VOV4.M'nông: Rơh dŭt khlay năm 2021, rnoh khlay cau (play si la) rêh rlău 100 rbăn prăk 1kg, ƀư ăp rnăk ta Dak Lak tâm rlong tăm ntil tơm dja. yơn ntơm bah khay 9 tât aƀaơ, rnoh khlay cau jŭr thuk, geh rnôk hôm 15 rbăn prăk 1 kg dơm, ƀon lan kan lŏ mir n'hanh lĕ ma ăp nuĭh tơm rvăt pâr cau ta Dak  Lak gŭ dâk mô đăp. Nău nchih nkoch bah Minh Huệ way gŭ ta nkual Tây Nguyên.

Wa Phan Xuân Hòa ta thôn 85, xã Ea Tiêu, nkuâl Cư Kuin, n'gor Dak Lak hŏ krêp dêh 40 năm đah nău tăm cau (tơm si la). Rnăk păng geh 6000m2 neh way tăm cau an tăch play. Păng an gĭt, ntơm nơh rnoh khlay cau rêh bol mô khlay yơn đăp mpăn. Nklăp 3 năm rlơ̆ aơ, rnoh khlay cau rgoh n'gơ mbro, kơt năm 2021 geh ăp rnôk hao tât 120.000 rbăn prăk/kg. Yơn lah, ntơm bah dŭt khlay, aƀaơ rnoh khlay cau jŭr hôm bah dâng 20.000 rbăn/kg:

        “Rnoh âk play năm aơ tâm ban kơt ăp năm đŏng yơn rnoh khlay jŭr thuk lơn, năm e nơh dŭt khlay lah 120.000 rbăn/kg, hôm nău way lah 92.000 rbăn/kg. Rnoh khlay aƀaơ hŭch jŭr thuk hôm 22.000 rbăn/kg dơm.”

Njok tĭng trong hăn rloh tât xã Ea Tiêu (nkuâl Cư Kuin) – Ea Kao (nkual ƀon têh Buôn Ma Thuột), âk nkual mir hŏ tăm cau hao jêng nđĭr uĕh. Mô dơn tăm ta n'har, âk nuĭh hôm tăm rlŭ cau tâm mir cà phê, tiêu đah nău mpŏng nsĭt geh wăng sa bah tơm tăm dja đŏng.

Wa Nguyễn Đắc Tiến, Kruanh Hội nông dân xã Ea Tiêu, nkuâl Cư Kuin, an gĭt, rnôk tơm cau geh rnoh khlay đăp mpăn, ntil tơm dja hŏ dơi nuĭh ƀon lan nsĭt tăm lam ăp mir cà phê, tiêu, âk rnăk tăm êng du ntil tơm cau. Aƀaơ rnoh khlay cau jŭr thuk ƀư nuĭh ƀon lan rvê:

       “Aƀaơ kônh wa dôl koh cau tăch, yơn geh sơch lah geh du đêt play cau mblâm rvoal ir ri khân păng mô hŏ rvăt. Kônh wa rvê đŏng, rnoh khlay hŏ jŭr thuk hôm ma cau blâm ri bu mô rvăt ri khuch tât nău nsĭt geh wăng sa bah nuĭh ƀon lan đŏng".

Rnoh khlay cau jŭr thuk mô dơn lơh khuch tât nău nsĭt geh wăng sa bah nuĭh ƀon  lan ma hôm khuch tât ăp ntŭk rgum rvăt, nkret njêng đŏng. Wa Nguyễn Hồng Hạnh, ta xã Dray Bhăng (nkuâl Cư Kuin) mpơl nău, ăp năm bah năp nơh, saơ rnoh khlay cau đăp mpăn jêng păng n'glêh ntuh kơl 10 rmen  prăk, lơn âk lah manh ngân hàng, ƀư ntŭk pâr cau rêh, mât prăp nđik gay tăch n'gluh tât Trung Quốc tĭng trong glăt. Aƀaơ rnoh khlay cau jŭr thuk ma hôm mô dơi tăch luh đŏng, rnăk păng tâm ban kơt gŭ "bah năp ŭnh n'hâng":

"Lor bôk năp rnoh khlay roh đăp mpăn, play cau nsĭt geh tay âk an kônh wa dŭt âk n'hanh nuĭh tơm pâr. Yơn aƀaơ mpeh Trung Quốc bu ntĭl mpông mô hôm rvăt play cau đŏng ôh ri ăp nuĭh tơm pâr bah Việt Nam he roh khuch âk. Ƀư aƀaơ tâm ban kơt pâl bài dơm. Tâl tâm công nđik hôm mât prăp an ta nê kâp tât nar Trung Quốc khân păng an hăn ri mơ dơi hăn. Aƀaơ ƀư nchroh dơm ntơm bah bôk năm tât aƀaơ roh huach dŭt âk, hŏ roh rlău  5 rmen prăk hôm".

Thạc sĩ Lê Thị Hạnh Phúc, Khoa Nông – Lâm, Nhih nti Cao Đẳng Công nghệ Tây Nguyên njrăng đă: cau lah ntil tơm reh pra âk, dơh ƀư jêng sât blak neh. Ta ăp nkual neh lŭ choih, kro ntang mô dơi tăm âk ntil tơm ri tăm tơm cau lah trong nkra tâm di. Yơn lah, đah ăp nkual neh  rmŭ nsôp jêng uĕh, lah tăm cau jêh aơ tay jêng sât blak jêr tăm ăp ntil tơm êng ƀa  ƀă. Ƀon lan ân geh trong mĭn uănh lam lĕ rngôch, ân joi ntŭk tăch cau jŏ jong, mô dơi njău ma saơ tơm i geh rnoh khlay ta năp măt ma tâm rlong tăm tơm nê mbra jêng geh rmoh rman.

Tiến sĩ Hoàng Mạnh Cường, Kruanh bộ môn tơm si n'hanh tơm sa play, Viện Khoa học Nông lâm nghiệp Tây Nguyên, an gĭt, tâm nklăp 5 năm aơ, tă bah rnoh khlay cau way ta rnoh khlay jêng tât tâm kơt tăm cau lam ăp ntŭk, lơn lah ta ăp nkuâl Cư Kuin, Cư M’gar, Krông Pắc, thị xã Buôn Hồ… bah Dak Lak. Cau lah ndơ gay ƀư kem tho sêk n'hanh kẹo cau, ma Trung Quốc lah ntŭk dŏng sa dŭt âk. Tơm pă tơm play tăch geh 4 dak âk dơm nê lah Philippines, Indonesia, Việt Nam n'hanh Thái Lan, kơp lĕ ma Trung Quốc nơm tăm cau đŏng.

Tiến sĩ Hoàng Mạnh Cường njrăng đă đŏng: Mpeh trong kơl, nău kan jŏ jong, tơm cau mô hŏ di lah tơm tăm tơm bah ăp n'gor Tây Nguyên tâm ban kơt ta Dak Lak đŏng. Tăm cau bah ntơm tât aƀaơ tâm kơt ndŭ dơm. Hôm nkô̆ nău rnoh khlay cau mô đăp mpăn lah tă bah he nsing tâm ntŭk tăch Trung Quốc. Tă bah dak rvăt n'glăp play cau dŭt têh lah Trung Quốc, lah khân păng rlu rvăt ri  nuĭh ƀon lan ân pha lah tăch  thuk dơm. Yor kơt nê̆ nuĭh ƀon lan ân mĭn uănh di tay na  nê̆ lah ŭch pơk hvi neh tăm cau tăch rgâl. Tâm rnôk dja, lah Dak Lak n'hanh ăp n'gor Tây Nguyên hôm ŭanh tơm cau lah ntil tơm tăm bah  dih trong dăp rgum,  mô geh gŭ mĭn n'hanh ŭanh năl mhâm geh rnoh khlay mpeh nău mât chăm n'hanh ntŭk tăch rgâl, lah an dah rŏng ƀon lan ndrât ndal, mbra jêng nău tât khuch mô đêt tâm bar pe năm tât./.

                                      VOV Tây Nguyên

Nuĭh rblang: Điểu Thân