VOV4.M’nông: Ơi kônh wa n’hanh băl mpôl! Tây Nguyên lăp tâm rnôk rgâl khay, lah rnôk âk ntil tu ndru\ng chuh sa ntoh luh ta ăp ntil tơm tăm, tâm nê geh tơm tiêu. Gay kơl kônh wa n’hanh băl mpôl g^t kloh ăp ntil bu tuh way geh hô ta tơm tiêu tâm ban kơt trong njrăng n’gang đo\ng, tâm nkô| way nkoch nar aơ, Thạc sĩ Phạm Công Trí, Cán bộ Viện Khoa học Kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên mbra njrăng đă kônh wa nkô| nău bu tuh ta tơm tiêu.

Ơi thạc sĩ, phâm may năl mpeh nău bu tuh ta tơm tiêu a[aơ mêh?

Phạm Công Trí: Ntơm nơh he saơ lah, tâm nău mât chăm tơm tiêu geh du\t âk tu ndru\ng chuh sa n’hanh nu^h [on lan du\t rvê. Bôk năp lah kh^t mbrơi tă bah bu ro\ sa reh, lôch nê lah kh^t ngăch lôch nê lah mo\k o\l ndơ sa lah pe nău mpơl bu tuh dôl [ư an [on lan rvê. Yơn a[aơ, tâm nău tăm tiêu mô t^ng quy hoạch. Mô t^ng rêng [ư di ma nsing nơm ri 3 ntil ndơ bu tuh dja mô khuch êng du ntil ma păng geh nău tâm rgum nsum [ư an mir tiêu du\t hô le\ rngôch tơm tiêu tăm a[aơ du\t jêr năl tơm geh bu tuh êng du ntil dơn geh du ntil bu tuh ma păng rêng lam du rơh. Yor păng geh du rơh le\ 3 ntil bu tuh jêng nău njrăng n’gang du\t jêr n’hanh wa\k wêl an nu^h [on lan.

Ơ, kơt may mhe nkoch ri geh 3 ntil bu tuh ma tơm tiêu way dơh mâp nê lah bu tuh kh^t ngăch, kh^t mbrơi n’hanh bu tuh mo\k o\l ndơ sa. Ndr^ may mbra nkoch kloh lơn mpeh nău way ntoh luh ăp ntil bu tuh dja đo\ng?

Phạm Công Trí: Bu tuh kh^t ngăch lah tă bah mbr^ng sêt phitoptora ntưp tâm reh, ntưp tâm ntu\k sôt khap ri mbra [ư ôm reh ăl trong reh ri tơm tiêu mbra kh^t ngăch. Kăl e nơh mbr^ng sêt phitoptorantưp rêng mbrơi yor ăp bu ro\ sa reh kô| pu\n tơm tiêu geh nău tâm rdil jêng nău ntưp rêng kaman mô dăng kơt a[aơ, yơn mhe aơ ăp ntil bu ro\ sa reh bah dih păng gu\ tâm neh n’hanh chuh sa tâm reh ri he saơ lah mbr^ng sêt phitoptora ntưp ta reh du\t hô n’hanh n’har đah kh^t ngăch n’hanh kh^t mbrơi dôl geh kloh le\. Tơm tiêu mbra ntoh bu tuh tâm bar pe khay tât 1 năm lah kh^t ngăn nu^h [on lan tâm w^ đah kh^t ngăch n’hanh kh^t mbrơi đah mo\k o\l ndơ sa jêng nău lor bôk năp bu m^n tiêu he geh mo\l o\l ndơ sa ma nu^h [on lan way kuăl lah tiêu ndrăng jêng rvoah rvăch hăn puh trung vi lượng. Tât rnôk năl geh bu tuh ri ntơm bah 3-4 khay lah mir tiêu le\ lăp tâm rnôk mô hôm dơi kơl rêh đo\ng.

Ơ, ndr^ moh nkô| [ư jêng ăp ntil bu tuh dja mêh hơi wa?

Phạm Công Trí: Nkô| jru ngai bah păng lah tă bah kônh wa he tăm lăn jru ir, poh phân hữu cơ ndum mô ho\ rmu\ ôm, rnôk bu ro\ sa reh păng chuh rhôp sa reh nkre đah dak sor trăm lah reh geh sôt khap n’hanh păng rhôp dak đêt jêng păng mpơl ta tơm lah êr lha, mpơl mô to\ng trung vi lượng jru, lha nse geh blak, geh mpơl rse ntêng w^l mô to\ng ăp vi lượng kơt kẽm, bo. Rnôk tơm tiêu mhe tăm ri he mbra saơ rnôk reh hao jêng ri ăp bu ro\ sa reh  ntơm ntoh luh đo\ng, ntơm luh âk mbâl. Rnôk nê kônh wa mô m^n tât nău njrăng n’gang nkô| nău jru ngai lah bu ro\ sa reh tơm mô dơi rhôp dak n’hanh ăp ndơ sa kah jêng nău bu tuh mô dơi săm bah tơm.

Ndr^ gay njrăng n’gang geh nău tam ăp ntil bu tuh dja kônh wa ân njrăng moh ndơ mêh hơi wa?

Phạm Công Trí: Neh l’^t mbe\ lah rnôk ma bu ro\ sa reh păng ntoh luh âk ri rnôk dja kônh wa ân do\ng ăp ntil dak si hoá học, mô lah ăp ntil dak si geh tơm luh bah sinh học ma geh nău dơi njrăng n’gang bu ro\ sa reh he mô dơn to\ ta reh ma he to\ lam ntu. Lôch rnôk to\ ri 15-20 nar bah kơi ân to\ tay yor to\ ndrop der bah nău bu ro\ sa reh mhe deh mô lah ăp tăp ndru\ng ta trôm mô dơi nkh^t jêng nău to\ dak si bar tơ\ tâm [ah 15 nar mbra du\t geh nău tam. Tâm rlu\ đah ăp tơ\ to\ dak si dja he ân do\ng ăp ntil dak si ma njrăng n’gang mbr^ng sêt phusanium n’hanh njrăng n’gang phitoptora, ăp mb^ng sêt ôm reh ri rnôk nê păng mbra mât njrăng mir tơm ue\h lơn n’hanh ân njrăng lah rnôk puh ân geh nău rgâl ngăch. Dak si hoá học păng khêh jêng he ân puh 4 di n’hanh ân du\t njrăng di na nê|. He ntro\ng năl di rnôk, rơh n’hanh săm du\t bah ngăn, der nău nde âk ir dak si. Lah he to\ dak si mô t^ng rêng mbra jêng tât nău nde dak si n’hanh săm bu ro\ sa reh geh nău tam.

Ơ, dăn lah ue\h thạc sĩ.

Nu^h nchih rblang: Điểu Thân