VOV4.Mnông: Rgâl trôk nar mih sial dôl geh nău ntul rlong têh an nău pah kan tuch tăm bâh ăp n’gor ta Tây Nguyên. Ndơ\ nău mhe mpeh khoa học kĩ thuật, ndơ\ công nghệ mhe ta nău pah kan jan sa lah nău ndal ndal an geh ăp n’gor, gay ma an tâm di đah nău mhe. Tâm ne\, nău ntru\nh lah mât đăp mpăn to\ dak an ueh to\ng an tơm tăm đah ntrong to\ hoch êng, mpêt nkrem. He an joi g^t ndrel mpeh săk rnglăy bâh nău kan to\ dak mhe đah ăp mir tiu t nkuăl Ea Kar, n’gor Daklak.

Nô Nguyễn Văn Định lah ngoăy tâm âk nu^h geh rnoh neh tăm tiu du\t âk ta xã Ea Sô, nkuăl Ea Kar. Rlău 3 rbăn n’gâng tiu tan eh sop 10%, neh geh âk choih, luh lăp dak ngăch, jêng mât ueh l’^t an tiu du\t jêr tâm ăp khay wai. Loch geh joi ua\nh nău mbơh bậh đài, báo n’hanh Internet, nô Định le\ ntuh [ư ntru\p trong d^ng dak puh êng an le\ rngôch ta mir tơm jay nơm.Trong d^ng dak aơ geh 2 trong tơm đah nhựa PVC phi 60, tâp ta neh rgo\ t^ng nkual mir. Hôm e lah trong geh d^ng rbư\n, ndơ r[et khoá, béc to\ ntru\p so\ng đah trong d^ng. rnôk to\ dak, ăp n’gâng du béc, bruh dak ta tơm tiu. Bôl ma nroh ntuh [ư mô hoach âk prăk, yơn le\ rlău 2 năm, trong d^ng dak hôm nha pah kan đăp mpăn, nău ueh d^ng hôm kơt ơm, kơl an rnăk nô bah ir hoach soan pah kan. Nô Định an g^t:

“Ntuh kơl trong d^ng dak aơ lah du\t di. Ndơn an he têk d^ng hăn to\ ta ăp ntu r^ he kanu\ng r[et khoá lah dak bâh ta aơ hoch tât ăp ntu\k tâm ban. He kanu\ng hăn ua\nh nđôi du [lât loch ne\ s^t rlu. Hôm an kơt ntơm nơh to\ hoăr ngăn, geh du\t đê| lah 4 nu^h mơ dơi [ư”.

Bâh ntơm tiu geh rnoh khlay, Ea Sô jêng nkual neh geh âk nu^h ta lam n’gor Tây Nguyên joi tât [ư tăm, tâm ne\ geh nđâp ăp nu^h ta ăp nkual ntoh lư kơt lah Gia Lai, Chư Sê, Chư Pưh, Mang Yang…yơn lah t^ng nău mbơh bâh wa Nguyễn Thế Thuỷ, groi Bí thư Đảng uỷ xã, du\t âk nu^h le\ mô dơi [ư yor trôk nar, nkual neh ta aơ jêr, u\ch to\ dak âk lơn đah ăp nkual êng. Âk nu^h bên bâh wa Thuỷ le\ tăm tiu mô dơi, rnôk to\ dak an mir tiu t^ng nău way ơm. Êng wa, le\ năn g^t nău kan, ntuh kơl an 22 rkeh prăk, ntru\p trong d^ng to\ dak ta ntu tiu rnăk nơm, jêng mir tơm hao jêng ueh, an nău geh đăp mpăn. Wa Nguyễn Thế Thuỷ an g^t:

“ Rnoh tiu kh^t ta xã aơ âk ngăn, yor rnôk trôk duh, neh ngăch sơh, khan păng to\ dak mô năn. Tal 2 lah neh ta aơ nkre ma choih, neh tăm thơl. To\ dak mô năn r^ neh đang dâl, [ư reh tiu tăch, tiu mô dơi geh năn djrôp sa ndơ kah n’hanh ngăch kh^t”.

T^ng nău mbơh bâh kĩ sư Nguyễn Văn Kiên, kruanh Trạm khuyến nông nkuăl Ea Kar, ta năp nău rgâl trôk nar mih sial, bâh rlău 5 năm ba năp, nkuăl le\ ua\nh khlăy tât nău kơl an [on lan rgâl mhe nău kan to\ dak an ăp ntil ndơ tuch tăm n’hanh tơm công nghiệp. tât a[aơ, le\ rngôch rnoh neh tăm biăp ta nkuăl le\ geh ntuh kơl công nghệ to\ dak ma béc. Đah ăp ntil tơm sa play n’hanh công nghiệp, le\ geh do\ng 2 kỹ thuật to\ mhe, lah to\ ntruh t^ng kơt Israel, to\ ta ntu. Nău geh ua\nh năl năm 2014 ta ăp mir tiu do\ng công nghệ to\ ntruh aơ an saơ, nău geh lah na nê|. Kỹ sư Nguyễn Văn Kiên an g^t:

“Ua\nh nđôi tâm di năm r^ hên saơ, rnoh dak to\ mbra huch tât 40%. Nău ru\ng play nse ta tơm mô hôm âk n’hanh rnoh kơn play âk lơn, tâm ban lơn, nău geh tiu hao bâh 13 tât 15%.

N’hanh hên saơ tay, ne\ lah rnôk to\ geh l’^t mbe\ tâm ban kơt ne\ r^ tơm tiu hao jêng ueh, mô nă geh nău bu tuh an tơm. Yor lah nău aơ hên [ư tâm 3 năm aơ hôm.

N’hanh rnôk ne\ r^ hên geh kơp lah nău geh ăp ha geh tâm [ah klâp ma 160 rkeh prăk. Tâm rnôk ne\, nău ntuh kơl [ư trong d^ng dak aơ rlău 1 ha tiu kanu\ng le\ 50 tât 57 rkeh prăk.

Công nghệ to\ dak mhe mpơl na nê| ns^t tay nău geh ueh an tơm tiu ta nkuăl Ea Kar, n’gor Daklak. u\ch lah [on lank an lo\ mir ta âk ntu\k ta Tây Nguyên an geh [ư t^ng công nghệ mhe tâm nău pah kan jan sa đo\ng gay ma hun hao nâp nâl, tâm rdâng đah rgâl trôk nar mih sial.

          Nu^h rblang: Thị Đoắt