Wa Nguyễn Xuân Quang, thôn Tân Hòa 2, xă Ea Knuếc, nkuăl Krông Pắk geh rlău 8 sào mir tăm cà phê tâm srah sầu riêng dôl tâm năm play. Wa nkoch, đah 80 tơm sầu riêng, 700 tơm cà phê, du năm geh rlău 700 rkeh prăk, tâm nĕ geh dŭt âk bah sầu riêng. Kơt yan mhe rlău, wa pĕ geh rlău 12 tấn sầu riêng, khlay tăch rlău 42.000 prăk/kg ta mir, nsĭt geh rlău 500 rkeh prăk. Mhe rlău, wa lĕ rgum prăk n’hanh manh tay ngân hàng rwăt 1,2 ha neh gay tăm 200 tơm sầu riêng tâm srah đah 800 tơm cà phê, mpŏng đêt năm tât mbra nsĭt geh âk. Wa Nguyễn Xuân Quang lah:

“Aƀaơ dŭt âk knŭng geh tơm cà phê đah sầu riêng, ma cà phê ri mô khlay âk ma phân poh lŏ hao rlău tơ̆, mât chăm ntuh kơl he geh prăk mô âk. Ta năp măt aƀaơ saơ sầu riêng khlay ri gâp djăt tăm, hôm rnoh khlay bah kơi aơ m’hâm ri tĭng bah kơi aơ”.

Rnăk wa Trần Thị Thanh Nga ta thôn Toàn Thắng 1, xă Hòa Đông, nkuăl Krông Pắk geh 1,2 ha cà phê. Wa an gĭt, du năm geh nklăp 2-2,5 tấn cà phê rlăi, nkŭp prăk ntuh kơl rnăk wâl geh 30 rkeh prăk. Saơ tơm sầu riêng nsĭt geh âk, rnăk wâl lĕ rwăt 180 tơm sầu riêng ntil dona sĭt tăm srah tâm mir cà phê.

“Mhe aơ 1,2 ha cà phê, ma knŭng geh 2 tấn, mô tŏng prăk phân dơm. Rnăk wâl lĕ rgâl tăm tay sầu riêng, aƀaơ kơp êng geh bơi 200 tơm. Du đêt tăm bah năp, hôm rơh mhe aơ tăm mhe 100 tơm. Mpŏng tơm sầu riêng bah kơi aơ, rnôk kơn play mư gĭt, hôm aƀaơ dang nkao ri jêr gĭt đŏng”.

Ăp năm dăch aơ, saơ tơm sầu riêng an geh săk rnglăy uĕh, âk nuĭh ƀon lan ta Dak Lak na nao pơk hvi rnoh neh. Yơn lah tĭng Tiến sỹ Đặng Bá Đàn-Kruanh jrô kan văn phòng Ntŭk ntrŭt nsôr tuch tăm Nam Trung bộ n’hanh Tây Nguyên (mpeh tâm N’gâng kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao ƀon lan), nău pơk hvi rnoh neh sầu riêng khuh phah lơi trong nchrăp tơm tăm, nkre geh âk geh nău khuch đah ntŭk ntô gŭ âm, bri dak neh ntu, tu ndrŭng phah...

Rlău ma nĕ, yor tơm play bah sầu riêng lah dŭm rgum, di yan knŭnmg jŏ bah 2-3 khay, yor rĭ lah mô tăch ngăch mbra rmeh ndơ tăch, n’hanh mbra geh nău nsâm, ngăn lah tâm rnôk ntung trong logistic, nkret njêng jru ta dak he mô hŏ hun hao dăng. Aƀaơ ăp dak kiău ma kơt Thái Lan, Lào, Campuchia, Trung Quốc dôl tăm n’hanh pơk hvi rnoh neh tơm sầu riêng, n’hanh mbra tâm rlong đah sầu riêng bah Việt Nam tâm nĕ geh Dak Lak. Gay hun hao nâp nâl ntil tơm aơ, Tiến sỹ Đặng Bá Đàn, an lah:

“Bôk năp, ta rnoh neh aƀaơ hin dôl geh play ri he an tĭng trong tăm tâm srah, mpeh đah kỹ thuật an đăp mpăn, uĕh kah, tĭng trong hữu cơ vi sinh, nkra njêng geh kơp dơn tâm di nkual. Tal 2 tay he an geh ntŭk prăp, nkret njêng jru, m’hâm ƀư gay ndơ mô geh rmeh. Lơn lah, nău ƀư an tâm rgop nkra njêng đah doanh nghiệp tăch n’gluh, kơt doanh nghiệp nkret njêng n’hanh nuĭh tăm”.

Ta Dak Lak, aƀaơ geh nklăp 22.500 ha sầu riêng, rlău trong dăp rgum bơi 7.500 ha. Rnoh geh sầu riêng tâm năm mhe rlău geh nklăp 170.000 tấn, nsĭt geh 9.500 rmen prăk. Wa Nguyễn Hoài Dương-Giám đốc n’gâng kan tuch tăm mât rong n’hanh hun hao thôn ƀon n’gor Dak Lak an gĭt, gay n’hŭch nău âk mpưm, pơk hvi êng rnoh neh tăm sầu riêng, n’gâng kan lĕ tâm nchră an UBND n’gor Dak Lak an nău ntrŭnh đă ăp ntŭk ntĭm nuĭh ƀon lan, nuĭh tơm doanh nghiệp an hun hao nău kan ndơ sầu riêng du trong tâm di, nâp nâl, dêr nău mâp mô di geh:

“Hun hao nău kan ndơ sầu ruiêng khuh âk, rgâl êng ăp ntil tơm tăm an tăm sầu riêng; lơn lah ta ăp nkual geh trôk nar uĕh. Tâm rnôk hun hao ri an đăp mpăn ntil, ntrŭt đă dŏng ăp ntil n’hanh tâm rlơ̆ khay, mô lah rlơ̆ yan ƀư hao săk rnglăy. Lơn lah an geh kan ndrel, tâm rgop gay jeh nkual tăm rgum, tâm ban đah nău uĕh kah, tĭng ăp nău ntrŭnh mpeh mrô nkual tăm, jêh nĕ joi tu tơm, n’hanh rƀŏng tât ndâk njêng ndơ moh êng đăp mpăn tâm di an tăch n’gluh”.

N’hêl na nê̆ an saơ, nău dơh bah tơm sầu riêng ta Dak Lak ri năm bah năp geh wăch rgum têh. Nău ntuh kơl pơk hvi rnoh neh ntil tơm aơ gay n’hao nău geh lah nău ŭch tâm di bah nuĭh ƀon lan. Yơn lah, gay ƀư săk rnglăy ngăn, nuĭh tăm an tĭng trong nchrŏng bah ngih pah kan dơi kan, ăp nuĭh way kan tuch tăm kơt tĭng ntŭk tăch. Geh kơt nĕ, nău răm bah ăp yan sầu riêng mbra dơi mât, n’hanh nău rvê “sầu riêng rgâl jêng nău rngot nsum” mbra jêr geh./.