VOV4.Mnông: Tâm ba năp nơh, ta ăp thôn Phú Phong, Phú Thành n’hanh Đoàn Kết xã Ea Drơng, nkuăl Cư Mgar, n’gor Daklak le\ geh nău tơm cà phê geh ru\ng play le\ rngôch, nău bu tuh [ư khuch âk tât nău geh, [ư an nu^h tăm cà phê m^n rvê. Âk [on lan kan lo\ mir geh mir tơm bu tuh le\ joi rvăt âk ntil dak si mât tơm tăm s^t puh ta mir tơm. Yơn lah, tât a[aơ, nău ru\ng play n’hanh kro n’g^ng ta n’gul khay mih ê ho\ geh bah.

            Ba dâng n’hâm tơm sầu riêng, tơm bơ, mir cà phê têh hvi rlău 1 ha bâh rnăk vâl wa Võ Thị Cẩm, ta thôn Phú Phong, xã Ea Drơng, nkuăl Cư Mgar, n’gor Daklak ueh nđir. Yơn bâh klâp ma 3 pơh ba năp, mbr^ng krêp guh, krăk ntoh mbâl âk [ư an cà phê dôl nse ru\ng play âk. Wa Cẩm an g^t, bôl ma le\ rvăt dak si s^t puh, yơn tât a[aơ nău aơ hôm nha ê ho\ bah. Rnăk vâl du\t m^n rvê mbra n’huch nău geh cà phê tâm yan aơ.

            Mhe nơh bu tuh mbr^ng, geh rvăt dak si puh yơ mô dơi kh^t bah, kanu\ng bah 70% dơm. Nău bu tuh mbr^ng đah mbr^ng krăk khuch âk, lah geh ngăch saơ, ngăch puh dak si khuch kh^t klâp ma 20%. Hôm mbr^ng krăk [ư khuch âk tât 50% lah mô ngăch saơ săm.

            Rgo\ trong bâh thôn Phú Phong hăn let thôn Phú Thành, xã Ea Drơng, nkuăl Cư Mgar, âk mir cà phê le\ geh ru\ng play. Du đê| mir hôm nha geh kro n’g^ng, êr n’ha ta khay mih. Wa Nguyễn Hồng Thu, ta thôn Phú Thành, xã Ea Drơng an g^t an g^t, bôl ma geh poh phân yơn cà phê geh êr n’ha, kro n’g^ng. rnăk vâl mbơh n’gâng kan ta ntu\k kơl an yơn tât a[aơ ê ho\ geh nău mbơh nt^m. wa Thu m^n rvê rnôk hăn rvăt êng dak si puh săm an tơm cà phê.

            Nău bu tuh r^ geh huch, yơn du\t âk, mô g^t dak si g^t geh tam đo\ng lah mô, [ư khuch âk ngăn. Lah mô năn săm cà phê play mbra mô ueh mô lah ru\ng êng le\ rngôch ngăn..

            T^ng nău mbơh kơp bâh ntu\k kan  mât kơl [on lan kan lo\ mir xã Ea Drơng, ta ăp thôn Phú Phong, Phú Thành, n’hanh Đoàn Kết, xã Ea Drơng geh bơi tât 40 rnăk đah bơi tât 100 ha cà phê geh nău ru\ng play âk đah nău ntoh luh bâh mbr^ng krăk, guh du\t âk ta ăp mir tơm. Lôch bơi tât 3 pơh [on lan rvăt dak si puh, tât a[aơ ăp mir tơm le\ bah nău ru\ng play, yơn ê ho\ bah êr n’ha n’hanh bu tuh mbr^ng. tâm ban kơt âl [on lan kan lo\ mir êng, wa Lê Trọng Hiếu, ta thôn Phú Thành, xã Ea Drơng, nkuăl Cư Mgar, nu^h geh 2 ha cà phê dôl geh ru\ng play, êr n’ha, u\ch ntu\k kan têh, cán bộ geh nău kan, kơl an [on lan ndâl nsơm săm bah nău bu tuh aơ.

U\ch ăp ntu\k kan, n’gâng kan geh nău dơi tât kơl đah [on lan joi g^t nău bu tuh ta tơm cà phê. Gay ma kơl an hên tâm rnôk mât chăm mô lah mbơh ăp ntrong kan gay ma mât chăm tơm cà phê.       

           Rơh tâm ôp bah kơi aơ đah kỹ sư Trương Văn Cao, Jrô kan tuch tăm- Chi cục Tuch tăm n’hanh Mât njrăng si tăm n’gor Dak Lak mbra ơh rblang ăp nău ôp mpeh bu tuh way mâp ta tơm cà phê tâm rnôk khay mih dja n’hanh trong njrăng n’gang.

            Ơi kỹ sư Trương Văn Cao, kơt nău mhe nkoch, a[aơ ta du đêt mir tơm tâm rnôk dja ntoh nău ru\ng play, kônh wa ân g^t năl mpeh nău dja phâm mêh?

            Wa Trương Văn Cao: Nkô| bah nău ru\ng play nse kơt bah kơi aơ. Bôk năp lah rnoh dơi mât chăm, tâm rnôk mâp chăm, nklăp he geh mô to\ng phân đạm, kali mô lah du đêt ndơ vi lượng êng [a [a\, mô lah roh geh nău tâm ban geh bah du đêt nguyên tố mbra [ư jêng play cà phê ru\ng. Rlău ma dak sa kah, he hôm geh du đêt ntil tu ndru\ng chuh sa jêng tât geh ru\ng play đo\ng, nt^t kơt rđiăt tuh, rdôl lăp sa tâm nkong play [ư play nse geh ru\ng. Du nkô| đo\ng lah tă bah mbr^ng sêt kro n’ging, kro play ta tơm cà phê, du đêt bu tuh o sêt, kơt bu tuh nđôch lha, rnôk geh păng rdôl lăp mbra khuch tât rnôk mât play n’hanh nău hao jêng bah tơm cà phê. Rlău ma nê, rnôk geh rđiăt tuh ta nâm reh tơm cà phê mbra lah nkô| [ư jêng ru\ng play. Jêng tâm rnôk mât chăm, rnoh âk phân đạm lân kali mô tâm ban, mô lah kônh wa do\ng phân hoá học lăn âk ir ma mô uănh khlay tât phân sinh học ri jêng tât roh tâm ban geh ndơ sa kah jêng tât geh nău ru\ng play nse đo\ng.

            Ơi kỹ sư, ndr^ rnôk mir cà phê geh nău mpơl ru\ng play ri trong njrăng n’gang phâm [ư mêh?

            Wa Trương Văn Cao: Gay bah ir ru\ng play kônh wa njrăng tât nău do\ng phân NPK an tâm ban, rnoh âk đạm, lân, kali phâm [ư an tâm di, đạm ri luh hao jêng n’ging luh play, lah he nde poh âk ir đạm, mô to\ng lân, kali mbra jêng heh nău ru\ng play đo\ng. Rlău ma ăp ndơ mpeh đa lượng hôm geh ăp ndơ mpeh vi lượng đo\ng kơt kẽm, đồng, bo mô to\ng ăp ndơ dja [ư jêng geh nău ru\ng play đo\ng. Gay ntop poh ăp vi lượng kônh wa mbra do\ng ăp ntil phân puh lha, mbra nkre đah poh ăp ntil phân đa lượng, rlău ma nê nkre đah poh phân ndrung n’gar, phân hữu cơ. Ăp ntil phân dja mbra kơi ntop poh vi lượng, nking nchăng nău ru\ng play nse. Lơn lah mpeh Bo, kẽm du\t u\ch geh ta tơm cà phê đo\ng. Tâm nê he mbra puh bah lha ntơm bah 2-3 tơ\ tâm khay mih dja.

            Ơi kỹ sư, ta âk mir cà phê ta rnôk khay mih dja, kônh wa mâp geh âk rmiăt chuh n’ging, moh nkô| n’hanh trong njrăng n’gang phâm [ư mêh?

            Wa Trương Văn Cao: Tâm mir cà phê hao jêng, geh ăp lha kro, pă n’ging, rnôk nk^ch n’ging nê ri saơ tâm trôm nê geh ăp kon rmiăt. Kon rmiăt nê chuh trôm lăp tâm trôm, deh tăp gu\ ta nê ri [ư an n’ging he pă, aơ lah du ntil bu chuh geh khuch hô bah mir cà phê. Nkô| bah nău bu chuh dja lah lôch rnôk klêh he mô kuaih kloh ue\h mir. Ăp ndơ ntưp bu tuh an năm bah kơi păng gu\ nde tâm tơm n’har, ăp tơm nching sial an cà phê he ân sreh jăng lơi, găr cà phê ru\ng ta neh he mô donh n’hanh kuaih kloh ri tâm khay mih păng mbra rdôl lăp [ư kro n’ging. Yor kơt nê|, rnôk kônh wa saơ ăp n’ging kro kônh wa ân koh jăng, ndjôt su gay der bah ntưp rêng an ăp năm bah kơi tay. Rmiăt chuh n’ging jêr lơh bah, trong [ư nău way lah sreh jăng ăp n’ging cà phê, nking nchăng nău ntưp rêng, hôm [a [a\, lah bu chuh hô ri ân do\ng dak si hoá học, yơn lah nha an do\ng lor ăp chế phẩm sinh học đo\ng. Ân do\ng ăp ntil dak si tam, lăp jru tâm trôm, puh ta n’ging ta lha, 2 tơ\, tâm [ah 7 nar, ri mbra bah ir geh rmiăt chuh n’ging ta mir cà phê.

            Lah do\ng dak si hoá học gay nkh^t rđiăt ri phâm mêh?

            Wa Trương Văn Cao: Đah rđiăt ntơm nơh lơh khuch âk tâm khay wai, hôm a[aơ le\ ma tâm khay mih geh rdôl lăp nkre ta n’gu tơm, reh, hao ta n’ging, lha n’hanh lăp le\ ma rku\m  play đo\ng. Đah rđiăt ntưp rêng bah ăp ntil tơm tăm rlu\ tâm mir nt^t kơt tơm nku\m n’hâm, tơm nching sial lah ntu\k gu\ bah ăp kon rđiăt, nta trong dơh an păng gu\ n’hanh rdôl lăp tơm cà phê. Gay bah ir, kônh wa ân njrăng tăm tơm nku\m n’hâm, ri ân m^n phâm [ư an tâm di, tâm khay mih ân koh n’ging gay bah ir ntưp rêng bah rđiăt. Khay wai ri mbra do\ng ăp ntil rhe wa\r tơm gay mât rnoh l’^t mbe\, bah dak rchoh an tơm, bah ir geh n’hui dak, mô lah do\ng phân ndrung n’gar, phân hữu cơ mbra kơl an reh hao jêng ue\h, nkre koh phâm [ư an tâm di gay bah ir ntưp rêng bah ntil bu tuh. Ân poh tâm ban đah phân đa lượng n’hanh vi lượng ri mbra bah ir geh nău bu tuh.

            Ơ, dăn lah ue\h wa mpeh rơh tâm ôp dja!

            Nu^h nchih rblang: Điểu Thân n’hanh Thị Đoắt