Rnăk vâl nô Võ Thanh Tiếc, ta phường Thiện An, nkuăl têh Buôn Hồ geh  rlău 1 ha cà phê tăm bâh năm 1995. Yor mir tơm lĕ ranh, nău geh mô âk, rnoh khlăy jur hao ndal jêng tâm bâh 4 năm ba năp nô lĕ rôk lĕ mir tơm ơm gay ma tăm tay tơm mhe.  Lôch 1 năm ƀư ueh neh, tăm du đê̆ ntil tơm tăm  gleh nar gơnh sa gay ma ƀư ueh neh, năm 2020, nô tăm lĕ rngôch đah ntil TR4- lah ntil cà phê âk play n’hanh dơi rdâng đah ăp nău bu tuh, geh âk bu tăm. Nkoch mpeh nău ƀư ueh neh n’hanh tăm tay, nô Võ Thanh Tiếc an gĭt.

“Ê lor jŭr ntil cà phê lah rnăk vâl hên dŭt rvê đŏng yor lah rôk lĕ tơm cà phê rangh rgâl tăm cà phê mhe n’hanh ƀư ueh tay neh. Ê lor tăm ntil mhe gâp poh lor du tơm lah 2 kg phân hữu cơ. Lôch nĕ tĕ tay đạm, lân, kali an tơm hao jêng.

Tăm tay cà phê lĕ geh rlău 3 năm, mir tơm cà phê bâh wa Phan Minh Vũ ta nkuăl têh Buôn Trâp, nkuăl Krông Ana geh ntơm lêh play. Yor tơm jê̆, ê hŏ geh pŭm n’ha jêng rnoh geh mô hŏ âk. Yơn lah, wa Phan Minh Vũ an lah, rnoh aơ geh rgâl đah ntơm nơh. Tĭng wa Vũ, rnăk vâl wa lĕ geh dŏng du đê̆ trong kan tăm tay kơt lah ƀư an ueh neh ê lor tăm, tăm tâm breh đah tơm nkŭm n’hâm ta mir tơm, mô jik kloh ir pih tâm neh tăm ma koh ma máy dơm. Yơn lah, tâtaƀaơ, du đê̆ tơm cà phê ntơm geh êr n’ha, mô jêng, geh du đê̆ tơm lĕ khĭt đŏng.

“Cà phê hao jêng du đê̆ dơm. Nkre lah gâp mô geh puh dak si, puh dak si lah păng khuch reh n’hanh khĭt lĕ ndơ ueh ta neh, khĭt ndơ ueh ta neh lah neh păng sât lĕ mô hôm jêng. Nău êr n’ha lôch nĕ rŭng khĭt lĕ rngôch tơm”.

Geh ƀư rgâl tơm cà phê lĕ ranh kơt nĕ đŏng, tăm rgâl ăp tơm mô dơi rgâl rôk, nô Trần Văn Đạt, ta xã Ea Kao, nkuăl ƀon têh Buôn Ma Thuột saơ tăm tay cà phê mô geh ueh jêng kơt nơm ŭch. Nô an lah lĕ geh ƀư tĭng di ăp nău kan, kuĭh ntu, poh lor phân...yơn nău bu tuh hôm nha geh âk ƀư an nô mô gĭt mhâm ƀư.

 “Tơm dŭt mô jêng, mô dơi geh hao rtah ueh. Tơm cà phê kro lĕ đŏng. N’hanh ăp tơm cà phê mhe tăm năm aơ năm tal 2, tâl pe, tơm hao jêng lah rŭng lĕ n’ha, yor bu ruh tâm neh, mô dơi geh njrăng săm lĕ rngôch ê lor tăm mhe tay”.

Gay kơl kônh wa gĭt kloh lơn ăp nkô̆ nău ân njrăng uănh khlay rnôk sreh tăm tay cà phê, nthoi tay du gâl bah nkô̆ way nkoch, Tiến sĩ Phạm Công Trí, nuĭh rnâng kan mât njrăng bri dak uĕh măt uănh jŏ jong mbơh nti kônh wa n’hanh băl mpôl du đêt nkô̆ nău geh tât uĕh jêng n’hanh ƀư pru uĕh neh tăm ma nău tâm ôp bah kơi aơ. Jă kônh wa n’hanh băl mpôl djăt ndrel.

-  Hơi tiến sĩ Phạm Công Trí, ntŭk lah ndơ dŭt khlay gay rnôk sreh tăm tay cà phê geh nău dơi mêh?

Tiến sĩ Phạm Công Trí: “Kônh wa ân njrăng lah gay tăm tơm lah nsum n’hanh sreh tăm tay geh nău dơi lah êng ri he ân geh neh rmŭ ôm uĕh jêng, tơm tăm dăng n’hanh mât chăm uĕh ri he mơ geh nău dơi. Neh rmŭ ôm uĕh jêng đăp mpăn  dơi ăp ndơ gŭ rêh uĕh jêng an tơm tăm. Ăp ntil ndơ khuch djơh an tơm tăm  ri ta rnoh đêt mô lah mô geh. Kơt nê lah du blah neh uĕh jêng, tăm mơ geh nău dơi”.

- Ndrĭ mhâm ƀư gay neh uĕh jêng lơn mêh hơi tiến sĩ?

Tiến sĩ Phạm Công Trí: “He saơ lah mô dơn ăp tơm cà phê sreh tăm êng du ntil ma ăp cà phê sreh tăm tay rtŭt klôn mô lah tơm cà phê tăm nsrok tay tâm ăp mir cà phê ri he dŏng trong poh an rmŭ ôm neh n’hanh N-P-K way dŏng dŭt geh nău tam đŏng. Nău poh phân hữu cơ vi sinh tâm rdil an mir cà phê lor rnôk he sreh dŭt khlay đŏng gay đăp mpăn an neh uĕh jêng, rmŭ ôm âk.

Mir cà phê rnôk sreh tăm tay ri ân dơi poh phân hữu cơ geh âk vi sinh tâm rdil gay an du đêt bu rŏ sa n’hanh mbrĭng sêt lơh khuch đêt. Jêng rnôk lôch he rôk jăng cà phê ri neh nê hŏ dơi uĕh oi hôm. n’hanh lôch rnôk rôk reh, rôk n’gu tơm n’hanh ih rli neh ri rnôk chôk tay ân poh phân hữu cơ đăp mpăn rnoh âk. Yor he gĭt lah lôch  mât chăm jŏ jong ri neh chăt ntang. Jêng poh tŏng hữu cơ vi sinh lah ngoăy tâm ăp trong ƀư an sĭt jêng uĕh tay an neh tăm. Du nău mha êng đŏng nê lah tâm rnôk ƀon lan tăm ri he ân poh hữu cơ rmŭ ôm n’hanh nkre đah ăp vi sinh uĕh jêng gay đăp mpăn ƀư an luh reh tâm ban kơt sĭt jêng uĕh tay neh.

Lôch rnôk he hŏ rôk jăng lĕ ƀư tay neh ri nău poh săp lor ma phân hữu cơ geh vi sinh tâm rdil đah ntu tăm cà phê mbra kơl an neh rêh dăng. Tâm ăp năm sreh tăm tay ma năm lor bôk năp tăm ri nău poh phân hữu cơ ngoăy tât bar tơ̆, lơn lah poh 2 tơ̆ đah khay way tŏ n’hanh khay mih, kơl an luh reh âk n’hanh săk jêng neh uĕh. Dŏng phân way dŏng gay poh an tơm tăm mbra dŭt tâm di, ntrŭt ntrôl tơm tăm n’hanh nkre nsĭt tay nău geh wăng sa uĕh n’hanh kơl an mir cà phê sreh tăm tay geh nău dơi”.

- Tiến sĩ nkah âk tât nău poh phân hữu cơ gay kơl neh uĕh jêng lơn rnôk sreh tăm tay. Ndrĭ phân vô cơ geh nău khlay tâm rnôk dja đŏng?

Tiến sĩ Phạm Công Trí: “Nău poh phân vô cơ an tơm lah nău dŭt khlay đŏng n’hanh he mô dơi poh phân êng du ntil gay der bah tâm rkhul lăp dak kah lăp sa. He ân dŏng ăp ntil phân way dŏng, ăp phân ăp tŏng đa, trung, vi lượng gay an tơm jêng dăng. Mpôl hên mĭn lah he mô kâp poh lăn âk ir ma he poh phân uĕh jêng n’hanh tâm di đah nău mât chăm ndơ tăm ri he geh nău dơi hôm”.

- Rlău ma nkô̆ nău poh phân uĕh jêng ri kônh wa hôm uănh khlay moh nkô̆ nău êng đŏng tâm rnôk sreh tăm tay mêh hơi tiến sĩ?

Tiến sĩ Phạm Công Trí: “Ngoăy tâm nkô̆ ma mpôl hên saơ lah dŭt di ma nchih nkah đŏng nê lah tăm rlŭ đah ăp ntil tơm sa play đah rnoh srêt srang tâm di gay ƀư tơm nkŭm n’hâm n’hanh ta măt neh ri đăp mpăn an pih hon nkrum n’hanh ƀư an neh rmŭ ôm. Kơt nê ri nău dŏng trong mât chăm uĕh tĭng trong an mir ba uĕh măt uănh jŏ jong lah ăp nkô̆ nău nchih nkah geh nău dơi đŏng. Ma bôk nău kan dja lah kônh wa ƀư jăp he mbra jêng ăp nkual tăm âk ntil trong mât chăm jŏ jong n’hanh rnôk he geh ndơ kơp dơn nkual tăm âk trong mât chăm jŏ jong kơt nê ri lĕ rngôch ăp ntil ndơ geh tuch tăm dơi geh tăch rgâl tĭng trong rƀŏng lah ndơ geh ƀư GAP mô lah ndơ geh ƀư hữu cơ. Kơt nê ri nău nsĭt geh bah păng mbra têh âk lơn.

Dăn lah uĕh tiến sĩ.