Tâm nkuăl Đắc Hà, n’gor Kon Tum, ăp rnăk geh cà phê tăm mhe ŭch tŏ dak dôl ma rvê yor bri duh nar, dak tŏ mô geh. Mô geh tŏng dak tŏ, bri duh nar jŏ ri mir cà phê mhe tăm ntơm năm tal 2 tât năm tal 5 bah rnăk yuh Nguyễn Thị Hồng, tâm Thôn 2, xã Hà Mòn kro n’ging, rŭng n’ha. Yuh Hồng mbơh, gay kơl rêh cà phê, rnăk yuh manh dĭng jong bơi tât 1.700 m tât nglau tŏ dak ân rnăk vâl, ma dak ri kŏ mô geh tŏng ơm:

“Ăp rnăk kơt hên aơ lah tơm dak ri gâp bu tŏ lôch mơ tât. 8,9,10 nar mơ tât hên tŏ ri tât rnôk nê cà phê rŭng kro ndrel mô hôm dăng ôh. Mir gâp aơ nklăp 20 tât 25 nar geh to du tŏ mơ gay ma đăp mpăn ân play ndrel ma tơm, ma tât rnôk aơ du khay hôm. Bri prăng jŏ nar mô dơi hăn dăn dak tŏ ôh ri ma cà phê kro lĕ hôm. Rnôk aơ knŭng tŏ gay ma mât tơm dơm, hôm play rŭng lĕ hôm”.

Xã Hà Mòn, nkuăl Đăk Hà rnôk aơ geh rlau 440 ha cà phê tăm mhe. Tâm nê, rnoh neh tăm bah nŭih ƀon lan lah 173 ha ndrel bah công ty cà phê Đăk Uy rlau 270 ha. Wa Trịnh Văn Hân, Groi Kruanh UBND xã Hà Mòn, nkuăl Đăk Hà mbơh, đah neh cà phê tăm mhe, rnok aơ ƀon lan dôl tŏ dak tal 6. Nau mô tŏng dak ndrel ma bri duh nar lơh khuch tât văng sa bah nŭih tăm cà phê nkre lơh khuch ngăn tât mir tơm:

‘Du đê̆ neh tăm ngai ma nglau dak, dŭt trong hoch dak mương mô geh ôh ri ma nŭih ƀon lan tŏ tă bah ngai. Máy têk, ntrôl trong dĭng ntơm 1.200m tât 1.500 m. Geh ntŭk ri bơi tât 2km ngăn, jêr. Âk rnăk vâl ri tơm hŏ kro n’ha ndrel geh nau khuch ngăn tât play, mra roh âk play ngăn”.

Rnôk aơ tâm ăp nglau dak, thuỷ lợi tâm nkuăl Đăk Hà, n’gor Kon Tum mô hôm tŏng dơi pă dak tât neh tăm tâm ăp xã: Hà Mòn, Đăk Mar ndrel nkuăl têh Đăk Hà, n’gor Kon Tum.

Tâm rnôk nê, tâm nkuăl Tây Bắc, bri duh nar khuch hô ngăn tât neh tăm ba ndrel tơm sa play. Rnăk nô Hà Duy Thành tâm ƀon Nong Ảng, xã Chiềng Ngần, nkuăl ƀon têh Sơn La, n’gor Sơn Sa geh rlau 2000 mét vuông neh tăm mận hậu ndrel play vai. Tâm rnôk play vai, mận luh kao, kơn play, yơn duh nar hô ma ƀư âk neh tơm tăm geh rŭng kao:

‘Ntơm tết tât rnôk aơ knŭng mih du tŏ 2 tŏ dơm, rnoh mih mô âk ri ma tơm mô geh dak, rlau ma nê bri duh nar jŏ jong mro, kro phang mro ri ma tơm tăm geh khuch, mô luh kao kơn play ndrel kro lĕ, khĭt ăp tơm nse ndrel kao bah tơm đŏng”.

Tâm nkuăl Phù Yên, du nkuăl geh âk lŏ tăm ba ngăn bah n’gor Sơn La, bol ma ăp nau kan njrăng rdâng prăng bri hŏ geh ƀư rjăp, yơn lah, nau khuch bah bri duh nar ndrel mô geh mih jŏ jong hŏ ƀư bơi tât 7 ha ba dak geh kro ntang, ngăn lah mra khuch roh dơm. Lah ăp nar tât mô geh mih, rnoh neh tăm ba kŏ geh nau khuch bơi tât 70 ha. Gay ma kơl ăp blah lŏ dôl ma kro phang, nŭih ƀon lan ăp ƀon rêh njok nglau dak Hoà Bình hŏ dŏng pom gay ma tŏ dak tă bah nglau gay nglăp tâm ăp lŏ êp dak krong đah nau ŭch kơl an geh đê̆. Wa Cầm Văn Chiêng, Kruanh UBND xã Tường Tiến, nkuăl Phù Yên mbơh:

‘Nchrăp bri duh nar jŏ jong rlau 2 khay dơm, yơn ma nau ngăn lah tât nrôk aơ hŏ khuch prăng bri duh nar tât khay tal 3 hôm ri ma dŭt jêr ngăn. Ăp ntŭk mô dơi tăm kơt lah tơm bum, tơm mbo ri nơm nsrŭng gay ma kâp dak mih mơ dơi tăm”.

Bri duh nar mro, geh rnôk duh dŭt hôm, geh ntŭk tât 41-42 độ C hŏ khuch ngăn tât nau kan tuch tăm bah ƀon lan. Rnôk aơ, rnoh dak geh têm tâm ăp nglau lĕ 83 nglau dak tâm nkuăl kŏ n’huch đŏng, nkŭng hôm nklăp 50%, âk rnoh neh têm dak mô geh đăp mpăn nau tŏ dak tŏ kơl an nau kan tuch tăm. Wa Trần Dũng Tiến, Groi Giám đốc N’gâng kan tuch tăm ndrel hun hao ƀon lan n’gor Sơn La mbơh:

‘N’gâng kan hŏ ntĭm mbơh ân kônh wa, der nau jur ntil tâm rnôk mô tâm di, lơh khuch mpŭng ndrel roh hoach văng sa tâm rnôk ƀư tuch tăm, ri ma ân gâp rnôk ân geh tâm di, lah ăp rnoh neh ma dơi nchrăp, drih tăm dơi bah ntrong pă dak mương, tŏ dak tâm lŏ. Mpeh jŏ jong mra lŏ mĭn gay ma săch ăp ntil tơm tăm, mpa rong tâm di, ngăn lah ăp ntil tơm dơi rdâng đah prăng bri gay ma tăm”.

Rnôk aơ, ăp ntŭk kan n’gâng kan bah n’gor Sơn La dôl ma nsôih ntĭm đă ƀon lan ntrŭnh ƀư ăp nau kan mât chăm tơm tăm, mpa rong tâm rnôk lah geh prăng bri jŏ jong. Nkre ma kơp, rklaih kơl ăp rnoh neh tăm geh nau khuch khat ndrel ntrơn rgâl ntil tăm, yan tăm, mô ân geh plŏ tay ăp nau khuch tâm ăp năm ba kơi./.