VOV4.M’nông: Hiến pháp năm 2013 bah dak he mô dơn ndơ\ luh quy định mpeh nău dơn kan bah Ngih dak tâm nău kơl [on lan rnoi mpôl đê|, ma khlay lơn lah Ngih dak nta ăp trong dơh gay ăp rnoi mpôl đê| mât ue\h suan dăng, hun hao ndrel neh dak. Aơ lah nău m^n mhe, nchih nkah n’hanh năl di nău lor nchrăp nsan hao bah nu^h rnoi mpôl đê|, mô di lah kâp nơm tâm nău ntop kơl bah Ngih dak.

  Âk năm rlău aơ, nô nău mô geh nău kan ta nkual mpeh yôk yang, nkual jru ngai hôm nha âk. Lôch ăp năm nti, geh bar pe jât rbăn kon se nti jrô 9 ta nkual mpeh yôk yang dâk ta năp n’glah trong sơch hăn: g^t hao nti tay gưl 3 lah rlu hăn kan. N’hanh 3 năm rlău aơ, geh du bôk nău kan nti  glêh ngăch ho\ n’hanh dôl ăp n’gor an [ư. Bôk nău kan dơi kuăl lah “9 cộng”. T^ng trong leo nt^m nti nău kan 9+, ăp kon se nti jrô 10, mbra dơi nti nkre si [u\t gay lôch jêh bôk nău nti phổ thông nkre nti nău kan trung cấp. aơ dơi uănh lah ngoăy tâm ăp trong nkra hun hao tơm nu^h kan geh nău tam. 

Oh Sằm Thị Chung, nu^h rnoi Dao lah nu^h nti năm n’gle\ du\t trung cấp tuch tăm mât rong n’hanh mât njrăng si tăm, nhih nti cao đẳng nghề dân tộc nội trú Bắc Kạn. Bol ma hôm jê| năm deh ntơm bah rnôk nti gưl 2, oh ho\ r[o\ng t^ng trong nti nău kan n’hanh mbra nti nthoi tay hao cao đẳng, n’hao nău g^t blău hăr ti kan.

“Lôch rnôk luh nti ri gâp nchrăp hăn kan dak bah dih geh nău kan tuch tăm hữu cơ hun hao, kơt Nhật Bản n’hanh Đài Loan ri gâp mbra kơt nti ăp nău tă ơm g^t rgum geh dơi nău g^t blău. Lôch plơ\ s^t ri gâp mbra ntơm njêng êng nău kan”.

Yơn lah, du\t đêt oh kon nu^h rnoi mpôl đê| ơm geh trong r[o\ng kơt oh Chung. Tă bah geh âk nkual công nghiệp dăch kêng kiău ma jêng le\ rngôch mpôl kon se mpeh yôk yang ho\ sơch trong hăn kan bah dih. Lôch 5- 10 năm, plơ\ tay ntu\k nơm, jêng geh roh tay nău kan. Nai Vũ Tố Uyên, Kruanh khoa Cơ Điện, Nhih nti Cao Đẳng Nghề Dân tộc nội trú Bắc Kạn an g^t:

“Ăp năm dăch aơ, du\t âk oh lôch hăn nti trung học phổ thông ri ăp oh hăn kan ta ăp công ty. Ndr^ ri lôch hăn kan jo\ oi hôm khân păng plơ\ s^t tay ntu\k nơm n’hanh mô ho\ geh nău kan. Yor kơt nê| ma mhe aơ, ăp oh m^n nti nău kan mơ lah jâng nsing nâp bah he n’hanh ăp oh mbra sơch an he lah trong hăn nti nău kan”.

Gay n’hao nău g^t êng nu^h nti tâm ban kơt kơl tâm pă mbor ơm an kon se nti ntơm bah jrô 9, trong leo [ư nti 9+ ho\ kơl an oh kon nu^h nkual rnoi mpôl đê| geh trong sơch nti nău kan geh tât đah nău kan ue\h lơn. Kon se nti lôch nti trung học cơ sở hăn nti trung cấp nghề dơi mplơ\ le\ prăk nti ta le\ rngôch ăp nhih nti cao đẳng. Rgâl bah hôm lah ntlơi n’gul wah nti ren gu\ ta jay kơl me bơ\ [ư mir ba, kơl rnăk [ư lo\ sre mô lah hăn tât ăp nkual [on têh hăn dah ro\ng joi nău kan bah dih, geh wa\ng sa đêt, lôch 2 năm nti, ăp oh nkre geh bằng văn hoá, nkre geh bằng trung cấp nghề đah rnoh prăk khay ntơm bah 4,7 rkeh prăk. Oh Hoàng Văn Quang, ta xã Sơn Nam, nkuâl mpeh yôk yang Sơn Dương, n’gor Tuyên Quang an g^t:

“Ta nhih nti dơi an rlong [ư ngăn d^l n’hanh dơi nhih nti mbơh joi nău kan, hăn kan geh rnoh prăk khay đăp mpăn n’hanh nău kan đăp mpăn jo\ jong đo\ng”.

T^ng wa Lê Quân, Thứ trưởng Bộ Lao động, Thương binh n’hanh Xã hội, đah kon se nti, nău sơch trong leo [ư “9+” lah trong ngăch tât n’hanh tâm di đah nău u\ch bah âk kon se gay geh du nău kan đah rnoh geh wa\ng sa đăp mpăn. Lôch rnôk so\k bằng trung cấp, ăp kon se mbra dơi nkre hao nti tât gưl cao đẳng n’hanh đại học.

“He mbra [ư bôk nău kan nt^m nti ntơm bah 2 tât 4 mô lah 5 năm, uănh t^ng n’gâng kan nt^m nti gay ăp oh mon sơch. N’hanh bôk nău kan nt^m nti dja dơi weh [ư rgum n’hanh jao nău dơi nchrăp lor têh an hiệu trưởng ăp nhih nti cao đẳng, trung cấp gay [ư đah nt^m nti nău kan n’hanh nt^m nti văn hoá nkre n’glăp nsum. Kơt nê ri ăp oh mon dơi nti lôch bôk nău kan nt^m nti nău kan ri geh ăp jâng nsing  văn hóa ngăn đo\ng n’hanh ăp mon geh nău dơi lăp ntu\k kan gay pah kan jăp mô lah nti hao tay gưl bah lơ”.

Rgâl bah hôm ma roh jo\ 3 năm t^ng nti trung học phổ thông, ntơm bah rnôk lôch nti jêh jrô 9, kon se nti hệ trung cấp cao đẳng mbra râng lăp ntu\k pah kan ơm lơn. Aơ lah ngoăy tâm ăp trong nkra ngăn ngăn gay tâm pă mbor dăng lôch nti trung học cơ sở trung học phổ thông, ntrôl dăng nt^m nti tơm nu^h kan geh blău hăr ti kan, lơn lah nu^h kan geh hăr blău ti kan âk rgop hun hao w\ang sa- rêh jêng kon nu^h ăp n’gor yôk yang mpeh Bắc.

VOV4- Nu^h rblang: Điểu Thân