Bâh geh dŏng công nghệ thông mhe bâh nău kan công nghệ têh mhe tâm nău pah kan tuch tăm, Lâm Đồng lĕ n’hao nău khlăy bâh n’gâng kan tuch tăm geh tât 60% rnoh tăch an dak bah dih bâh n’gor. Yơn lah, đah nău tât bâh rgâl trôk nar mih sial lĕ khuch âk tât âk trong kan, ƀư geh âk nău khuch khat mpeh nuĭh, drăp ndơ, ndơ wăng sa, ntŭk gŭ rêh...Tâm nĕ tuch tăm lah n’gâng kan geh nău khuch âk ngăn. Ta năp nău ntul rlong aơ, tâm ban kơt ăp ntŭk êng ta lam dak, Lâm Đồng lĕ n’hanh dôl nsrôih ƀư âk trong kan ntrôl dăng hun hao tuch tăm ueh mhe an tâm di đah rgâl trôk nar mih sial.

Lâm Đồng aƀaơ geh 300 rbăn ha neh tuch tăm. Tâm nĕ, geh rlău 18.400ha tơm sa play an nău geh tât 178 rbăn tấn, rlău 68 rbăn ha biăp tuh ăp ntil đah rnoh geh bơi tât 2,5 rkeh tấn, n’hanh 9.120 ha kao an rnoh ndơ rlău 3,5 rmen n’gĭng. Trong kan tuch tăm bâh Lâm Đồng geh tât 46,8% tâm trong kan wăng sa bâh n’gor, dŭt âk lah tuch tăm.

Tĭng wa Trần Văn Tuận, Giám đốc ntŭk kan khuyến nông n’gor Lâm Đồng, ăp năm ba năp, n’gâng kan tuch tăm ta ntŭk lĕ geh hun hao tĭng trong ueh mhe n’hanh dơi geh âk nău geh khlăy nđâp mpeh nău pah kan jan sa. Na nê̆, lam n’gor aƀaơ geh rlău 63 rbăn ha tuch tăm dŏng công nghệ mhe, tâm nĕ geh 376 ha dŏng công nghệ ueh mhe ta nău pah kan jan sa kơl an mât uănh tâm ban, geh ƀư rƀet êng n’hanh an nău mbơh rnoh mbrô tâm di mpeh nău l’ĭt, nău duh, dak tŏ, ndơ sa an tơm tăm...Bâh nĕ n’hao nău geh, nău ueh jêng ndơ, bah ir hoach prăk mât chăm, bah ir geh nău khuch khat yor rgâl trôk nar mih sial. Nău hun hao tuch tăm ueh mhe, dŏng công nghệ mhe way geh n’gor uănh lah du trong kan tơm khlăy, nău kan tơm tâm hun hao tuch tăm nâp nâl. Wa Trần Văn Tuận ngơi.

“Lâm Đồng lah ngoăy tâm âk n’gor geh n’gâng kan tuch tăm an geh nkoch lah dŭt ngăch hun hao n’hanh dăng mpeh nău âk n’hanh nău blău rđil đah nău geh nsum ta lam dak. Nău dŏng tuch tăm công nghệ mhe, tuch tăm ueh mhe kơl an nuĭh pah kan njêng dơi ăp rnoh mbrô ta phần mềm điện tử đah ăp ntil nău trôk nar mih sial neh ntu, phân poh n’hanh tơm tăm. Njêng nău dơi n’hao nău geh, rgâl mhe nău rêh an ƀon lan kan lŏ mir n’hanh nău dơi rgâl mhe ăp trong pah kan jan sa, mât uănh, mât doanh nghiệp rnôk geh tâm rgop bâh interner.

Bâh geh uănh khlăy hun hao tuch tăm công nghệ mhe, tuch tăm ueh mhe bâh rlău 15 năm ba năp, tât aƀaơ, ndơ dŏng, nău pah kan tâm ban kơt nău blău pah kan bâh ƀon lan kan lŏ mir, HTX, doanh nghiệp bâh n’gor Lâm Đồng lĕ n’hao dŭt âk đah nău geh nsum bâh lam dak. N’hao lĕ rnoh nău geh râng geh ta ndrtel du rnoh neh tuch tăm geh rlău 200 rkeh prăk/ha/năm.

Wa Nguyễn Văn Châu, groi giám đốc ntŭk kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao ƀon lan Lâm Đồng an gĭt, bol ma tuch tăm bâh n’gor lĕ hun hao têh dăng lơn dŭt âk đah ăp năm ba năp yơn dôl geh dâk ta năp nău ntul rlong, nău tâm rdâng đah ăp nău tât mih sial mô ueh yor rgâl ndal trôk nar mih sial. Tâm nĕ, hun hao tuch tăm ueh mhe lah ngoăy tâm âk trong kan khlăy gay ma bah ir geh nău khuch khat, n’hao nău geh, nău ueh ndơ...an tâm di đah rgâl trôk nar mih sial, tâm rdâng đah ăp nău tât mô ueh yor mih sial rgâl. Wa Nguyễn Văn Châu ngơi.

“Ta năp ăp nău ntul long bâh rgâl mih sial trôk nar tâm ban kơt ăp nău tât dơh nơih ta trong lăp kan ndrel đah dak bah dih rĭ nău dŏng công nghệ mhe, tuch tăm ueh mhe lah nău ŭch geh bôk năp ta trong ƀư tĭng ăp nău kan bâh n’gâng kan tuch tăm. Nău dŏng công nghệ mhe đah ăp ntŭk geh ăp nău kan êng êng, yơn geh nsum du nău nĕ lah công nghệ mbra geh dŏng ăp nău kan bâh nău pah kan jan sa, nkret njêng tât tăch rvăt. Ta Lâm Đồng rĭ mpôl hên lĕ geh dŏng tâm ban ta lĕ rngôch ăp nău kan aơ. Rlău ma hun hao tuch tă công nghệ mhe hên hôm nha geh ndrel đah hun hao pâl nđaih ntŭk tuch tăm, ndrel đah mbơh tơih rdâk njêng nău ntơ rĭ tuch tăm bâh Lâm Đồng lĕ geh nău hun hao têh dăng”.

Gay ma nău tuch tăm bâh n’gor an tâm di đah nău rgâl trôk nar mih sial, n’gor ủy Lâm Đồng lĕ ntrŭnh Nghị quyết 05 mpeh hun hao tuch tăm nâp nâl lĕ rngôch, nâp nâl n’hanh ueh mhe lang năm 2016-2020 n’hanh mpŏng tât năm 2025. Ndrel đah nĕ, UBND n’gor Lâm Đồng lĕ ntrŭnh quyết định 740 đah nău kơl an 50% rnoh prăk dŏng khoa học công nghệ mhe, 3% rnoh prăk kon manh đah ăp nău nchrăp kan tuch tăm ueh mhe ta n’gor. Đah ăp nău dơi geh aơ, mĭn ŭch tuch tăm ueh mhe ta Lâm Đồng mbra geh hun hao têh dăng tay tâm let năp tay, an tâm di đah ăp nău rgâl trôk nar mih sial kơt aƀaơ.

Nău nkoch mhe aơ an saơ nău tuch tăm công nghệ mhe, tuch tăm ăp pet bah ngai n'gor Lâm Đồng hŏ geh âk nău dơi khlay, mô dơn bên đah rgâl duh nđik trôk nar ma hôm n'hao nsĭt geh wăng sa an nuĭh ƀon lan n'hanh doanh nghiệp. Ndrĭ nău ngăn geh tuch tăm n'hanh nkô̆ nău dŏng rgâl mhe kỹ thuật tâm hun hao tuch tăm công nghệ mhe, tuch tăm pet lât bah ngai aƀaơ bah dak he mhâm jêng, gay tuch tăm bên di đah rgâl duh nđik trôk nar ri ƀon lan kan lŏ mir n'hanh ăp doanh nghiệp tuch tăm mât rong ân mhâm ƀư? Tâm ôp bah kơi aơ đah wa Hoàng Văn Hồng, Groi giám đốc Ntŭk rgum kan ntrŭt nsôr tuch tăm gưl neh dak mbra nkoch tât.

-Hơi wa, lor bôk năp dăn may an gĭt nău ngăn geh nsum bah nău kan tuch tăm dak he aƀaơ mhâm mêh?

Wa Hoàng Văn Hồng: Lor bôk năp, he ân dơi lah n'gâng kan tuch tăm aƀaơ bah he dôl hun hao dŭt uĕh yơn dâk ta năp ăp nău ntul rlong, jêr jŏt ngăn đŏng. Mpeh tuch tăm ri nău dơi kan tuch tăm dŭt uĕh, ndơ geh ƀư âk ntil đah rnoh âk tŏng geh an ndơ tăch tâm dak n'hanh tăch n'gluh. Yơn lah, đah nău hun hao kơt aƀaơ geh ntul rlong dŭt têh, nê lah kônh wa kan lŏ mir, doanh nghiệp tuch tăm geh ăp rơh ƀư tât rmeh bưm ir ndơ tăch, ndơ tuch tăm geh jŭr thuk. Nău nê an saơ dăp rgum nău kan tuch tăm bah he mô hŏ ăp tŏng rêng. Nău rmeh tă bah ndơ geh ƀư tuch tăm bah he luh bah dih n'har bri mô hŏ geh âk, lơn lah pă tăch tâm dak. Lah ƀư dăp rgum tuch tăm ăp tŏng rêng, săk kah uĕh ndơ geh ƀư tŏng đah rnoh di tăch n'gluh ri nău kan tuch tăm bah he dŭt nsĭt geh nău dơi uĕh, mô geh nău rmeh bưm, tât jêng geh ăp rơh kơl rvăt.  

          - Ndrĭ ƀon lan kan lŏ mir ân moh ndơ ƀư gay nsĭt geh nău dơi tuch tăm, bah ir geh nău tât jêng rmeh bưm kơt may mhe nkoch nê nơh mêh wa?

Wa Hoàng Văn Hồng: Gay ƀư dơi nău nê ri nău kan tuch tăm bah kônh wa ƀon lan kan lŏ mir, Hợp tác xã doanh nghiệp ân mĭn uănh, dăp rgum nău kan tuch tăm, moh ndơ tăm n'hanh tăch an nuĭh. Lor bôk năp ân nkra nău nuĭh rvăt ndơ bah he n'hanh nuĭh rvăt săk kah uĕh mhâm jêng ri ân tuch tăm ndơ nê. Tâl bar, tâm trong rƀŏng leo ƀư tuch tăm ân tĭng mã nkual tăm, geh ƀoi tơm luh, geh nchih na nê̆ rnôk mât chăm, klêh prăp, tâl nklâm...gay tŏng di đah nuĭh ŭch dŏng sa. Tâl pe lah ân n'hao nău dơi tam pah kan tuch tăm, he ân n'glăp rgum mbrơi n'hanh dŏng ăp công nghệ rgâl mhe, công nghệ pet lât, công nghệ săk jêng âk tâm nău kan tuch tăm.  He mbra n'hao êng nău gĭt blău công nghệ mô lah đăng ký ăp rơh ntĭm nti ăp đơn vị, nhih pah kan bah trung ương tât tâm n'gor gay rƀah gĭt n'hanh leo ƀư tuch tăm. Tâl puăn lah ân tâm rgop kan nsum gay tuch tăm têh hvi tŏng rnoh âk geh chông dŭt lah geh du kỹ thuật nsum, gay tâm ban têh uĕh n'hanh săk kah, rnoh geh ndơ âk, đăp mpăn gay tăch an doanh nghiệp rvăt gay tăch n'gluh. Lah he tuch tăm jê̆  chrai bol geh tât rnoh kah uĕh yơn mô tŏng rnoh âk ri mô geh nuĭh hăn rvăt ơm. Yor kơt nê̆, ân rgum jêng ăp rmôt tâm boh, njêng ăp hợp tác xã gay leo ƀư tuch tăm. Hôm ân tâm rgop đah ăp doanh nghiệp đŏng, yor ăp doanh nghiệp aƀaơ geh công nghệ bah he da dê gay kơl an nău tuch tăm tâm di đah ndơ tăch bah he.  

- Hơi wa, ta năp ăp nău tât khuch bah rgâl duh nđik trôk nar, ƀon lan kan lŏ mir n'hanh doanh nghiệp tuch tăm ân mhâm ƀư gay bên di mêh?

Wa Hoàng Văn Hồng: Kơt he hŏ gĭt tâm bah ri aơ nơh nău rgâl duh nđik trôk nar hŏ geh dŭt hô kơt bri srŏ nđik djơh ta mpeh Bắc, dak bŭk ta miền trung, lăp dak tiăt boh ta miền Nam, hôm nău duh phang ta miền trung Tây nguyên. Ntơm bah ăp nkô̆ nău nê ri kônh wa ân saơ dơi lah tâm trong rƀŏng aƀaơ he tuch tăm mô hŏ jŏ jong jêng tât geh krŭl duh âk, jêng tât rgâl trôk nar 1 trong êng tĭng nkual n'hanh khuch tât nău kan tuch tăm. Ntơm bah nê ri gay leo ƀư tuch tăm rdâng lơh đah rgâl duh nđik trôk nar ri tâm lĕ rngôch ăp ntil nău kan tuch tăm he ân êng uănh khlay tât nău tuch tăm jŏ jong, hŭch bah krŭl duh, kơt tâm nău kan tăm ba, mât rong sŭr, ndrôk rpu …

Gay kơt dŏng ri he ân tĭng ăp tŏng rêng kỹ thuật kơt mô poh phân rlău rnoh âk an poh gay n'hao âk geh play. Lah poh phân lăn âk ir jêng tât nău rmeh jêng tât n'hôl krŭl duh. Mô lah tâm rnôk tuch tăm ma he mô tĭng ăp tŏng rêng tŏ dak ri ƀư jêng n'hôl krŭl duh đŏng. Ta aơ, ŭch nkoch lah tâm nău kan tuch tăm tâm ban kơt ăp n'gâng kan êng ƀa ƀa ân tĭng ăp tŏng rêng kỹ thuật da dê đŏng gay hŭch bah krŭl duh du trong dŭt uĕh. Tâl bar, tâm nău kan tuch tăm gay bên di đah rgâl duh nđik trôk nar ri  he ân dŏng khoa học kỹ thuật. Gâp sŏk nău ntĭt kơt geh ăp nkual mô dơh uĕh jêng dơh uĕh kơt Ninh Thuận, ntơm bah nkual choih n'glang yơn tăm dơi măng tây n'hanh dŭt uĕh jêng. Mô  lah ăp nkual kro ntang he tuch tăm ƀư ma jay jal, jay bil, dŏng trong tŏ dak phŭ mih mô lah tŏ ntruh dak. Lah he rƀŏng tât du nău kan tuch tăm dŏng công nghệ mhe săk jêng âk ri mbra rdâng lơh dơi đah nău rgâl duh nđik trôk nar, njêng luh ndơ geh ƀư tuch tăm nkret săk kah uĕh, rnoh geh âk, nkre nsĭt tay nău dơi geh ngăn.

-  Ơ! Dăn lah uĕh wa!

VOV Tây Nguyên/Nuĭh rblang: Thị Đoắt- Điểu Thân

​