Chanh rse lah tơm tăm mô geh mhe đah [on lan kan lo\ mir ta Dak Nông, yơn lah tăm chanh rse t^ng trong hữu cơ gay ma tăch an dak bah dih lah ntrong kan mhe bâh ăp xã kan ndrel ta xã Đăk Tân, xã Đăk Nia, nkuăl têh Gia Nghĩa. Đah nkô| u\ch ntrôl do\ng nău pah kan, njêng nău kan kloh ueh, geh ntrong hun hao đăp mpăn, ntu\k kan ndrel xã Đăk Tân le\ tăm chanh rse nâp nâl, ns^t tay nău geh ueh an nu^h tăm.

Bar pe năm dăch aơ, rnoh khlay du đê| ntil ndơ tuch tăm jur, khuch âk tât nău geh bâh [on lan. Ta năp nău aơ, âk rnăk [on lan săch ntrong tâm rgop tâm nău pah kan gay ma ndơ tuch tăm geh âk. Hăn lor lah rnăk wa Nguyễn Tuấn Nhạ, ta thôn 8 xã Đăk Ha, nkuăl Đăk Glong le\ tâm rgop đah ntu\k kan ndrel  xã Đăk Tân gay ma tăm chanh rse t^ng trong hữu cơ. T^ng ne\, wa Nhạ geh pă ntil ueh jêng, khoa học kĩ thuật tâm ban kơt kơl mpeh nău tâm ton rvăt le\ ndơ geh [ư đah rnoh đăp mpăn. T^ng wa Nhạ, săk păng nơm le\ krêp bên đah chanh rse rlău 8 năm, d^ng ne\ mông nar păng way geh nău rvê hô. Yơn lah lôch tât râng tâm rgop đah ntu\k kan ndrel r^ nău ntu\k tăch le\ geh ndâk nsơm n’hanhpăng đăp mpăn lơn rnôk krêp dêh đah ăp ntil tơm tăm aơ.

T^ng wa Nhạ, ntơm nơh rnăk vâl kanu\ng geh tăm klâp ma 1 ha, yơn lôch geh tăm t^ng trong chanh hữu cơ tâm rgop đah ntu\k kan ndrel rnăk vâl wa le\ nănh tăm 3 ha đah le\ rnoh prak 250 rkeh 1 ha, âk rlău tăm êng đah 50 rkeh prăk, yơn rnoh geh bơi tât 100 tấn/ha, ne\ lah rlău 5 tơ\ đah nău tăm êng way tăm.

“Rnôk he [ư t^ng nău way ơm r^ mô geh ntu\k tăch rvăt đăp mpăn, rnoh khlay jur hao ndal, chanh jur thuk r^ roh dơm âk, rnôk he [ư chanh kloh r^ geh ntu\k tăch đăp mpăn, he kanu\ng an geh rgum ntrôl ta nău geh ueh kan tâm ban kơt nău ueh jêng an geh nău geh đăp mpăn r^ nău geh mô geh klach kơt he tăm way ơm”.

Ta meng nău tăm chanh rse t^ng trong hữu cơ, âk nu^h [on lan hôm nha tâm rgop đah ntu\k kan ndrel xã Đăk Tân tăm chanh rse t^ng trong công nghệ mhe, geh nău mpo\ng Global Gap. Lôch geh tâm rgop tăm, geh nău kơl an bâh ntu\k kan ndrel, rnăk vâl wa Huỳnh Thị Kim Xuân, ta xã Đăk Nia, nkuăl têh Gia Nghĩa le\ nănh ntuh kơl rlău 400 rkeh prăk le\ [ư 4 rbăn met vuông ngih tăm n’hanh nău kan to\ ntruh gay ma tăm chanh rse t^ng công nghệ mhe n’hanh săk rnglăy an saơ nău ueh êng.

“Bâh ntơm gâp tăm công nghệ mhe r^ saơ geh mô nă geh bu tuh, phân poh, dak to\ le\ rngôch, play têh, hun hao ngăch, rnoh play mô ak, mô ueh play”.

Wa Lê Văn Lục, Giám đốc ntu\k kan ndrel xã Đăk Tân an g^t. gay ma geh ntrong kan hun hao an tơm chanh rse nâp nâl, ntu\k kan ndrel xã Đăk Tân le\ [ư nău tâm rgop đah [on lan kan lo\ mir n’hanh doanh nghiệp gay ma mât nău tăch rvăt, ndrel đah nău pah kan n’hao nău geh tuch tăm. Ntu\k kan ndrel le\ kí tâm rgop kan đah Viện nghiên cứu n’hanh hun hao Việt Nam gay ma pă tơm ntil ueh n’hanh khoa học kĩ thuật. ngăn lah chanh rse lôch rnôk tăm geh kloh ueh, mbra geh tăch đah rnoh khlăy đăp mpăn du\t đê| lah 30 rbăn prăk/kg chanh rse ntil 1, n’hanh 25 rbăn prăk an chanh ntil 2.

“Bâh ntrong pah kan way ơm ndơ\ nău jay jal tăm bôk năp [on lan hôm mô ho\ g^t vât, yơn tâm rnôk pah kan n’hanh a[aơ le\ geh ndơ do\ng r^ [on lan mơ geh nău rhơn, yor 1 ha tăm tâm jay jal r^ geh 10 ha tăm bah dih, rnoh geh rlău 10 tơ\, nu^h kan jur hôm 20 tơ\, phân jur hôm 10 tơ\ jêng nău geh bâh ne\ âk. Du đê| năch rvăt ta nkuăl [on têh Hồ Chí Minh lah ntu\k tăch ndơ an dak bah dih bu tât rvăt đă gâp [ư rhiăng ha. Tât tay ntu\k kan ndrel mbra pă ntil tăm, khoa học, kơl phân poh n’hanh rvăt ndơ geh [ư an [on lan gay ma hun hao rnoh geh kan”.

Nthoi tay bah kơi aơ, mpôl hên geh rơh tâm ôp đah wa Lê Văn Lục, Giám đốc hợp tác xã Đăk Tân gay g^t kloh lơn mpeh trong [ư bah hợp tác xã dja tâm nău tâm rgop kan nsum n’hanh [on lan kan lo\ mir, doanh nghiệp, njêng trong luh ndơ geh tuch tăm kloh ue\h t^ng trong r[o\ng tuch tăm jo\ jong an [on lan kan lo\ mir.

            - Ơi wa, may mbra an g^t hợp tác xã bah he bah rnôk ntơm njêng n’hanh mhâm hun hao mêh?

            Wa Lê Văn Lục: Hợp tác xã dơi njêng luh ntơm bah khay 5, năm 2017. Ntơm nơh, rmôt kan bah Hợp tác xã mpôl hên lah mpôl cán bộ ơm bah công ty Gia Nghĩa, rnôk dăp rgum rgâl mhe tay ri nchrai ăp công ty, lâm nghiệp ơm bah n’gor.  Rnôk hăn kan jo\ năm ri du đêt oh nô bah Hợp tác xã le\ tâm nchră tay, hăn kơt nti ta âk ntu\k n’gor băl gay kơt nti ri saơ trong leo [ư Hợp tác xã wa\ng sa du\t ue\h jêng kơt [ư t^ng.

            - Dơi g^t Hợp tác xã way tăm ăp ntil biăp play ndơ tuch tăm công nghệ mhe n’hanh geh tâm rgop đah [on lan kan lo\ mir, may an g^t kloh lơn mpeh nkô| nău dja đo\ng?

            Wa Lê Văn Lục: Dak Nông geh tât 80% lah neh tuch tăm, trôk nar ri nđik ue\h. rnôk mpôl hên hăn uănh du đêt ntu\k ta Đà Lạt ri mpôl hên saơ trôk nar bơi tâm ban ta Dak Nông đo\ng. Bôk năp mpôl hên rlong [ư dơm, kơt biăp, tơm so\k bum, blân srat, yơn saơ trôk nar ue\h mpôl hên rgâl tăm du đêt tơm do\ng công nghệ mhe, ns^t geh wa\ng sa âk. Kơt a[aơ mpôl hên dôl tăm tơm chanh rse tâm jay jal. Do\ng công nghệ mhe ri săk geh ngăn, tâl bar lah di rnoh kah ue\h gay tăch n’gluh an dak bah dih.

            - Rnoh âk săk geh rnôk tăm ăp ntil bum biăp bah Hợp tác xã lah nău du\t rhơn, yơn saơ rnoh săk geh âk rlău rđ^l đah trong tăm ngăn. Ndr^ trong luh tăch ndơ geh tuch tăm mhâm mêh hơi wa?

            Wa Lê Văn Lục: Tâm rgop t^ng rêng rnoh khlay jêng rnôk Hợp tác xã an [ư moh ntil ndơ nê nơh ri geh si [u\t ton rvăt bah ăp doanh nghiệp, geh nu^h tâm boh n’hanh ân tăm an bu hang rhiăng ha. Tâm bah ri aơ nơh kônh wa way [ư t^ng trong ntoh êng da dê jêng mô ho\ [ư t^ng rêng rnoh khlay gay mât uănh. Ân mât uănh bah rnôk tăm, kon ntil, phân poh geh quy định da dê, rnôk tăm geh di rêng ri ndơ geh [ư luh du\t kloh ue\h n’hanh tăch t^ng si [u\t ho\ ton rvăt.

            - Ndr^ ri mpeh n’gâng kan ri n’gâng kan ta ntu\k ho\ kơl Hợp tác xã mhâm mêh?

            Wa Lê Văn Lục: Gâp saơ bah Sở Nông nghiệp, UBND n’gor geh âk tơ\ hăn lăp ta aơ gay hăn uănh đo\ng. Ta n’gor ri geh ăp Nhih nti trung cấp nghề an du đêt kon se nti lăp nti, kơt uănh ri rnôk lôch hăn nti, mpôl hên saơ di rnoh g^t blău mpôl hên dơn lăp kan ta aơ d^l.

            - Ntơm bah ns^t geh nău dơi trong leo [ư dja, may mbra an g^t trong r[o\ng let năp tay bah Hợp tác xã mhâm mêh?

            Wa Lê Văn Lục: Ngăn ma lah ri ntơm nơh tăm biăp play djăt ma du hê he [ư tăch mô dơi le\, hôm a[aơ ndơ tăch lơn ma âk ri lơn ma geh ntu\k tăch têh joi tât he, ngăn ma lah ri Hợp tác xã du\t u\ch pơk hvi. A[aơ ri mpôl hên dôl pơk hvi ta Dak Lak. Way ơm bah ri aơ nu^h [on lan ndơ tuch tăm ju\r geh rnoh khlay ju\r thuk jêng kônh wa u\ch [ư t^ng rêng rnoh khlay, geh tâm rgop nsum. Bôk năp mpeh Hợp tác xã geh ntil, tâl bar lah phân poh, tâl 3 lah kỹ thuật, kônh wa djăt ma geh neh n’hanh geh nar luh kan dơm, jêh aơ tay hợp tác xã mbra rvăt tay le\ ndơ bah kônh wa [ư luh.

            Dăn lah ue\h wa!

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân n’hanh Thị Đoắt