Bol ma lĕ geh 1ha rnoh neh sầu riêng an  geh play đăp mpăn, yơn yor saơ ntil tơm sa play aơ dôl nsĭt tay nău geh têh jêng rnăk vâl wa Nguyễn Văn Trung, ta xã Đinh Trang Hòa, nkuăl Di Linh n’gor Lâm Đồng lĕ nsrôih pơk hvi tay rnoh neh tuch tăm. Wa Trung an gĭt, bâh ntơm nơh ntŭk tăch rvăt play sầu riêng bâh rnăk vâl dŭt âk tăch  an bu hăn rvăt êng, rnoh tăch mô khlăy yơn lah khlăy lơn đah du đê̆ ntil tơm tăm êng. Yor nĕ rnăk vâl lĕ n’hao rnoh neh tăm sầu riêng aƀaơ geh.

 “Aƀaơ ƀon lan ăp nuĭh kơt nĕ da dê, ƀon lan kan lo mir saơ bu tăm sầu riêng, nuĭh aơ nuĭh ri tăm saơ geh âk play rĭ tâm kơt tăm, ăp ntŭk hăn saơ bu tăm da dê”.

Tâm ban kơt nĕ đŏng, saơ sầu riêng an nău geh âk, geh tăch an dak bah dih tĭng trong tơm tât Trung Quốc, âk rnăk sâm geh bâh play sầu riêng, wa Đỗ Văn Điếu, ta xã Hà Lâm, nkuăl Đạ Huoai n’gor Lâm Đồng lĕ ntơm rgâl jêng tăm ăp ntil tơm aơ. Yor rnoh neh pah kan bâh rnăk vâl mô âk jêng lah ŭch tăm sầu riêng wa Điếu sreh lơi tăm êng gay ma geh neh tăm. Wa an gĭt nău rgâl tơm tăm rvê đŏng yơn yor ŭch sầu riêng mbra nsĭt tay nău geh têh âk an rnăk vâl jêng lah nsrôih dơm.

“Saơ du đê̆ ƀon lan, oh nô bu ƀư geh săk rnglăy ngăn jêng gâp kơt tăm sầu riêng. Bôk năp saơ rvê đŏng yor tơm sầu riêng mô di ăp nuĭh dơi ƀư da dê, tơm aơ an geh kĩ thuật mơ jêng”.

Mô dơn wa Trung, wa Điếu ma âk ƀon lan kan lŏ mir êng ta n’gor Lâm Đồng lĕ ntơm pơk hvi tay rnoh neh tăm sầu riêng. Nău dŭt nkah lah, âk rnăk hôm nha sreh jăng du đê̆ tơm tăm êng gay ma ndơn an sầu riêng, nđâp ma tăm sầu riêng ta ăp nkual geh trôk nar, mih sail, nual neh mô tâm di...Yor nĕ, rnoh neh tăm sầu riêng bâh Lâm Đồng lĕ hao ngăch, aƀaơ lĕ geh klâp ma 17.900ha, hao rlău 4 rbăn ha đah 2 năm ba năp. Mbra jêng rnoh geh âk lơn đah rnoh dŏng, ƀư roh nău đăp mpăn đah ntŭk tăch rgâl đah ntil tơm tăm aơ tâm let năp tay.

Nô nău pơk hvi êng neh tăm tơm sầu riêng bah n'gor Lâm Đồng geh ma nău têk nkre nău tât khuch an tay bah kơi. Ta năp nău ngăn geh dja, n'gâng kan dơi kan n'gor Lâm Đồng  geh ăp nău nkah njrăng, rƀŏng trong an ƀon lan mhâm ƀư? Wa Trần Quang Duy - Groi Chi cục Tuch tăm n'hanh Mât njrăng si tăm n'gor Lâm Đồng tâm ôp nkô̆ nău dja đah phóng viên Radio nău ngơi Việt Nam.

- Ơi wa, neh tăm sầu riêng ta n'gor Lâm Đồng dôl geh mpơl hao ndal, nău dja geh ma nău roh đăp mpăn ntŭk tăch rgâl tâm let năp tay, mhâm may năl mpeh nkô̆ nău dja mêh? 

Wa Trần Quang Duy: Tĭng lôch jêh hăn ôp ŭanh, nchih rgum aƀaơ hvi neh tăm tơm sầu riêng ta n'gor nklăp 17.900 ha, hao rlău 4.000 ha rđĭl đah năm 2021; play sầu riêng tăm êng du ntil, tăm rlŭ ta mir tơm jong nar hŏ rgop n'hao geh nău tam tuch tăm, n'hao nău geh wăng sa an nuĭh tăm.  

Tĭng nău gâp uănh năl, đah nău dơi tăch n'gluh tĭng trong me tât Trung Quốc aƀaơ, ntŭk tăch sầu riêng bah he hôm geh trong dơh n'hanh geh nău dơi tâm rlong đah ăp dak êng ƀa ƀă, tă bah play săk kah n'hanh dơi nuĭh ƀon lan Trung Quốc ŭch rvăt bol rnoh khlay hao; tâm dak tă bah khay klêh tâm lĭn lơ đah ăp nkual tăm sầu riêng êng ƀa ƀă jêng mbra dơi geh ntŭk tăch đăp mpăn, lơn lah sầu riêng ta ăp nkual tăm kơt Di Linh, Bảo Lộc klêh tâm kêng dŭt năm.

          Yơn lah ta năp nău hao âk ndal mpeh rnoh hvi neh tăm, pơk hvi neh tăm mhe tơm sầu riêng ta ăp nkual mô tâm di, nău sreh êng tơm tăm ƀa ƀă gay tăm mhe tơm sầu riêng; geh ma nău jêng tât rmeh bưm ir play, lơh roh đăp mpăn bah ntŭk tăch rgâl tâm let năp tay rnôk hvi neh tăm tơm dja tâm rơh an klêh play; Rlău ma nê tĭng du đêt nău lư rƀah gĭt dơi, ta Trung Quốc lôch âk năm rlong tăm mô geh nău dơi, aƀaơ hŏ ntơm an geh play, nchrăp klêh play tăch ntơm bah năm bah kơi tay.

- Hơi wa, nău tăm hvi êng tơm sầu riêng geh ma nău têk nkre âk nău tât khuch an tay bah kơi, ndrĭ n'gâng kan tuch tăm Lâm Đồng ân moh ndơ ƀư gay nking nchăng mêh?  

Wa Trần Quang Duy: Năl dơi nău tât khuch an tay bah kơi tă bah pơk hvi ndal ăp neh tăm tơm sầu riêng, n'gâng kan mpôl hên hŏ geh ăp nău nkah njrăng na nê̆ tât ăp nkuâl, nuĭh ƀon lan n'hanh doanh nghiệp; na nê̆ nê lah:

Đă ăp nkuâl n'hao dăng pah kan mât uănh, nkoch trêng njrăng đă nuĭh ƀon lan, nkre wăch rgum, rgŏ jă ăp doanh nghiệp, ntŭk ntuh kơl ăp công nghệ nkret njêng, mât prăp ndơ geh nklâm tâl; lơn  lah gŭ mĭn jêng ăp ndơ nkret njêng jru gay bah ir nsing tâm nău tăch n'gluh play rêh, nkre n'hao rnoh khlay ndơ geh ƀư.

Njrăng đă nuĭh ƀon lan mô pơk hvi êng neh tăm tơm sầu riêng ta ăp nkual geh neh ntu, tŏ djrah mô tâm di; mô sreh êng ăp ntil tơm tăm êng ƀa ƀă gay rgâl jêng tăm tơm sầu riêng; mô rgâl êng mir tơm jong nar, tơm êng ƀa ƀă dôl tăm rlŭ tơm sầu riêng dôl nsĭt geh play âk jêng tăm êng du ntil tơm sầu riêng.

Gĭt aơ lah du nău kan dŭt jêr, rnôk ma tơm sầu riêng dôl nsĭt tay nău geh wăng sa dŭt âk kơt aƀaơ; yơn lah mpôl hên hŏ n'hanh dôl kan nsum đah ăp gưl ăp n'gâng kan nkoch trêng, n'hao nău gĭt êng an nuĭh ƀon lan doanh nghiệp; gay he klaih luh bah nău "ƀon lan kan lŏ mir geh nău mĭn tât khay tăch, doanh nghiệp nău mĭn hăn joi rvăt play" kơt aƀaơ.

- Hơi wa, ndrel đah ăp nău njrăng đă kơt may mhe nkoch bah lơ nê, nău rƀŏng trong tăm, đăp mpăn geh trong tăch luh đah rnoh hvi neh tăm sầu riêng dôl geh aƀaơ bah n'gor mbra dơi ŭanh khlay mhâm mêh?  

Wa Trần Quang Duy: Đah ăp rnoh hvi neh tăm dôl geh aƀaơ, mpôl hên kan nsum tay đah ăp nkuâl n'hao dăng ntĭm nti ƀon lan kan lŏ mir ntuh kơl mât chăm di kỹ thuật; dŏng rêng tĭng ƀư tuch tăm uĕh jêng (GAP) mô lah tăm ma neh rmŭ ôm; mât njrăng bu tuh ma trĭch ngonh sa tăm ndrŭng ta tơm sầu riêng, lơn lah đah 6 ntil bu tuh lơh khuch tơm mpeh ntil tu ndrŭng uănh năl tu ndrŭng chuh sa play bah Trung Quốc tĭng Nghị định thư mpeh tăch n'gluh sầu riêng (bu lôk play n'hanh 05 ntil rsap krêp) gay n'hao săk kah play rgop hun hao tơm sầu riêng jŏ  jong.

Ntop kơl, kuăl jă ăp doanh nghiệp, Hợp tác xã, rmôt tâm boh ntuh kơl ntŭk nklâm tâl, mât prăp nkret njêng, lơn lah nkret njêng jru gay đăp mpăn nău tăch sầu riêng bah ăp neh tăm rlŭ, mô nsing tâm nău tăch n'gluh sầu riêng mblâm tât Trung Quốc. ntrŭt nsôr ăp doanh nghiệp jêng rnoh khlay ƀư njêng, rgum rvăt, nkret njêng, tăch đah nuĭh ƀon lan n'hanh pơk hvi ntŭk tăch n'gluh an ăp ndơ geh ƀư bah play sầu riêng tât ăp ntŭk tăch rgâl kơt Mỹ, EU, Hàn Quốc ...

Tâm let năp tay, n'gâng kan tuch tăm bah n'gor mbra ƀư tơm, kan nsum đah ăp nkuâl, nkual ƀon têh n'hao dăng ntop kơl ăp doanh nghiệp, Hợp tác xã, rmôt tâm boh n'hanh nuĭh ƀon lan rdâk njêng mã mbrô nkual tăm, ntŭk nklâm tâl gay rhŏ dŏng an tăch n'gluh; nkre tĭng ƀư jăp pah kan hăn ôp uănh, groi nđôi nău pă an, mât dŏng mã mbrô nkual tăm, ntŭk  nklâm tâl tŏng kah uĕh an tăch n'gluh tĭng trong me tât Trung Quốc, ngăch ban saơ n'hanh rmal lơh ăp nuĭh ntup săk, mplư rlăm, dŏng mã mbrô mô di nău ŭch kan.

- Ơ! Dăn lah uĕh wa!