâm neh, păng dơn geh nău tam đê| đă dơm, phân păng lăp tâm neh du\t đêt jêng nău tam rgâl an ue\h jêng neh mbra du\t đêt.

Rlău ma nê, rnôk poh phân hữu cơ ma sui bah lơ măt neh ri bôk năp lah [ư an kamu\n kaman tâm phân mbra geh kh^t du\t âk n’hanh [ư hu\ch nău tam jêng bah phân. N’hanh tâl bar lah păng mbra njêng du dăp reh tơm hao bah lơ măt neh, ma kônh wa he way lah nău rô| reh bah lơ. Tâm khay wai ri dăp reh dja mbra geh kh^t n’hanh păng khuch du\t âk tât nău hao jêng bah tơm cà phê”.

Kamu\n kaman gu\ rêh tâm neh  du\t âk ntil le\ ma ngonh lêr, brun brăn…Kamu\n kaman mbra sa lêk ăp dak phân hữu cơ n’hanh [ư luh ndơ sa kah ta ntil dơh lêk an tơm tăm do\ng sa n’hanh păng lah du tơm phân hữu cơ âk an neh đo\ng.

Nkô| way nkoch ndrel hăn [on lan kan lo\ mir nar aơ tât ta aơ ho\ le\ jêh. Lah ue\h kônh wa n’hanh băl mpôl ho\ pơk djăt!

Nu^h rblang: Điểu Thân